Warszawa, 31 stycznia 2001 r.

W odpowiedzi na oświadczenie senatora Grzegorza Lipowskiego zgłoszone podczas 69 posiedzenia senatu RP w sprawie gazociągu Jamał - Europa Zachodnia przekazane nam przy piśmie Nr DSPR-4404/171/00 Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów pragnę przedstawić opis stanu faktycznego i prawnego przedmiotowej sprawy wraz z analizą ewentualnych zagrożeń z niego wynikających. Ze względu na rangę sprawy i charakter wątpliwości, jakie pojawiły się publicznie w związku z przedmiotową inwestycją do wyjaśnienia wszelkich związanych z nią zagadnień powołany został specjalny Zespół Rządowy. Zwłoka w udzieleniu wyczerpujących wyjaśnień dotyczących kwestii poruszonych w oświadczeniu wynikała z kalendarza prac Zespołu, których to wyniki zostały przed kilkoma dniami zaprezentowane. Jedynie pełna znajomość powyższych okoliczności dawała podstawę do kompletnego i całościowego ustosunkowania się do zagadnień poruszanych w oświadczeniu przez senatora Grzegorza Lipowskiego.

Inwestycja polegająca na budowie systemu gazociągów dla tranzytu gazu rosyjskiego przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej realizowana jest na podstawie porozumienia z dnia 25 sierpnia 1993 r. zawartego pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej. Na postawie tej umowy w dniu 18 lutego 1995 r. strony podpisały protokół w sprawie przedsięwzięć organizacyjnych zmierzających do zapewnienia realizacji porozumienia oraz powołały Międzyresortowy Zespół ds. nadzoru i zapewnienia wykonania Porozumienia.

Budowane na potrzeby rurociągów systemy łączności, w myśl art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 listopada 1990 roku o łączności, spełniały wymogi wewnętrznych sieci telekomunikacyjnych, to znaczy sieci nie służących do świadczenia usług telekomunikacyjnych. Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Łączności z dnia 26 września 1995 r. (Dz.U. Nr 118, poz. 571, z późn. zm.) w sprawie zwolnienia od obowiązku uzyskiwania koncesji oraz zezwoleń telekomunikacyjnych, zakładanie i używanie wewnętrznych sieci telekomunikacyjnych używanych wyłącznie dla celów technologicznych i w celu zarządzania podmiotem nie wymagało uzyskania zezwolenia. Podmiot, posiadający taką sieć i nie świadczący usług telekomunikacyjnych, nie był również zobowiązany uzyskiwać koncesji na świadczenie usług telekomunikacyjnych.

W świetle powyższych faktów nie mogło być zaskoczeniem dla Ministra Łączności, że jednym z elementów prowadzonej inwestycji określanej mianem "systemu gazociągów tranzytowych" jest "łączność i telekomunikacja (SCADA), które zorganizowane będą hierarchicznie, skorelowane z systemem nadzorującym odpowiednie części systemu transportu gazu Jamal - Europa Zachodnia". Nie było również zaskoczeniem, że "dla potrzeb stworzenia możliwości łączności przewiduje się ułożenie wzdłuż trasy gazociągów kabla światłowodowego, zainstalowanie urządzeń radiolinii oraz wybudowanie łączności radiotelefonicznej ruchomej". Tego typu inwestycja, zgodnie z obowiązującym prawem budowlanym, powinna być na całej trasie we wszystkich gminach, wprowadzona do Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego.

Kontrola wykonana przez Urząd Regulacji Telekomunikacji stwierdziła że w ramach przedmiotowej inwestycji ułożono na terytorium Polski wzdłuż gazociągu kabel światłowodowy zawierający 24 włókna światłowodowe. Na dwóch włóknach światłowodowych instalowane są urządzenia transmisyjne SDH dla potrzeb technologicznych gazociągu. Po zakończeniu instalacji zostanie stworzona linia telekomunikacyjna o przepływności 155 Mbps. W chwili obecnej w ruchu próbnym pracuje odcinek linii łączności technologicznej od zachodniej granicy Wisły. Pozostałe włókna światłowodowe nie są wyposażone w urządzenia teletransmisyjne. Należy więc stwierdzić że integralnym elementem systemu gazociągów tranzytowych jest system telekomunikacyjny przeznaczony dla potrzeb zapewnienia łączności technologicznej.

Zgodnie z uzyskaną opinią prof. dr hab. inż. Andrzeja Jajszczyka z Katedry Telekomunikacji Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, kabel ten jest stosunkowo niewielkiej pojemności. Proces inwestycyjny budowy linii kablowych jest długotrwały a jego koszt jest niemal niezależny od liczby włókien, tak więc jest powszechną praktyką, że inwestorzy kładą zazwyczaj kable o dużej pojemności (powyżej 1000 włókien) stosując ok. 90% zapas. Zauważyć jednakże należy, że przepływność cyfrowej linii transmisyjnej realizowanej na dwóch włóknach światłowodu zależy głównie od zastosowania odpowiednich urządzeń transmisyjnych i że zastosowanie odpowiednich urządzeń transmisyjnych (np. DWDM) pozwala uzyskać duże przepływności transmisyjne dochodzące do 2 Gbit/s.

Uwzględniając powyższe fakty jednym z wniosków Zespołu Rządowego była propozycja zmiany przepisów Prawa Telekomunikacyjnego tak aby każda działalność telekomunikacyjna wiążąca się z faktem, iż jedno z urządzeń telekomunikacyjnych będzie współpracowało z urządzeniem znajdującym się poza granicami kraju wymagać będzie uzyskania zezwolenia telekomunikacyjnego.

Tomasz Szyszko