Warszawa, dnia 29.05.2000 r.

W związku z wystąpieniem Pani Marszałek z dnia 17 maja 2000 r., znak AG/043/140/2000/IV, dotyczącym oświadczenia złożonego przez senator Dorotę Kempkę w sprawie negatywnej działalności orzeczników ZUS pragnę wyjaśnić, że z dniem 1 września 1997 roku weszła w życie ustawa z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym /Dz.U. z 1999 r. Nr 100, poz. 461). Ustawa ta, popularnie zwana orzeczniczą, stanowiła jeden z elementów przyjętego w dniu 16 maja 1996 r. przez Radę Ministrów "Programu reformy ubezpieczeń społecznych" w zakresie dotyczącym zmiany zasad i trybu przyznawania rent inwalidzkich.

Według poprzednio obowiązujących zasad orzecznictwa - nie zmienianych w praktyce od 1954 r. - warunkiem nabycia uprawnień do renty inwalidzkiej było stwierdzenie inwalidztwa, definiowanego jako niezdolność do zatrudnienia. Pomimo takiego określenia przepisy nie były konsekwentne, ponieważ odpuszczano sytuacje, gdy warunkiem wystarczającym do stwierdzenia inwalidztwa uprawniającego do renty było szczególne naruszenie sprawności organizmu (np. ślepota jednego oka, głuchota, stan po usunięciu jednego płuca), nawet jeżeli nie ograniczało ono zdolności do wykonywania dotychczasowego zatrudnienia.

W ustawie z dnia 28 czerwca 1996 r. fundamentalne znaczenie miało uzależnienie prawa do renty od utraty lub istotnego ograniczenia zdolności do pracy zarobkowej. Przyjęcie nowej definicji pojęcia niezdolności do pracy zarobkowej miało na celu uwolnienie systemu ubezpieczeń społecznych od konieczności przyznawania świadczeń ze względów socjalnych, na podstawie stwierdzonego inwalidztwa biologicznego.

Wymaga podkreślenia, że intencją wprowadzonych zmian nie było zaostrzenie kryteriów orzeczniczych. Chodziło przede wszystkim o racjonalizację systemu w ten sposób, aby renty otrzymywali tylko ci ubezpieczeni, którzy rzeczywiście utracili zdolność do osiągania dochodów z pracy i którym renta powinna zastąpić utracone zarobki. Celem nadrzędnym stało się przekształcenie dotychczasowego systemu rentowego w rzeczywiste ubezpieczenie ryzyka utraty zdolności do pracy zarobkowej. Dlatego też w świetle obowiązujących obecnie przepisów priorytetowe są wszelkie działania z zakresu rehabilitacji medycznej i zawodowej, zmierzające do przywrócenia ubezpieczonemu zdolności do pracy. W myśl przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zmian.) o niezdolności do pracy orzeka się w przypadkach, gdy działania rehabilitacyjne nie rokują powodzenia lub okazały się nieskuteczne.

- daty powstania niezdolności do pracy,

przekonuje lekarz orzecznik ZUS.

Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy lekarz orzecznik ZUS uwzględnia stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności poprzez leczenie i rehabilitację, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy, a także celowość przekwalifikowania zawodowego. Ocena ta uwzględnia także rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne badanej osoby.

Art. 83 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887, z późn. zmian.) stanowi, że przedmiotem odwołania może być decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W myśl przepisów ustawy systemowej, odwołanie wnosi się do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego za pośrednictwem jednostki organizacyjnej Zakładu, która wydała decyzję.

Ponadto uprzejmie informuję, iż w oparciu o § 11 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 sierpnia 1997 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy do celów rentowych (Dz. U. Nr 99, poz. 612), główny lekarz orzecznik oddziału Zakładu dokonuje każdorazowo analizy odwołań wniesionych od decyzji organu rentowego w sprawach dotyczących orzecznictwa o niezdolności do pracy. W myśl § 12 ww. rozporządzenia, główny lekarz orzecznik oddziału ZUS przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia lekarzowi orzecznikowi, jeżeli w odwołaniu wskazano na istotne nowe okoliczności faktyczne lub dołączono nowe dowody nie znane lekarzowi orzecznikowi ZUS w dniu wydania orzeczenia, a mogące mieć wpływ na wynik orzeczenia.

Jednocześnie odpowiadając na zarzut Pani senator dotyczący przeprowadzania przez lekarzy orzeczników ZUS z różnymi specjalizacjami kontroli prawidłowości orzekania o niezdolności do pracy oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich w stosunku do ubezpieczonych leczonych w Poradniach Zdrowia Psychicznego uprzejmie informuję, że wszystkie oddziały ZUS otrzymały wytyczne w sprawie konieczności uzyskiwania opinii specjalistycznej lekarza konsultanta ZUS z dziedziny psychiatrii, jeżeli kontrolowane zaświadczenie lekarskie dotyczy tego typu schorzenia.

MINISTER

SEKRETARZ STANU

Ewa Lewicka