Warszawa, 12 stycznia 2001 r.

Pan Senator Jerzy Cieślak zarzucił Urzędowi Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych, że zaniżył liczbę osób ubezpieczonych w Dolnośląskiej Regionalnej Kasie Chorych o 212 tys. osób, na skutek czego Kasa otrzymała w 2000 r. mniejsze środki finansowe o 113 mln zł. Pan Senator nadto sugeruje, że Urząd Nadzoru "przyznał się do błędu, ale zwiększył plan przychodów budżetu DRKCh w tym roku tylko o 80 mln zł".

Zapewniam, że Urząd Nadzoru nie popełnił w tym zakresie błędu. Stawianie Urzędowi Nadzoru tak poważnego zarzutu nie znajduje uzasadnienia ani prawnego, ani faktycznego.

Dla dokonania prawidłowej oceny sytuacji finansowej Dolnośląskiej RKCh konieczne jest wyjaśnienie podstawowych zasad finansowania Kas Chorych. Otóż reforma sytemu ubezpieczeń zdrowotnych spowodowała, że z systemu finansowania Kas Chorych wyłączony został budżet państwa (poza finansowaniem niektórych specyficznych zadań, ale w sumie bez istotnego wpływu na wysokość przychodów Kas Chorych). Od początku 1999 roku najważniejszym źródłem przychodów każdej Kasy Chorych są przychody ze składek z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. Składka jest wpłacana przez ubezpieczonych obowiązanych do jej opłacania (lub w zastępstwie przez płatników, np. pracodawców) bezpośrednio na specjalnie wydzielone konto bankowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Każda z tych instytucji zobowiązana jest przepisami ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (zwanej dalej "ustawą o puz") do rozliczania otrzymanych składek na poszczególne Kasy Chorych. Osoba przystępująca do systemu ubezpieczenia zdrowotnego w deklaracji zgłoszeniowej wskazuje Kasę Chorych, której chce być członkiem. Tym samym składka na ubezpieczenie zdrowotne wpłacana przez/za tę osobę jest przekazywana do wybranej przez nią Kasy Chorych. Oznacza to jednocześnie, że przychody ze składek konkretnej Kasy Chorych zależą wyłącznie od tego, ile osób opłacających składkę wybierze tę Kasę i jak wysokie kwoty są przez te osoby przekazywane. Oznacza to również, że przychody ze składek nie zależą od ogólnej liczby ubezpieczonych w danej Kasie Chorych, gdyż za część ubezpieczonych (np. osoby korzystające ze statusu członka rodziny) nie wpływa do Kasy chorych żadna składka. Przychody ze składek poszczególnych Kas Chorych nie zależą również od decyzji któregokolwiek z urzędów centralnych (Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych, Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Finansów itp.), gdyż nie są one w żadnym przypadku dysponentami środków finansowych pochodzących ze składek na ubezpieczenie zdrowotne.

W 2000 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego rozliczała i przekazywała składki z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego zgodnie z deklaracjami wyboru dokonanymi przez ubezpieczonych do wskazanych przez nich Kas Chorych. Tym samym składki na ubezpieczenie zdrowotne w pełni były kierowane do Kas Chorych wybranych przez ubezpieczonych. Nie zakończony proces informatyzacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych spowodował, że składki przekazywane za pośrednictwem ZUS nie mogły być w trakcie ubiegłego roku rozliczane w taki sam sposób jak uczynił to KRUS, ale przekazywane były jako zaliczki. Szczegóły zostały określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie ustalania sposobu ustalania wysokości zaliczek przekazywanych Kasom Chorych w 2000 r. przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz trybu i terminów ich rozliczania (Dz.U. Nr 112, poz. 1322 z późn. zm.), zwanego dalej "rozporządzeniem". Zgodnie z §1 rozporządzenia zaliczki były przekazywane do Kas Chorych proporcjonalnie do procentowego udziału przewidywanych przychodów ze składek każdej z Kas Chorych w przewidywanych przychodach ze składek, obliczonych jako suma dla wszystkich Kas Chorych i przyjętych do określenia wyrównania finansowego między Kasami Chorych przez Urząd Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych, w części przychodów pobieranych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Otóż na podstawie art. 135 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 28, poz. 153 z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą o puz", Urząd Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych ustala w terminie do 10 września kwoty wyrównania finansowego dla poszczególnych Kas Chorych na następny rok kalendarzowy i informuje o tym Kasy Chorych. Informacja o kwotach wyrównania finansowego przekazywana jest w formie decyzji administracyjnej, stąd powstała obiegowa opinia, że to od Urzędu Nadzoru zależy, które Kasy Chorych będą płatnikami wyrównania finansowego i w jakiej wysokości, a jakie będą jego beneficjentami. Tymczasem Urząd Nadzoru dokonuje jedynie obliczeń według ściśle określonego wzoru matematycznego podanego w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 października 1998 r. w sprawie algorytmu wyrównania finansowego dokonywanego między Kasami Chorych oraz wysokości procentowej przewidywanych przychodów, które nie są uwzględnione w wyrównaniu (Dz.U. Nr 134, poz. 874 z późn. zm.), zaś dane potrzebne do dokonania obliczeń podawane były zgodnie z § 4a ww. rozporządzenia przez Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Powszechnego Ubezpieczenia Zdrowotnego. Urząd Nadzoru nie mógł ani tych danych odrzucić, czy też samowolnie zmienić, a tym bardziej zastąpić innymi.

Do wyliczenia kwoty wyrównania finansowego na 2001 rok, w ślad za danymi podanymi przez Pełnomocnika Rządu, zostało przyjęte, że w Dolnośląskiej RKCh stan ubezpieczonych na 30 czerwca 2000 r. wynosił 2.752.553 osoby. Jest to liczba o ponad 13 tysięcy wyższa od tej, jaką uznaje Dolnośląska RKCh za właściwą.

Powiązanie klucza rozdziału z kwotami wyrównania finansowego dawało poczucie bezpieczeństwa wszystkim Kasom Chorych, że w trakcie roku z przyczyn całkowicie od nich niezależnych, zostaną pozbawione części wpływów. Celowo zostało tu użyte słowo "wpływy", a nie "przychody", gdyż jak już zaznaczono wyżej w 2000 r. Kasy Chorych otrzymywały zaliczki. Dopiero po ich ostatecznym rozliczeniu przez ZUS, które zgodnie z rozporządzeniem ma nastąpić do 10 lutego 2001 r., będzie można powiedzieć jakie poszczególne Kasy Chorych osiągnęły przychody. Bowiem przychody każdej z Kas Chorych zależą wyłącznie od dokonanego wyboru przez osobę opłacającą składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Jeżeli ubezpieczeni wybrali Dolnośląską RKCh w takiej liczbie, o jakiej mowa, i dochody tych osób będą odpowiednio wysokie (od przychodów osobistych zależy bowiem wysokość składki), to również odpowiednio wysokie będą przychody Dolnośląskiej RKCh. Otrzyma ona bowiem wszystkie należne jej składki, które będzie mogła przeznaczyć zgodnie z art. 131d ust. 1 pkt 2 ustawy o puz na zwiększenie zakresu świadczeń zdrowotnych. Tak więc w ostatecznym rozrachunku wszystkie środki pochodzące ze składek ubezpieczonych w Dolnośląskiej RKCh trafią do właściwych świadczeniodawców.

Kasy Chorych obowiązane są przepisami ustawy o puz do sporządzania rocznych planów finansowych. Zarząd Kasy przygotowuje taki plan, a następnie przyjmuje i zatwierdza go rada Kasy. Ale plan finansowy jest jedynie dokumentem, od którego w żadnej mierze nie zależy, czy Kasa Chorych osiągnie zakładane w nim przychody ze składek. Na ile kwoty planowanych i faktycznie zrealizowanych przychodów są ze sobą zbieżne zależy wyłącznie od wiedzy o dochodach osób opłacających składkę w danej Kasie Chorych. Istotna jest znajomość struktury grup zawodowych, zmian dochodów tych grup, jak również innych czynników wpływających na podstawę wymiaru składki.

Dlatego też twierdzenie Dolnośląskiej RKCh, że nie otrzymała 113 mln zł jest całkowicie bezpodstawne. Dla przychodów ze składek Dolnośląskiej RKCh (tak jak i dla innych Kas Chorych) nie ma znaczenia, czy w którymkolwiek opracowaniu Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych bądź Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Powszechnego Ubezpieczenia Zdrowotnego, pojawi się taka czy inna liczba opisująca ogólną liczbę ubezpieczonych, gdyż, co jeszcze raz podkreślam, kwota przychodów Dolnośląskiej RKCh zależy wyłącznie od tego, ile osób opłacających składkę wybrało Dolnośląską RKCh i jak wysokie kwoty składek są przez te osoby przekazywane do tej Kasy.

Tym większe zdumienie budzą wyniki obliczeń dokonywanych przez Dolnośląską RKCh, w których dokonują szeregu rachunków, by dowieść, że do Dolnośląskiej RKCh z powodu zaniżenia ogólnej liczby ubezpieczonych doszło w 2000 r. do zaniżenia planowanych przychodów. W informacji pt. "Szacunek poziomu zaniżenia planowanych przychodów DRKCh na 2000 r." do której to zapewne odwołuje się Pan Senator Jerzy Cieślak, Dolnośląska RKCh podaje szereg obliczeń. Jednak zdaniem Urzędu Nadzoru w metodologii popełniono wiele błędów, co dyskredytuje wnioski wyciągnięte na tej podstawie. Przyjęto bowiem, że wzrost przychodów ze składek jest wprost proporcjonalnie zależny od liczby ubezpieczonych, nie zważając na zmiany zachodzące w strukturze ubezpieczonych pomiędzy osobami opłacającymi składkę na ubezpieczenie zdrowotne, a pozostałymi ubezpieczonymi, jak również na zmiany w samej strukturze osób opłacających składkę. Zaś wzrost liczby ubezpieczonych został wywiedziony wprost z informacji podanej o ubezpieczonych przez ZUS i KRUS. Na skutek dodania dwóch liczb okazało się, że w Polsce ubezpieczonych jest ponad 39,9 mln osób! Jest to o 1,3 mln osób więcej niż obywateli naszego kraju! Według GUS na 30 czerwca 1999 r. ludność Polski wyniosła 38.654 tys. osób i wykazuje tendencję malejącą.

Podobnie w zbyt uproszczony sposób Dolnośląska RKCh dokonała dostosowania wyników analizy sporządzonej przez prof. dr hab. Mariana Wiśniewskiego. Otóż analiza ta opisywała przychody Kas Chorych przy założeniu, że w Polsce jest ich jedynie 16 (analiza ta całkowicie pomija istnienie Branżowej Kasy Chorych dla Służb Mundurowych). Sprowadzenia danych do liczby 17 Kas Chorych dokonano zbyt prostymi metodami. Dolnośląska RKCh po raz kolejny założyła, że wraz ze zmianą liczby ubezpieczonych nie zmieni się ani struktura ubezpieczonych, ani przeciętna wysokość składki.

Z dokumentów finansowych otrzymanych z ZUS i KRUS wynika, że w całym 2000 r. za pośrednictwem tych instytucji wpłynęło, z tytułu składek na powszechne ubezpieczenie zdrowotne, do Dolnośląskiej RKCh 1.570,7 mln zł. Kwota ta jest mniejsza niż ujęta w planie finansowym przyjętym uchwałą Rady Kasy Nr 59/2000 w dniu 4 grudnia 2000 r. jedynie o 3.281 tys. zł. Ostateczne rozliczenie przychodów ma nastąpić do dnia 10 lutego 2000 r. Jednak już dziś można powiedzieć, że kwota ta jest zbieżna z kwotą przychodów przyjętą w planie finansowym Dolnośląskiej RKCh na 2000 r. Ostatecznie więc Rada Dolnośląskiej RKCh przyznała rację Urzędowi Nadzoru, że określenie przychodów ze składek na poziomie oszacowanym przez Zarząd Kasy jest zbyt wygórowane i nie znajduje uzasadnienia w faktycznych przychodach (we wrześniu 2000 r. Rada Dolnośląskiej RKCh podjęła uchwalę, że przychody Kasy w 2000 r. wyniosą 1.621,4 mln zł, z czym Urząd Nadzoru nie mógł się zgodzić).

Wyjaśnienia wymaga jeszcze powód zabiegania Dolnośląskiej RKCh o zatwierdzenie przez Urząd Nadzoru wyższych przychodów. Zgodnie z przepisami ustawy o puz Kasa Chorych może zawrzeć umowy ze świadczeniodawcami na kwotę nie wyższą niż określona w planie finansowym, zaś sam plan finansowy ma być zbilansowany po stronie przychodów i kosztów. Zaakceptowanie wyższych przychodów umożliwiłoby więc Dolnośląskiej RKCh zawarcie wyższych umów, mimo braku faktycznego pokrycia tych kosztów w przychodach ze składek. Jak już wyżej zostało powiedziane, plan finansowy jest jedynie dokumentem, od którego nie zależą faktyczne przychody. Ale z obserwacji gospodarki finansowej Kas Chorych wynika, że faktyczne koszty są najczęściej nie niższe niż określone w planie finansowym. Dlatego też, przeszacowaniu przychodów towarzyszy wykonanie większych kosztów, co skutkuje powstaniem ujemnego wyniku finansowego (straty). Jest to stan wysoce niepożądany i ustawodawca przewidział poważne konsekwencje dla organów Kas dopuszczających do takiej sytuacji.

Dlatego też opieranie przychodów o błędne szacunki, nie mogło być przez Urząd Nadzoru przyjmowane bezkrytycznie. Ustawodawca wyznaczył bowiem Urzędowi Nadzoru szczególnie odpowiedzialną rolę w stabilizacji systemu finansowego Kas Chorych. Przepisem art. 151a ust. 5 ustawy o puz ustawodawca nałożył na Urząd Nadzoru obowiązek, w przypadku przedłożenia przez Kasę Chorych planu finansowego stwarzającego zagrożenie wystąpienia ujemnego wyniku finansowego, stwierdzenia nieważności takiego planu. Jeżeli jednak przyjmowane do budowy planu finansowego przychody ze składek są wiarygodnie udokumentowane, to Urząd Nadzoru akceptuje takie plany. W przypadku Dolnośląskiej RKCh nie było rzeczywistych przesłanek, aby Urząd Nadzoru mógł zaakceptować zwiększenia planu finansowego po stronie przychodów aż o 113 mln zł, gdyż byłoby to równoważne z wyrażeniem przyzwolenia dla Dolnośląskiej RKCh na zaciągnięcie zobowiązań bez pokrycia, co w konsekwencji doprowadziłoby do powstania nadwyżki kosztów nad przychodami.

Ustawodawca normując gospodarkę finansową wprowadził podstawową zasadę, zgodnie z którą Kasy Chorych są zobligowane do takiego prowadzenia gospodarki finansowej, by nie osiągały one ujemnego wyniku finansowego. Dlatego też Urząd Nadzoru wielokrotnie sugerował i Przewodniczącemu Rady i Zarządowi Dolnośląskiej RKCh, że jest skłonny zaakceptować przychody wyższe o ok. 81 mln od przedstawionych w planie finansowym przyjętym uchwałą nr 14/2000 Rady Kasy z dnia 27 marca 2000 r., gdyż na taką wartość wskazywały przychody szacowane na podstawie składanych przez ubezpieczonych miesięcznych deklaracji rozliczeniowych. Uzyskane przez Dolnośląską RKCh w 2000 r. faktyczne przychody ze składek ukazują, że Urząd Nadzoru nie popełnił w tej sprawie żadnego błędu, wręcz przeciwnie. Zaakceptowanie poprawnej uchwały Rady Dolnośląskiej RKCh nie może być interpretowane jako przyznanie się do błędu. Takie stwierdzenie jest wysoce krzywdzące. Odmienne postępowanie Urzędu Nadzoru niż dotychczasowe, spowodowałoby naruszenie szeregu norm prawnych odnoszących się do przedmiotowego zagadnienia.

Z wyrazami szacunku

Prezes