Warszawa, 1999.07.12

Od dnia 1 stycznia 1999 roku weszły w życie zmiany w ustawie z dnia 29 listopada o pomocy społecznej (Dz.U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414: Nr 106, poz. 668; Nr 117, poz. 756; Nr 162, poz. 1118 i 1126 oraz Dz.U. z 1999 r. Nr 20, poz. 170), rozszerzające zadania pomocy społecznej o zadania opieki nad dzieckiem. W przypadku organizowania opieki w rodzinach zastępczych oraz udzielania pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci, realizacja tego zadania odbywa się w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 października 1993 r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz.U. z 1993 r. Nr 103, poz. 470 oraz Dz.U. z 1994 r. Nr 193, poz. 751). Nowe rozporządzenie oczekuje na akceptację Rady Ministrów i z dużym prawdopodobieństwem wejdzie w życie od 1 sierpnia br.

W wyniku szeroko zakrojonej dyskusji społecznej nad kształtem i rolą rodziny w wychowaniu młodego pokolenia w Polsce oraz poszukiwaniem nowej formuły sprawowania opieki nad dzieckiem pozbawionym całkowicie lub częściowo opieki rodzinnej zaistniała potrzeba zreformowania systemu rodzinnej opieki zastępczej.

Pożądane ze społecznego punktu widzenia jest umożliwienie całościowego spojrzenia na problemy rodziny oraz udzielenia jej komplementarnego wsparcia w jednej instytucji. Przygotowywana reforma administracyjna państwa stwarza taką możliwość. Konsekwencją takiego podejścia jest wprowadzenie zagadnień, związanych z prowadzeniem rodzin zastępczych, do zadań samorządu powiatowego w zakresie pomocy społecznej. Do organizowania zastępczej opieki rodzinnej zobowiązany został starosta.

• rozszerzenie rodzinnej formy opieki nad dzieckiem, stanowiącej alternatywę dla pobytu dzieci w placówkach opieki całkowitej,
• zapewnienie jak najkorzystniejszych form pomocy rodzinie zastępczej,
• zabezpieczenie odpowiedniego przygotowania rodziców zastępczych do pełnienia swoich ról,
• stworzenie elastycznych form finansowania rodzin zastępczych, dostosowanych do potrzeb dziecka i rodziny zastępczej.

Wprowadza się dwa rodzaje rodzin zastępczych: rodziny spokrewnione i rodziny niespokrewnione. Zakłada się, że wszystkie rodziny zastępcze zostaną przygotowane do pełnienia swojej funkcji. Rodziny spokrewnione zapewniają dzieciom w nich umieszczonym trwałą więź ze środowiskiem rodzinnym oraz stabilną formę opieki. Przewiduje się tworzenie rodzin zastępczych niespokrewnionych, które mogłyby przyjmować w pierwszej kolejności dzieci, dla których nie można utworzyć rodziny spokrewnionej, a są to dzieci w wieku do lat dziesięciu, bądź oczekujące na przysposobienie, lub przeciwko ich rodzicom toczy się postępowanie o pozbawienie władzy rodzicielskiej, a także dzieci starsze, znajdujące się w szczególnie trudnej sytuacji osobistej. Rodziny takie mogą otrzymywać z tego tytułu wynagrodzenia po ustaleniach dokonanych ze starostą. Przewiduje się możliwość pełnienia funkcji rodziny zastępczej odpłatnie na podstawie umowy zawartej przez starostę z małżeństwem lub osobą nie pozostającą w związku małżeńskim, które spełniają warunki określone w art. 31e ustawy o pomocy społecznej oraz w projekcie rozporządzenia. Wysokość wynagrodzenia reguluje § 17 rozporządzenia.

Mając na względzie dobro dzieci i konieczność zapewnienia im indywidualnej opieki § 6 ust. 2 przewiduje ograniczenie liczby dzieci umieszczonych w jednej rodzinie zastępczej. Proponuje się, by w rodzinie zastępczej nie umieszczano jednocześnie więcej niż troje dzieci, jedynie w przypadku rodzeństwa liczba dzieci może być większa.

Pomoc pieniężna dla dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej jest uzależniona od sytuacji dochodowej rodziny oraz wieku i stanu zdrowia dziecka. Wysokość pomocy pieniężnej jest uzależniona od dochodu rodziny zastępczej ustalanego zgodnie z art. 4 ustawy o pomocy społecznej i wynosi miesięcznie od 10% do 40% przeciętnego wynagrodzenia, a dla dzieci do lat 3 oraz odbiegających od normy rozwojowej i zakwalifikowanych do kształcenia specjalnego, udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych albo pomocy profilaktyczno-wychowawczej lub resocjalizacyjnej oraz uprawnionych do zasiłku pielęgnacyjnego pomoc pieniężna wynosi miesięcznie od 40% do 80%. Jednorazowy zasiłek pieniężny w wysokości do 150% kwoty bazowej na pokrycie niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka proponuje się wypłacać na każde umieszczone w rodzinie zastępczej dziecko, uzgadniając potrzeby z powiatowym centrum pomocy rodzinie.

Na realizację powyższego zadania, zleconego powiatom przez administrację rządową, zaplanowano w ustawie budżetowej na bieżący rok dotację w wysokości - 380 052 tys. zł.

Ministerstwo Pracy nie uczestniczyło w pracach planistycznych i nie miało wpływu na wysokość planowanej dotacji.

Kwota powyższa jest niewystarczająca i nie zabezpiecza środków finansowych na pokrycie kosztów związanych z funkcjonowaniem rodzin zastępczych.

Konieczne jest również pełne zabezpieczenie finansowe w zakresie pomocy świadczonej na rzecz wychowanków rodzin zastępczych, z tytułu ich usamodzielnienia. Problem ten dotyczy głównie powiatów, w których nie ma placówek opiekuńczo-wychowawczych. W powiatach, w których funkcjonują takie placówki, finansowanie świadczeń z tytułu usamodzielnienia leży w gestii działu 79 - oświata i wychowanie.

Z informacji uzyskanych z Wydziału Polityki Społecznej Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy Miejski Ośrodek Pracy Społecznej w Bydgoszczy otrzymał środki finansowe na realizację świadczeń dla rodzin zastępczych w następujących transzach:

21.01.1999 r. - 252 800 zł.