Warszawa, 28.01.2000 r.

Problematykę nabywania nieruchomości przez cudzoziemców regulują przepisy ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (Dz.U. z 1996 r. Nr 54. poz. 245; z 1997 r. Nr 140, poz. 939 i z 1998 r. Nr 106, poz. 668). Przywołane uregulowanie ustanawia wymóg uzyskania - przez cudzoziemców zamierzających nabyć na terenie Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomość na własność lub użytkowanie wieczyste - zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Zezwolenia wymaga również nabycie lub objęcie przez cudzoziemca udziałów lub akcji w spółce handlowej z siedzibą w Polsce, będącej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości.

Zgodnie z art. 1 wskazanej wyżej ustawy, nabycie nieruchomości przez cudzoziemca na terenie Polski, może nastąpić jedynie po uzyskaniu zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, wydawanego każdorazowo za zgodą Ministra Obrony Narodowej - a w przypadku nieruchomości o charakterze rolnym, również za zgodą Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Art. 8 ust. 1 (z zastrzeżeniem ust. 3) ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców określa przypadki, w których cudzoziemcy nie muszą legitymować się stosownym zezwoleniem. Bez zezwolenia MSWiA nie może być zawarta umowa przenosząca prawo własności lub prawo wieczystego użytkowania nieruchomości na rzecz cudzoziemca. Zezwolenie stanowi jedynie uprawnienie, po stronie cudzoziemca, do nabycia danej nieruchomości, nie przesądza natomiast o dokonaniu transakcji kupna-sprzedaży.

W związku z problemem podniesionym przez Pana Senatora, dotyczącym wykupu nieruchomości przez obywateli polskich "podstawionych" przez cudzoziemców, pragnę zwrócić uwagę na art. 5 ww. ustawy, zgodnie z którym bez przedstawienia zezwolenia nie można dokonywać czynności prawnych - wpisów prawa własności i prawa wieczystego użytkowania nieruchomości. Przepis tego artykułu adresowany jest przede wszystkim do stron tej czynności, ale również do notariusza sporządzającego akt notarialny, który jest zobowiązany zażądać okazania mu zezwolenia przed sporządzeniem tego aktu. Wreszcie przepis ten skierowany jest do sądów prowadzących księgi wieczyste, bowiem sprawdzenie dopełnienia przesłanek określonych w tym przepisie oraz wymagań w zakresie formy następuje w postępowaniu o wpis nowego właściciela do księgi wieczystej.

Jeśli cudzoziemiec nabędzie nieruchomość bez stosownego zezwolenia, to zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, transakcja taka jest nieważna z mocy prawa. Ust. 2 wspomnianego wyżej artykułu stanowi, że w razie nabycia nieruchomości wbrew przepisom ustawy, o nieważności nabycia orzeka sąd, na żądanie właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego lub wojewody albo na żądanie ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Oznacza to również, że każdy, kto posiada informacje o naruszeniu przepisów ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, powinien powiadomić o tym stosowne organy.

Ponadto, z dniem 1 stycznia 1999 r. w następstwie zmiany ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców oraz wydania odpowiedniego aktu wykonawczego, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji ma obowiązek prowadzenia rejestrów: nieruchomości, udziałów i akcji nabytych przez cudzoziemców bez zezwolenia (w przypadkach, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy), a także nieruchomości, udziałów i akcji nabytych przez cudzoziemców na podstawie wydanych zezwoleń.

M. Biernacki