Warszawa, dnia 6 maja 1998 r.

Hanna Gronkiewicz-Waltz

Zgodnie z Ustawą o Narodowym Banku Polskim ustalenia dotyczące prowadzenia polityki pieniężnej podejmuje Rada Polityki Pieniężnej kierując się założeniami polityki pieniężnej. Ustalenia dotyczące polityki walutowej podejmowane są przez Radę Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej a realizowane przez NBP. Zasady ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych ustalane są także przez Radę Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej.

Oficjalny kurs złotego do walut obcych, kształtowany był w Polsce do początku okresu transformacji systemowej na podstawie decyzji administracyjnych. Dopiero wejście Polski w fazę reform rynkowych i liberalizacja obrotu zagranicznego wyzwoliły konieczność uelastycznienia polityki kursu walutowego NBP. Po okresie intensywnego tłumienia inflacji w polskiej gospodarce w latach 1990/91, kiedy kurs dolara spełniał rolę podstawowego parametru władzy monetarnej, wprowadzono system bardziej elastyczny, w którym uwzględniono rolę elementów rynkowych w bieżącym kształtowaniu się kursu walut obcych w polskiej gospodarce, a zatem wpływ wahań kursów walut obcych na rynku światowym oraz w pewnym zakresie wpływ czynników krajowych. Kursy walut, na rynku kantorowym były praktycznie rynkowe, kursy w obrotach handlu zagranicznego mogły wahać się w granicach +/- 2% wokół średniego kursu centralnego, ustalanego przez NBP, zgodnie z zasadą dewaluacji pełzającej złotego do koszyka walut wymienialnych - podstawowych w rozliczeniach płatniczych z zagranicą. Na kursy złotego do poszczególnych walut obcych miały i mają wpływ notowania tych walut na rynku światowym, od 16 maja 1995 roku, czyli w warunkach częściowego upłynnienia kursu złotego w stosunku do walut obcych, na te kursy wpływają także w sposób dużo silniejszy także czynniki krajowe, a zatem bieżące relacje popytu i podaży walut obcych na krajowym rynku dewizowym.

Należy podkreślić, że stopień oddziaływania NBP na powyższe czynniki jest albo zerowy (kursy krzyżowe), albo bardzo ograniczony (bilans płatniczy). W gospodarce rynkowej, szeroko zintegrowanej z rynkiem światowym, a taką już jest gospodarka Polski, kurs walutowy, jak również większość innych cen krajowych, nie mogą być przedmiotem decyzji administracyjnych. Kurs walutowy jest ponadto parametrem bardzo czule reagującym na różne dynamiczne procesy zarówno w kraju, jak i w otoczeniu. Naturalna zmienność i nieprzewidywalność tego wskaźnika wyrabia wśród podmiotów gospodarczych konieczną zdolność przystosowania się do reguł działania w warunkach ryzyka. W Polsce są już dostępne instrumenty zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym, uczestnicy handlu międzynarodowego nie są bezbronni wobec tych zagrożeń.

Jednocześnie NBP kontynuuje w obecnym mechanizmie kursowym zasadę dewaluacji pełzającej kursu parytetowego złotego wobec koszyka walut wymienialnych, uwzględniając tym samym zmiany w inflacji krajowej i jej wpływ na wartość złotego. W ostatnich dwóch latach NBP utrzymywał na nie zmienionym poziomie tempo dewaluacji parytetu centralnego, pomimo obniżającej się dynamiki inflacji krajowej. Kurs walutowy był w tym okresie głównie instrumentem wspomagającym politykę stóp procentowych w realizacji celu nadrzędnego ograniczania inflacji. Dylematy polityki kursowej w zakresie przywracania stabilizacji wewnętrznej przy rozszerzającej się nierównowadze w zakresie bilansu obrotów bieżących nasiliły się od 1997 roku. Sytuacja w obrotach bieżących była - obok wysokiego poziomu stół procentowych . jednym z czynników decydujących o utrzymaniu dewaluacji kroczącej na poziomie 1% w opisywanym okresie, pomimo słabnącej dynamiki wzrostu cen w gospodarce. Wyraźnie wzrosła także wrażliwość kursu złotego na zmiany stóp procentowych na krajowym, jak i zewnętrznym rynku.

Szybsze dewaluowanie złotego, wbrew tendencjom rynkowym oraz tendencjom w inflacji krajowej, odwróciłoby się przeciwko polskim producentom, a w szczególności eksporterom. Skutki dewaluacji krajowej waluty w postaci podrożenia importu, wzmocnienia oczekiwań inflacyjnych i osłabienia presji na wzrost efektywności gospodarowania, w szybkim czasie znacznie pogorszyłyby konkurencyjność sektora eksportowego. Dewaluacja oddziałuje ponadto w kierunku spadku skłonności do oszczędzania w złotych; powiększa budżetowe koszty obsługi zadłużenia zagranicznego, pogarszając również sytuację innych podmiotów spłacających kredyty dewizowe.

NBP dostrzega trudną sytuację niektórych przedsiębiorstw eksportujących, których specyficzna oferta eksportowa i warunki jej realizacji na rynkach zagranicznych, sprawiają, że są one w dużo większym stopniu uzależnione od kształtowania się kursu złotego wobec walut obcych. Jednakże kurs walutowy jest instrumentem makroekonomicznym i decyzje polityki kursowej nie działają na gospodarkę selektywnie. Oddziaływanie polityki kursowej nie może ograniczać się do sfery handlu zagranicznego, domeną wspierania eksporterów środkami administracyjnymi jest polityka rządu.

Konkurowanie na rynkach europejskich stawia rzeczywiście wiele wymagań przed polskimi przedsiębiorstwami. Jednak poprawa czy też utrzymanie warunków cenowych nie jest tu jedynym elementem. Barierą dla polskiego eksportu jest jego mało konkurencyjna struktura - eksportujemy głównie surowce i produkty słabo przetworzone. Zmiana tych warunków wymaga przede wszystkim zaangażowania kapitału, wprowadzenia technologii unowocześniających produkcję, zwiększenia efektywności w przedsiębiorstwach. Wzrostowi konkurencyjności cenowej sprzyja natomiast ograniczanie wzrostu cen (co oznacza jednocześnie ograniczanie wzrostu kosztów) co NBP konsekwentnie, kierując się konstytucyjnie wyznaczonym celem, realizuje.