Warszawa, 1999.04.07

W odpowiedzi na Oświadczenie Senatora - Pana Zbyszka PIWOŃSKIEGO, złożone również w imieniu Senatorów: Pani Jolanty DANIELAK i Pana Zdzisława JARMUŻKA na 31. posiedzeniu Senatu w dniu 4 marca 1999 r., skierowane przez Panią Marszałek do Pana Leszka Balcerowicza - Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Finansów, pismem z dnia 10 marca 1999 r. (AG/043/84/99/IV), w sprawie rozpatrzenia możliwości uregulowania tzw. "roszczeń zabużańskich" odrębnym aktem prawnym i w trybie przyspieszonym, które zostało przesłane przez Ministerstwo Finansów przy piśmie z dnia 19 marca 1999 r. (DM1/RP/614/99) do Ministerstwa Skarbu Państwa, uprzejmie wyjaśniam, co następuje:

Zasadniczym celem ustawy reprywatyzacyjnej jest uregulowanie roszczeń zarówno z tytułu mienia pozostawionego na przedwojennych obszarach Rzeczypospolitej Polskiej w związku z II. wojną światową w latach 1939-1945, jak i z tytułu przeprowadzonej w latach 1944-1962 nacjonalizacji jednym aktem prawnym w skali całego kraju. Główne założenia jak i koncepcja rozwiązania problemu reprywatyzacji i rekompensat, przejęte przez Rząd RP, stały się kanwą prac nad projektem ustawy reprywatyzacyjnej, który nie wyłącza żadnej grupy osób poszkodowanych, posiadających uprawnienia do otrzymania świadczeń reprywatyzacyjnych. Prace nad projektem przedmiotowej ustawy są już tak dalece zaawansowane, że wyłączenie jednej z grup społecznych (tzn. Zabużan) pociągnęłoby za sobą zmianę koncepcji, założeń i rozwiązań, a to spowodowałoby wydłużenie prac w tym zakresie.

W dniu 5 listopada 1998 r. projekt ustawy reprywatyzacyjnej był przedmiotem posiedzenia Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów (po uprzednim jego zaakceptowaniu przez Komisję Prawniczą Kancelarii Prezesa Rady Ministrów jak i Komitet Społeczny Rady Ministrów). Stosownie do ustaleń KERM-u został powołany międzyresortowy Zespół do analizy i oceny przyjętej metody wyliczenia skali roszczeń reprywatyzacyjnych i ich podziału na poszczególne kategorie. Zespół jednogłośnie stwierdził prawidłowość zastosowanej metodologii. Jednakże z uwagi na znaczne obciążenia budżetu państwa, wynikające z realizowanych przez Rząd reform społeczno-gospodarczych, podjęto prace nad znalezieniem alternatywnych rozwiązań, które mogłyby zaspokoić m. in. także Zabużan. W związku z powyższym, poprawiona wersja projektu ww. ustawy została przesłana w dniu 12 marca 1999 r. do Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z prośbą o ponowne przedłożenie go pod obrady.

Ponadto pragnę stwierdzić, że obecnie obowiązujące przepisy: 1) art. 212 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. Nr 115, poz. 741) oraz 2) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 1998 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 32), jednoznacznie określają tryb i zasady postępowania w realizacji tzw. "roszczeń zabużańskich". Realizacja ta może się odbywać w drodze przetargu (par. 6 ww. rozporządzenia) na nieruchomości Skarbu Państwa, organizowanego i przeprowadzanego (od 1.01.1999 r.) przez Starostę Powiatu miejsca zamieszkania osoby repatriowanej, na podstawie zaświadczenia stwierdzającego uprawnienia do rekompensaty i określającego jej wysokość. Także art. 14 ustawy o gospodarce nieruchomościami, umożliwiający sprzedaż, zamianę bądź oddanie w użytkowanie wieczyste gminie nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, a nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, a nieruchomości stanowiących własność gminy - Skarbowi Państwa, nie uległ zmianie.

Istnieją także pewne możliwości realizacji ekwiwalentów na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zagospodarowaniu nieruchomości Skarbu Państwa przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej (Dz.U. nr 79, poz. 363). Stosownie do art. 16 tej ustawy osoby uprawnione do otrzymania ekwiwalentu za mienie nieruchome, pozostawione poza granicami kraju, mogą nabywać nieruchomości, które pozostawiły ww. wojska. Wnioski należy kierować do wojewodów, właściwych ze względu na położenie przejętych nieruchomości.

Odrębną regulacją roszczeń zabużańskich przez Skarb Państwa jest wydanie przez wójta gminy, burmistrza lub prezydenta miasta, decyzji o nieodpłatnym przekształceniu prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo własności na rzecz użytkowników wieczystych lub ich następców prawnych, którym nieruchomość ta została oddana w użytkowanie wieczyste, jako ekwiwalent za mienie pozostawione poza granicami kraju, o ile nieruchomość ta stanowi własność komunalną gminy. Podstawę prawną do ww. przekształcenia stanowi art. 6 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego, przysługującego osobom fizycznym, w prawo własności (Dz.U. Nr 123, poz. 781) i Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie wniosków o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności (Dz.U. Nr 157, poz. 1037).

Faktem jest także, że Starostwa Powiatowe (do 31.12.1998 r. - urzędy rejonowe) nie dysponują dostateczną pulą nieruchomości Skarbu Państwa na realizację tego celu a obowiązujące przepisy nie pozwalają na zaspokajanie roszczeń zabużańskich z innych źródeł, np. z Zasobów Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, Agencji Mienia Wojskowego, gmin i związków komunalnych, których działalność regulują odrębne akty prawne nie pozwalające na zaliczanie wartości mienia pozostawionego za granicą za zbywane przez te podmioty nieruchomości Skarbu Państwa.

W związku z powyższym Rząd RP, przygotowując projekt ustawy o reprywatyzacji nieruchomości i niektórych nieruchomości osób fizycznych przejętych przez Państwo lub gminę miasta stołecznego Warszawy oraz o rekompensatach, dąży do maksymalnej ochrony budżetu Państwa, którego zadaniem jest wspomaganie ogólnospołecznych i gospodarczych planów Państwa. Dlatego rozwiązania projektu ww. ustawy idą w kierunku bezgotówkowych świadczeń reprywatyzacyjnych. Jednakże należy stwierdzić, że Rząd stara się zapewnić odpowiednią pulę składników majątkowych na realizację roszczeń, aby ustawa reprywatyzacyjna mogła spełnić założone cele i nie pozostała zbiorem "martwych przepisów".

Projekt przedmiotowej ustawy przewiduje rekompensatę dla Zabużan w formie bonów reprywatyzacyjnych, które pozwolą im nabywać od Skarbu Państwa nieruchomości (uwidocznione w katalogach nieruchomości zbywanych przez Skarb Państwa za bony, które utworzy Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa po uchwaleniu ustawy reprywatyzacyjnej przez parlament), przedsiębiorstwa lub zorganizowane ich części, lokale mieszkalne, zbywane przez Skarb Państwa, gminę lub związek komunalny, dla dotychczasowych najemców, oraz jednostki uczestnictwa Funduszu Inwestycyjnego Bonów Reprywatyzacyjnych, któremu Skarb Państwa będzie zbywał akcje i udziały w spółkach prawa handlowego. Osobom, które otrzymały częściowe zadośćuczynienie za nieruchomości pozostawione poza granicami Polski, zgodnie z projektem ustawy, będzie przysługiwać rekompensata wyrównawcza. Projekt ww. ustawy nie przewiduje rekompensaty za utracone korzyści.

Według wymienionego projektu ustawy reprywatyzacyjnej, realizacja roszczeń zarówno zabużańskich jak i z tytułu nacjonalizacji będzie się odbywać w trybie administracyjnym. Właściwym organem do rozpoznania sprawy i wydania decyzji o przyznaniu świadczeń reprywatyzacyjnych będzie wojewoda, na którego terytorium zamieszkuje repatriant.