Spis oświadczeń, oświadczenie

Minister Sprawiedliwości przedstawił stanowisko w związku z oświadczeniem senatora Mariana Cichosza, złożonym na 37. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 41):

Warszawa, dnia 14 lipca 1999 r.

Pani
prof. dr hab. Alicja Grześkowiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowna Pani Marszałek

W związku z oświadczeniem złożonym dniu 18 czerwca 1999 r. przez senatora Mariana Cichosza, podczas 37 posiedzenia Senatu, oraz pismem Pani Marszałek z dnia 23 czerwca 1999 r. RP Nr AG/043/268/99/IV uprzejmie przedstawiam następujące stanowisko:

Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz.U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203) w art. 8 ust. 1 stanowi, że nie pobiera się opłat notarialnych za sporządzenie aktu, którego przedmiotem jest wyłącznie oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji. Przepis ten został uchwalony w 1984 r., kiedy notariusze byli zatrudnieni w Państwowych Biurach Notarialnych, będących jednostkami budżetowymi, notariat był zatem państwowy, a za dokonanie czynności notarialnych pobierane były opłaty notarialne na rzecz Skarbu Państwa. Wynagrodzenie notariuszy było wynagrodzeniem za pracę wypłacanym z budżetu Państwa.

Takie zasady wynikały z obowiązującej ówcześnie ustawy z dnia 25 maja 1951 r. Prawo o notariacie, oraz następującej po niej ustawy z dnia 24 maja 1989 r. Prawo o notariacie.

Uchwalone w dniu 14 lutego 1991 r. kolejne ustawy: Prawo o notariacie oraz przepisy wprowadzające ustawę - prawo o notariacie oraz o zmianie kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o księgach wieczystych (Dz.U. Nr 22, poz. 92) zmieniły ustrój notariatu polskiego. Notariusze prowadzą na własny rachunek prywatne kancelarie i w ramach tej działalności dokonują czynności notarialnych, za co otrzymują wynagrodzenie. Wprost stanowi o tym art. 5 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r.

Wysokość wynagrodzenia ustalana jest na podstawie umowy ze stronami czynności i nie może ono być wyższe aniżeli przewidziana maksymalna stawka taksy notarialnej właściwej dla danej czynności.

Przepisy o wysokości taksy notarialnej wynikają z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 kwietnia 1991 r. w sprawie taksy notarialnej (Dz.U. Nr 33, poz. 146, zm. Dz.U. z 1992 r. Nr 21, poz. 89 i Nr 54, poz. 265, z 1994 r. Nr 130, poz. 654, z 1997 r. Nr 47, poz. 313). Określają one stawki maksymalne wynagrodzenia notariuszy, pozostawiając wysokość minimalną tego wynagrodzenia umowne między stroną czynności a notariuszem. Za dobrą praktykę należy przy tym uznać ustalanie przez notariuszy wynagrodzenia, w sytuacjach uzasadnionych, na niskim, wręcz symbolicznym poziomie.

Wprowadzona zatem w 1991 r. ustawa Prawo o notariacie dokonała ustrojowej i systemowej zmiany, w zakresie instytucji notariusza, która obecnie jest wzorowana na statusie obowiązującym w Międzynarodowej Unii Notariatu Łacińskiego.

W obecnym systemie ustrojowym notariatu nie zostały zachowane dotychczasowe opłaty, wnoszone przez strony czynności notarialnej na rzecz Skarbu Państwa.

W rezultacie, przytaczany przez Pana Senatora przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, chociaż nie uchylony wprost, stracił moc obowiązującą, skoro w systemie prawa nie funkcjonuje pojęcie opłaty notarialnej, z której pobrania Państwo zrezygnowało, gdy czynność prawna ograniczała się wyłącznie do złożenia oświadczenia woli o powołaniu fundacji. Formalne pozostawienie przytoczonego przepisu świadczy o przeoczeniu ustawodawcy, jednak nie powoduje aby jego zachowanie dawało podstawę do żądania sporządzenia przez notariusza czynności, bez należnego mu wynagrodzenia. Między przytoczonym przepisem, a późniejszymi przepisami ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. określającymi zasady ustalania wynagrodzenia notariusza zachodzi bowiem stosunek, rozstrzygany regułą wykładni prawa "lex posterior derogat legi priori".

Taki wniosek potwierdza analiza innych przepisów ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie, a w szczególności jej art. 6 stwarzający możliwość uzyskania przez stronę czynności notarialnej, zwolnienia od ponoszenia tego wynagrodzenia. Postępowanie o zwolnienie toczy się przed sądem rejonowym, a za stronę zwolnioną od ponoszenia wynagrodzenia za dokonaną czynność notarialną wynagrodzenie opłaca Skarb Państwa.

Z uwagi na przedstawioną wyżej analizę obowiązującego stanu prawnego nie mogę stwierdzić naruszenia prawa przez notariusza, który pobrał wynagrodzenie za czynność opisaną w art. 8 ust. 1 ustawy o fundacjach.

Jednocześnie, wobec braku w zapytaniu konkretnych danych co do miejsca i okoliczności sporządzenia aktu notarialnego nie mogę ocenić, czy w sygnalizowanym przez Pana Senatora przypadku, pobrane wynagrodzenie było, co do wysokości zgodne z prawem.

Z poważaniem

Hanna Suchocka

Spis oświadczeń, oświadczenie