Informację w związku z oświadczeniem senator Doroty Kempki, złożonym na 40. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 43), przekazał p.o. Szefa Kancelarii Prezesa Rady Mi
nistrów:Warszawa, 1999-08-20
Pani
Alicja Grześkowiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
Szanowna Pani Marszałek
W odpowiedzi na oświadczenie Pani Senator Doroty Kempki złożone na 40. Posiedzeniu Senatu w dniu 23 lipca 1999 roku, w sprawie nieprawidłowości w zakresie realizacji budżetu za 1998 rok, w niektórych ministerstwach - działając z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, przedstawiam poniższe wyjaśnienia:
Podstawą oceny wykonania realizacji budżetu za 1998 r. przez Ministerstwo Skarbu Państwa, Ministerstwo Kultury i Sztuki oraz Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej była przeprowadzona w 1999 roku kontrola Najwyższej Izby Kontroli.
W protokole kontroli wykonania budżetu Ministerstwa Skarbu Państwa za rok 1998 Najwyższa Izba Kontroli zwróciła uwagę na uchybienia w jego wykonaniu, które nie stanowiły naruszenia dyscypliny budżetowej.
Odnośnie niewykonania przez MSP planu dochodów w wysokości 230 mln. zł., należy wyjaśnić, że w ustawie budżetowej na rok 1998 w części 17 budżetu zaplanowane zostały dochody ogółem w wysokości 256 mln. zł. jako wpływy głównie z tytułu dywidendy od spółek prawa handlowego, w których MSP posiada udziały. Uzyskane w roku 1998 dochody z tytułu dywidendy wyniosły 167,5 mln. zł., a więc niewykonanie planowanych dochodów w
yniosło 88,5 mln. zł. Należy zwrócić uwagę, że dokładne zaplanowanie wysokości dochodów z dywidendy jest w zasadzie niemożliwe. Wpływy z tego tytułu nie są zależne od działania odpowiednich służb resortu, ale zależą od wielu czynników, nieprzewidywalnych na etapie planowania. Do najistotniejszych zaliczyć można m.in. brak dokładnych danych o wysokości zysku, jaki wypracują spółki na dany rok, trudne do przewidzenia decyzje, jakie podjęte zostaną przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy w kwestii podziału i przeznaczenia zysku. Równocześnie wykonanie przychodów z prywatyzacji przekroczyło kwotę zaplanowaną o ponad 368 mln. zł., a więc kwota niewykonania dochodów z dywidendy została zrekompensowana zwiększonymi przychodami z prywatyzacji.W przypadku Ministerstwa Kultury i Sztuki, większość zaleceń pokontrolnych, określonych w wystąpieniu pokontrolnym Wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli dotyczących realizacji budżetu państwa w 1998 roku jest realizowana. Oto niektóre z nich:
1. W roku bieżącym nie są tworzone żadne rezerwy i nie ma ograniczenia dysponentom niższego stopnia możliwości planowania i realizowania wydatków w pełnej przyznanej im kwocie.
2. Środki inwestycyjne przekazywane są na właściwe, oddzielne rachunki bankowe podległych jednostek, z których finansowane są inwestycje.
3. Podjęte zostały działania aby zwiększyć dotację podstawową jednostkom podległym Ministrowi Kultury i Sztuki, a zlecanie zadań należących do statutowego zakresu ich działania ograniczone zostanie do najważniejszych wynikających z mecenatu państwowego.
W celu uniknięcia powtórzenia się podobnych uchybień w przyszłości podjęto szereg działań organizacyjno-prawnych takich jak;
- zmiana regulaminu organizacyjnego MkiS,
- zmiana porozumienia regulującego zasady rozliczania kosztów obsługi pomiędzy MkiS a Zakładem Gospodarczym,
- zaniechanie tworzenia rezerw w budżetach dysponentów niższego stopnia,
- zmiana pełnomocnika Ministra Kultury i Sztuki ds. przygotowań Polski do uczestnictwa w Międzynarodowych Targach Książki - Frankfurt 2000.
W trakcie kontroli NIK zostały podniesione m.in. następujące zarzuty w stosunku do MZiOS:
1. Nie wykazanie należytej staranności i skuteczności w ustalaniu i pobieraniu należnych dochodów,
2. Poniesienie nielegalnych i niecelowych wydatków,
3. Nie skierowanie do Resortowej Komisji Orzekającej wniosków o ukaranie osób odpowiedzialnych za naruszenie dyscypliny budżetowej.
Pragnę podkreślić, że część zaleceń NIK została już zrealizowana.
Ad. pkt 1
Plan dochodów budżetowych zatwierdzony ustawą budżetową z dnia 19.02.1998 r. wynosił 37.830 tys. zł. i został wykonany w kwocie 52.842 tys. zł, tj. w 139,7%. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej nie dokonywał w 1998 roku żadnych umorzeń wierzytelności oraz nie udzielał ulg w spłacaniu należności pieniężnych jednostkom b
udżetowym.Ad. pkt 2
W wyniku przeprowadzonego rozliczenia środków z rezerwy celowej przeznaczonych na wprowadzenie systemu zawierania oraz finansowania umów na realizację świadczeń zdrowotnych zwrócona została do budżetu państwa kwota 4.518.240 zł., jako zwrot niewykorzystanych środków na dofinansowanie umów na realizację świadczeń zdrowotnych.
Rozliczenie środków na reformy systemowe w ochronie zdrowia dobiega również końca. W lipcu br. nadeszło pismo od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, przekazujące rozliczenie środków z poszczególnych województw oraz stwierdzające, że kontrola przeprowadzona przez MSWiA wykazała wydatkowanie środków w poszczególnych województwach zgodnie z wytycznymi MZiOS.
Ad. pkt 3
W sposób ciągły prowadzone są postępowania wyjaśniające w stosunku do osób winnych naruszenia dyscypliny budżetowej w jednostkach podległych MZiOS. Do dnia 21 czerwca br. skierowano 31 spraw do rozpatrzenia, dalsze sprawy są przygotowywane.
Odnosząc się do uwag dotyczących wykonania budżetu państwa za 1998 r., w części dotyczącej Ministerstwa Finansów, a zwłaszcza do zaległości podatkowych i nie podatkowych w 1998 r. w stosunku do roku 1997, pragnę wyjaśnić co następuje.
Globalna kwota zaległości podatkowych i nie podatkowych zwiększyła się z 5 554 mln zł. w 1997 r. do 6 153 mln zł. w 1998 r., jednakże wskaźnik zaległości w dochodach obniżył się z 5,5% w 1997 r. do 5,3% w 1998 r. Znaczący wzrost dochodów podatkowych sprawia, że relacja zaległości do wpływów podatkowych od kilku lat maleje. W podatkac
h bezpośrednich wskaźnik ten w skali globalnej wynosił w 1997 r. - 4,6%, a w 1998 r. - 4,3%. Wprawdzie zaległości w podatkach pośrednich wzrosły w 1998 r. o 37,9%, jednakże udział zaległości we wpływach z tych podatków jest nadal niski i wynosi 4,4%.Wpływy z podatków w żadnym systemie podatkowym nie mogą i nie są realizowane w 100%. Przyczyny tej sytuacji są różnorodne i wypływają z przemian w naszej gospodarce na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia.
Wymienić tu należy przede wszystkim:
- transformację przedsiębiorstw sektora państwowego na początku lat 90-tych, w wyniku której podmioty te musiały dostosować się do zmienionych warunków funkcjonowania,
- narastanie zaległości podatkowych w niektórych gałęziach przemysłu, które wymagają pełnej restrukturyzacji (np. przemysł zbrojeniowy, górnictwo węgla kamiennego),
- trudną sytuację ekonomiczną niektórych podmiotów gospodarczych powodującą, iż znaczna część zaległości podatkowych ciąży na niewielkiej liczbie podatników: wg danych na koniec 1998 r. zaległości podatkowe 51 największych dłużników stanowiły ponad 2/4 globalnej kwoty zaległości, przy czym zaległości tych dłużników sukcesywnie narastają i pochodzą z okresu ostatnich kilku lat.
Odnośnie tworzenia rezerw celowych w budżecie Ministerstwa Finansów, należy wziąć pod uwagę, że budżet Ministerstwa Finansów został sporządzony w granicach kwot określonych w ustawie budżetowej. Nie rozdysponowanie na poszczególne jednostki pełnej kwoty wydatków wynikającej z układu wykonawczego budżetu nie miało na celu twor
zenie ukrytych rezerw, a jedynie racjonalny podział środków na niektóre pozycje wydatków. Ze względu na znaczną liczbę jednostek (355 Urzędów Skarbowych, 49 Izb Skarbowych i 49 Urzędów Kontroli Skarbowej) finansowanych z części 08 - przez Ministerstwo Finansów, trudno określić na początku roku budżetowego w układzie podmiotowym wysokość takich wydatków jak: odszkodowania za wypadki przy pracy, odprawy pośmiertne, odszkodowania za przejęte mienie oraz remonty związane z awariami i klęskami żywiołowymi. W trakcie wykonywania budżetu nastąpiło rozdysponowanie środków do wysokości kwot zapisanych w budżecie i faktycznych potrzeb występujących w poszczególnych jednostkach.W przypadku innych ministerstw, które zostały wezwane do udzielenia odpowiedzi w kontekście zapytań Pani Senator, odpowiem na nie, podnosząc najważniejsze kwestie.
W przypadku Ministerstwa Sprawiedliwości zastrzeżenie NIK wzbudziło m.in. nie wyegzekwowanie należnych Skarbowi Państwa kwot z tytułu opłat sądowych oraz zasądzonych grzywien i kar. Ministerstwo Sprawiedliwości dwukrotnie występowało do Prezesów Sądów Okręgowych o poprawę windykacji należności oraz o wprowadzenie odpowiednich zmian organizacyjnych, ukierunkowanych na poprawę ściągalności należności sądowych i kolegiów ds. wykroczeń, a
także o zwrócenie szczególnej uwagi na skuteczność egzekucji komorniczej.Krytyczne uwagi zawarte w sprawozdaniu NIK pod kątem Komendy Głównej Policji dotyczyły po pierwsze dopuszczenia do zaciągnięcia zobowiązań wymagalnych w byłych Komendach Wojewódzkich Policji w Tarnowie i Słupsku.
Kolejna uwaga NIK dotyczyła naruszenia przepisów ustawy o zamówieniach publicznych przez były Zarząd Administracyjno-Gospodarczy KGP. Wszystkie wymienione przez NIK przypadki miały charakter proceduralny i nie spowodowały żadnych szkód w budżecie Policji. niezależnie zaś od wagi tych przypadków Komendant Główny Policji polecił, by w szczególnie staranny sposób przestrzegać wszystkich przepisów związanych z zamówieniami publicznymi.
Ministerstwo Gospodarki otrzymało w dniu 14 czerwca 1999 r. informuję o wynikach kontroli wykonania budżetu państwa w 1998 r.
Wśród stwierdzonych nieprawidłowości m.in. wyszczególniono:
1. Naruszenie dyscypliny budżetowej w odniesieniu do art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy - wniosek NIK został zrealizowany i przekazana samowolnie kwota 58.139,47 zł. na konto Stowarzyszenia Oszczędnego Użytkowania Energii z przeznaczeniem na cele propagowania gospodarki energetycznej została zwrócona Ministerstwu Gospodarki.
2. Niezgodne z prawem utworzenie rezerwy na nieprzewidziane wydatki w kwocie 1.666 tys. zł. na realizację wydatków nieprzewidzianych, a dotyczących utrzymania placówek zagranicznych - omówiona powyżej rezerwa nie będzie już tworzona.
Także wnioski pokontrolne NIK dotyczące innych urzędów centralnych wymienionych w oświadczeniu Pani Senator zostały sumiennie przeanalizowane. Mam nadzieję, że udało mi się udowodnić, że Rząd na bieżąco interesuje się sprawą właściwej realizacji ustaw budżetowych.
Chciałbym również nadmienić, że obecny rząd jest żywotnie zainteresowany wszystkimi sprawami, które dotyczą gospodarowania środkami publicznymi, a w szczególności każdym przypadkiem ocenianym jako nielegalny, niegospodarny oraz niecelowy. Jest to sprawa priorytetowa dla obecnego Gabinetu.
Wszystkie resorty zostały zdyscyplinowane do składania na moje ręce relacji o działaniach mających na celu realizację wniosków pokontrolnych NIK. Część wniosków ujętych w wystąpieniach pokontrolnych NIK zostało już zrealizowanych, zaś te które wymagają działań ciągłych lub mogą być wykonane w dłuższym horyzoncie czasowym, podlegają stałemu nadzorowi nad ich realizacją w poszczególnych resortach.
Chciałbym zwrócić uwagę Pani Senator Dorocie Kempce, że możliwe jest również bezpośrednie zasięganie informacji w Najwyższej Izbie Kontroli, oraz kontrolowanych jednostkach o przedmiocie, wynikach kontroli oraz wnioskach i opiniach tych jednostek wobec zarzutów NIK.
Nie mogę podzielić poglądu Pani Senator, że działania Ministrów mają charakter "przestępczy". Nie jest mi bowiem znany fakt udowodnienia żadnemu z ministrów popełnienia przestępstwa. Stosuję zaś praktykowaną w całym cywilizowanym świecie zasadę, która nie pozwala na stawianie zarzutów popełnienia czynu niezgodnego z ustawą osobie, której takiego czynu nie udowodniono.
Pragnę przeprosić za zwłokę w udzieleniu odpowiedzi na oświadczenie Pani Senator Doroty Kempki, która była podyktowana próbą udzielenia wyczerpującej odpowiedzi na zadane pytania.
Z wyrazami szacunku
Jerzy Widzyk