Warszawa, 1998.10.26

W związku z oświadczeniem złożonym przez senatora Pana Józefa Kuczyńskiego podczas posiedzenia w dniu 9 października 1998 r., uprzejmie informuję Panią Marszałek, że przy zróżnicowanej produkcji rolniczej, sezonowości i wrażliwości na wpływ warunków agrometeorologicznych, a także ze względu na globalizację powiązań gospodarki światowej, nie jest możliwe prognozowanie, w tak szczegółowym zakresie jak oczekiwałby Pan Senator, produkcji rolnej i kształtowania się poziomu cen z dużym wyprzedzeniem czasowym tj. do dwóch-trzech lat. Obecnie badania prognostyczne prowadzone są z wyprzedzeniem do trzech kwartałów w zależności od specyfiki produkcji; krótsze w przypadku produkcji kampanijnej np. cukru z buraków cukrowych, których jakość ulega znacznym zmianom w miesiącach sierpień - wrzesień i dłuższe dla produkcji zwierzęcej, mięsa i mleka. Zdarza się, że przewidywania produkcyjne jak i cenowe załamują się wskutek występujących na dużą skalę wypadków losowych (np. powódź w lipcu 1997 r.), czy też kryzysów gospodarczych np. finansowy i gospodarczy w Rosji, który wpłynął na ograniczenie eksportu naszych towarów rolno-spożywczych, nadwyżkę podaży nad popytem na rynku krajowym i w konsekwencji spowodował zakłócenia na rynku rolnym.

Polska, przede wszystkim ze względu na sytuację budżetową, nie jest obecnie w stanie wprowadzić systemu regulacji na rynku rolnym, zgodnego ze stosowaną w krajach Unii Europejskiej Wspólną Polityką Rolną (WPR), co wydaje się postulować Pan Senator. W ramach prac dostosowawczych do integracji z Unią Europejską podejmowane są działania na rzecz przyszłego wdrożenia instrumentów WPR w Polsce. Obecnie oznaczałoby to wyrównanie dochodów rolniczych na skutek wahań cen, kwotowanie produkcji, odłogowanie pewnej części gruntów, ustalanie dość szerokiego zakresu cen rolnych, stosowanie dopłat do eksportu itp. Według oceny państw członkowskich stosowana polityka jest zbyt kosztowna nawet dla tak bogatych krajów jak większość zgrupowanych w UE. Dlatego też trwają prace w Komisji Europejskiej nad ograniczeniem systemu wsparcia rolnictwa. Aktualnie trudno ocenić jakie instrumenty WPR zostaną zredukowane i w jakiej skali. nawet w warunkach UE nie są jednak ustalone na okres 2-3 lat dokładne limity produkcji i poziom cen poza prognozami kierunkowymi.

W Polsce we wszystkich programach sygnalizowana jest stabilizacja popytu na żywność (wzrost roczny max. 1-2%, głównie z tytułu zwiększenia liczby ludności), przy zmianach struktury spożycia w kierunku wzrostu produktów wysoko przetworzonych. W "Średniookresowej strategii rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich" na samym wstępie przedstawiono prognozowany model spożycia żywności, który wyznaczy kierunki zwiększenia produkcji rolniczej i

przetwórstwa.

Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w swojej pracy korzysta z wielu źródeł informacji i prognoz. Z wykonywanych ocen uwzględniane są wyniki badań produkcji rolniczej oraz poziomu cen, zarówno bieżących jak też przewidywanych, takich instytucji i organizacji jak: Głównego Urzędu Statystycznego, Rządowego Centrum Studiów Strategicznych, placówek naukowo-badawczych m.n.: Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Ogrodnictwa, Państwowej Inspekcji Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, organizacji producentów np. Krajowego Porozumienia Spółdzielni Mleczarskich, Krajowej Rady Drobiarstwa-Izby Gospodarczej jak również Zespołu Ekspertów przy ARR i Zespołu Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych FAMMU/ FAPA (Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa.

W pracach Zespołu ekspertów przy ARR opracowującego prognozy cen rynkowych artykułów rolnych uczestniczą przedstawiciele instytucji i organizacji powiązanych bezpośrednio lub pośrednio z obrotem tj. obok MRiGŻ z Federacji Związku Producentów Rolnych, Krajowej Izby Rolniczej, liczących się związków zawodowych rolników, organizacji przetwórców; Pekpolu S.A., Rolimpex-u S.A. oraz Giełd w Warszawie i w Poznaniu. W prognozowaniu produkcji i cen rynkowych artykułów rolnych bierze się pod uwagę wiele elementów m.in.: produkcję rolniczą, produkcję podstawowych artykułów spożywczych i przeciętne spożycie w ostatnich 10 latach, strukturę wydatków gospodarstw domowych z 2 ostatnich lat, przewidywaną inflację, dynamikę cen towarów i usług konsumpcyjnych z ostatnich lat, ceny skupu, targowiskowe i detaliczne, a także sytuację i ceny na rynkach zagranicznych oraz ich prognozy. W przypadku artykułów przetworzonych jak np. cukru przy ustalaniu ceny minimalnej uwzględnia się również przewidywane kształtowanie się poziomu cen zbytu na rynku krajowym, a także analizuje rentowność zakładów tak, aby cena minimalna zapewniała osiągnięcie rentowności najlepszym i przeciętnym cukrowniom.

Poziom cen minimalnych przedstawianych Radzie Ministrów corocznie do uchwalenia jest wynikiem analiz uwzględniających ww. czynniki, możliwości finansowe Agencji Rynku Rolneg,o a także negocjacji, w których aktywnie uczestniczą przedstawiciele producentów rolnych.

Informując Panią Marszałek o funkcjonującym systemie prognozowania cen rynkowych oraz ustalania cen minimalnych nie mogę pominąć Krajowej Rolniczej Informacji Rynkowej, działającej w Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. W cyklicznych cotygodniowych biuletynach prezentowane są aktualne ceny podstawowych produktów rolnych i spożywczych; targowiskowe i transakcyjne na wybranych giełdach towarowych, hurtowe warzyw i owoców oraz raz na dwa tygodnie wydawany jest biuletyn pt. "Rynek zbóż, roślin oleistych i komponentów paszowych". Dane źródłowe przekazywane są z 49 Ośrodków Doradztwa Rolniczego, 13 giełd towarowych, 4 biur maklerskich i 17 hurtowych rynków rolno-spożywczych. Jest to ogólnopolski system informowania o poziomie cen podstawowych artykułów rolnych i ogrodniczych na tak szeroką skalę. Jego publiczny charakter gwarantuje jednoczesny dostęp do bieżących serwisów informacyjnych wszystkim uczestnikom rynku rolnego, gdyż odbiorcami informacji obok urzędów i instytucji państwowych są indywidualni producenci rolni, jednostki przetwórstwa rolno-spożywczego oraz organizacje i instytucje działające w ich otoczeniu: firmy handlowe (w tym eksporterzy) i usługowe, rynki zinstytucjonalizowane (giełdy towarowe i rynki hurtowe), organizacje producenckie, izby rolnicze, izby gospodarcze, uczelnie rolnicze, firmy konsultingowe i prywatne agencje informacyjne. Serwisy KRIR otrzymują: radio, telewizja, gazety codzienne o zasięgu ogólnokrajowym i lokalnym oraz wydawnictwa rolnicze. Biuletyny informacyjne do niektórych odbiorców krajowych wysyłane są za pośrednictwem krajowej sieci informatycznej POLPAK oraz są dostępne (w wersji polskiej i angielskiej) dla wszystkich użytkowników międzynarodowej sieci informatycznej INTERNET.

Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych (FAMMU/FAPA) sukcesywnie wydaje raporty informujące o produkcji oraz o cenach artykułów rolnych na światowych rynkach; mięsa, drobiu i jaj, mleka, zbóż i roślin oleistych, cukru, owoców i warzyw na tle notowań krajowych, a także opracowania zawierające wyniki analizy polskiego handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi.

Trwałą poprawę sytuacji produkcyjno-dochodowej w rolnictwie i wzrostu konkurencyjności polskich produktów przyniesie koncentracja podaży i popytu przy udziale grup producentów i marketingowych w ramach giełd i rynków hurtowych oraz organizacja domów składowych. W Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej przyśpieszono prace nad tworzeniem podstaw prawno-instytucjonalnych dla funkcjonowania rynku rolno-żywnościowego oraz nad standaryzacją, normalizacją i certyfikacją. Kontynuowane prace nad dostosowaniem krajowych przepisów normalizacyjnych i przepisów dotyczących wymogów jakościowych do funkcjonujących w UE nie ograniczają możliwości wcześniejszego określenia przez kupującego parametrów produktów rolnych. Są one dostępne i znane przetwórcom z funkcjonujących norm jakościowych, ustaw i aktów wykonawczych i powinny stanowić integralną część umów dwustronnych na dostawę określonych surowców rolnych. Dążeniem naszym jest spopularyzowanie umów długoterminowych, które zapewniają producentom rolnym większą stabilność.

• prowadzenie, dla poprawy sytuacji na rynku rolnym, interwencji polegającej na wykupie nadwyżek takich produktów jak:

W I półroczu br. z magazynów autoryzowanych Agencja Rynku Rolnego wykupiła 719 tys. ton zbóż z kampanii ubiegłorocznej przeznaczając na ten cel 433 mln zł. Skup bezpośredni ze środków Agencji wyniósł w 1998 r. 312,6 tys. ton. Dodatkowo stosowane są dopłaty do skupowanego żyta i pszenicy konsumpcyjnej (do 60 i 90 zł/tonę). Dopłaty te w 1998 r. otrzymały podmioty skupujące zboża, pod warunkiem zapłaty rolnikom co najmniej 510 zł/ tonę pszenicy i 360 zł/tonę żyta w odpowiednich parametrach jakościowych. Łącznie od 19 września br. interwencja na rynku zbóż wyniosła 2,14 mln ton.

• podejmowanie szeregu działań na rzecz ograniczenia importu produktów, które mogą być produkowane w Polsce i ich przywóz zagraża polskim producentom.

Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej wydał rozporządzenie z dnia 1 czerwca 1998 r. w sprawie określenia wielkości progowej i ceny progu dla towarów przywożonych z zagranicy (Dz.U. Nr 69 poz. 455), na podstawie którego od 6 sierpnia możliwe jest zastosowanie dodatkowych opłat celnych. Dla ich wprowadzenia konieczne jest spełnienie jednego z dwóch warunków tj.; kształtowania się cen w imporcie danego towaru na poziomie niższym o 10% od ceny progu, albo przekroczenie w imporcie ustalonej w ww. rozporządzeniu wielkości progowej.

drób domowy żywy, mięso wołowe i wieprzowe świeże, chłodzone lub mrożone, mięso i jadalne podroby z drobiu, żołądki drobiowe, masło i inne tłuszcze, jaja ptasie, miód naturalny, niektóre warzywa i owoce oraz ich przetwory, niektóre kwiaty, zboża (pszenica zwykła, żyto, jęczmień, owies), mąka pszenna, żytnio-pszenna i żytnia, niektóre przetwory z ziemniaków. słód, ziarno rzepaku, szyszki chmielowe oraz soki i ekstrakty chmielu, cukier i inne przetwory spożywcze.

Warto jednak podkreślić, że Polska nie tylko importuje, ale także eksportuje swoje produkty, zwłaszcza mięso, mleko i przetwory, owoce i warzywa. Ograniczając import trzeba się liczyć, że inne państwa ograniczą też nasz eksport, a przecież w niektórych produktach ma on znaczący udział i jego zaprzestanie oznaczałoby upadek wielu przedsiębiorstw przemysłu spożywczego. W konsekwencji straty ponieśliby rolnicy.

• zapewnienie rolnikom i przedsiębiorstwom przemysłu spożywczego jaj najszerszej dostępności do tanich kredytów. W 1998 r. w wyniku wprowadzenia korekt w obowiązujących rozwiązaniach, zmniejszono stopy oprocentowania kredytów rolniczych; przy kredytach inwestycyjnych z 1,50 stopy redyskonta weksli do 1,25, a przy kredytach obrotowych z 1,2 do 1,5. W praktyce oprocentowanie jest niższe skutek zawarcia umów z bankami oferującymi najkorzystniejsze warunki. Dwukrotne obniżenie przez NBP stopy redyskonta weksli (w maju z 24,5 do 23,5% oraz w lipcu do 21,5%) dało większą możliwość stosowania dopłat do oprocentowania kredytów rolniczych.

W br. funkcjonuje 8 linii kredytowych inwestycyjnych, szczególnie istotnych dla dalszej restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa, na które zapotrzebowanie jest największe. Dostępność kredytów dla rolników na zakup rzeczowych środków obrotowych do produkcji w br. jest pełna przy oprocentowaniu w wysokości 0,4 stopy redyskonta weksli, aktualnie 8,6%. Zakres przedmiotowy preferencyjnego kredytowania skupu produktów rolnych nie uległ zmianie w porównaniu do ubr. Kredyt na skup podstawowych produktów rolnych udzielany jest na 12 miesięcy, a na skup i przechowywanie materiału siewnego oraz nadwyżek produkcji - 9 m-cy przy oprocentowaniu w wysokości 0,7 stopy redyskonta weksli, aktualnie 15,05%.

• podjęcie działań na rzecz niepodwyższania składek na ubezpieczenia społeczne dla ograniczenia wydatków gospodarstw rolnych w resorcie rolnictwa, mimo bardzo niskiego, nie notowanego w świecie, udziału składek rolników w wydatkach emerytalno-rentowych KRUS. Prowadzone są także prace na rzecz wprowadzenia nowego systemu wcześniejszych emerytur rolniczych, pozwalających na zwiększenie podaży ziemi do gospodarstw większych, które podwyższą skalę produkcji i obniżą w ten sposób koszty.

Podkreślić należy, że możliwości finansowe Państwa i duży zakres nabrzmiałych i koniecznych do rozwiązania bieżących problemów w rolnictwie, wpływają na poziom realizacji celów rozwojowych. Tempo ich wdrażania zależeć będzie od możliwości pozyskania środków z różnych źródeł i zapewnienia ich koncentracji, zwiększającej efektywność wykorzystania. Proces ten przyśpieszy również stopniowe przejmowanie przez organizacje samorządowe i rolnicze zadań decydujących o rozwoju rolnictwa i wsi w poszczególnych regionach kraju oraz decydujących o zarządzaniu rynkami rolnymi do czego dąży resort rolnictwa.