Warszawa, 2000-05-31

Z kopii dokumentów, które zostały udostępnione resortowi rolnictwa wynika, że Pani Wioletta Gaca istotnie otrzymała propozycję zwrócenia się do ośrodka pomocy społecznej - z wnioskiem o przyznanie niezbędnych świadczeń. Udzielenie takie właśnie odpowiedzi było logicznym następstwem treści Jej listu, w którym informowała, że jest bezrobotną absolwentką technikum krawieckiego, nie ma także możliwości utrzymania się z pracy w gospodarstwie rolnym, w związku z czym prosiła o radę jak ma żyć i jak się urządzić. Do odręcznie napisanego listu Pani Wioletta Gaca dołączyła odbitkę kserograficzną pisma zawierającego opis trudności występujących na rynku tytoniu z powodu nadmiernego importu oraz prośbę o interwencję "np. wykup surowca tytoniowego przez ARR, wprowadzenie odpowiednich uregulowań celno-prawnych dających równy start w gospodarce rynkowej". Takie lub podobne w treści wystąpienia rolnicy-plantatorzy tytoniu masowo nadsyłali również do resortu rolnictwa.

Problem drastycznego ograniczenia w br. kontraktacji tytoniu dotyczył bowiem właśnie tego rejonu uprawy tytoniu. Działają tam niesprywatyzowane zakłady tytoniowe oraz firma Universal Leaf Tobacco Poland Sp. z o.o., która przejęła kontraktację realizowaną wcześniej przez inne zakłady tytoniowe. W pozostałych rejonach uprawy tytoniu zakłady tytoniowe zrealizowały kontraktację na poziomie zadawalającym plantatorów (do resortu rolnictwa nie napłynęły żadne wnioski lub protesty). Ograniczenie kontraktacji przez wspomnianą firmę wywołało falę protestów rolników, dla których uprawa tytoniu stanowi podstawowe, a w wielu przypadkach główne źródło utrzymania. Szukając rozwiązań sytuacji zaistniałej w województwie lubelskim, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zorganizowało w marcu br. spotkania z przedstawicielami przemysłu tytoniowego i przedstawicielami zainteresowanych resortów. Ich wynikiem było przedstawienie Radzie Ministrów informacji, przygotowanej przez Ministra Gospodarki, dotyczącej zgłoszonego przez zakłady tytoniowe postulatu ustanowienia kontyngentu taryfowego na import tytoniu nie przetworzonego. Rada Ministrów, na posiedzeniu w dniu 11 kwietnia br., podjęła decyzję o wprowadzeniu kontyngentu taryfowego ilościowego (3000 ton) na przywóz tytoniu nie przetworzonego z obniżoną zerową stawką celną, w zamian za zawarcie dodatkowych umów z plantatorami na skup tytoniu ponad wielkości wynikające z dotychczasowej kontraktacji (rozporządzenie Rady Ministrów w tej sprawie zostało opublikowane w Dz. U. Nr 27, poz. 320).

Przekazując powyższe wyjaśnienia, dotyczące doraźnego rozwiązania problemów plantatorów tytoniu z województwa lubelskiego, uprzejmie informuję Panią Marszałek, że Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowało projekt Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie Międzyresortowego Zespołu do spraw rozwiązania problemów występujących na rynku tytoniu. Potrzeba powołania Zespołu wynika głównie z konieczności opracowania rozwiązań, które umożliwią kontynuowanie kontraktacji i skupu surowca tytoniowego z produkcji krajowej po wygaśnięciu zapisów w umowach prywatyzacyjnych zakładów tytoniowych, dot. 40% udziału krajowego surowca w wyrobach tytoniowych produkowanych na rynek wewnętrzny.

Odpowiadając na pytanie Pana Senatora "Czy w związku z tą sytuacją (chodzi o trudną sytuację plantatorów tytoniu z rejonu lubelszczyzny) rząd zakłada zwiększenie środków dla pomocy społecznej?" uprzejmie informuję Panią Marszałek, że wyjaśnień w tej sprawie udzieliła Pani Joanna Staręga-Piasek - Sekretarz Stanu i Pełnomocnik ds. Osób Niepełnosprawnych w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej (pismo nr DPS.X.074/31/1441/00 z dnia 24 maja br.). Wynika z nich, że ani w roku bieżącym, ani w ubiegłych latach nie zakładano zwiększonych wydatków na pomoc społeczną w związku z potencjalnymi trudnościami rynkowymi jakichkolwiek grup zawodowych, w tym plantatorów tytoniu. Pomoc społeczna jest ostatnią instancją wsparcia materialnego na wypadek bezrobocia, uzupełniającą tylko określone rozwiązania kodeksu pracy i ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu.

Świadczenia z pomocy społecznej dla osób bezrobotnych, zwłaszcza o krótkim stażu bezrobocia (jak w opisanym przypadku plantatorów tytoniu) to głównie zasiłki okresowe, przyznawane na zasadzie fakultatywnej co do wysokości i czasokresu pomocy oraz pod warunkiem spełniania kryterium ubóstwa określonego w ustawie z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 ze zm.). Już w 1999 r. wydatki na zasiłki okresowe były znacznie niższe niż w latach wcześniejszych, a w 2000 r. ogólna kwota budżetu na zasiłki i pomoc w naturze (rozdz. 8613), w tym na zasiłki okresowe, będąca zaledwie o 0,5% wyższa niż w 1999 r. praktycznie nie stwarza żadnych możliwości zwiększenia w br. zakresu pomocy udzielanej osobom i rodzinom bezrobotnych.

Odnosząc się do kwestii prywatyzacji przemysłu tytoniowego oraz realizacji przez zakłady tytoniowe zobowiązań zapisanych w umowach prywatyzacyjnych, uprzejmie informuję Panią Marszałek, że obszerne wyjaśnienia w tej sprawie, zostały przekazane przez Panią Barbarę Litak-Zarębską - Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa, pismem nr MSP/DNiPI/3651/AW/2000 z dnia 23 maja br. (w Załączniku 2 - wybór informacji nt. zobowiązań Spółek wobec producentów-plantatorów tytoniu).

Inwestorzy strategiczni obejmujący akcje w prywatyzowanych zakładach tytoniowych zostali zobowiązani do:

- utworzenia Funduszu Plantatorskiego w wysokości 0,6% całkowitych kosztów zakupu przetworzonego tytoniu, poniesionych przez Spółkę w poprzednim roku (przeznaczenie Funduszu: rozwój i modernizacja uprawy oraz suszarnictwa tytoniu, prace naukowo-badawcze i wdrożeniowe doskonalące bazę genetyczną. Nadzór nad Funduszem: 2 przedstawicieli Spółki i 2 przedstawicieli lokalnego oddziału związku plantatorów tytoniu), w ciągu 5 lat od chwili nabycia akcji.

W związku z powyższym stwierdzenie Pana Senatora, że w trakcie prywatyzacji przemysłu tytoniowego nie zadbano w prawidłowy sposób o interes plantatorów, że zabrakło prawno-instrumentalnych rozwiązań w tej dziedzinie oraz odpowiednich pakietów plantatorskich, nie jest do końca prawdziwe. Można wprawdzie spekulować dlaczego okres przewidziany na spełnienie przez inwestorów pewnych obowiązków określono na 5 a nie na przykład na 10 lub nawet 20 lat, ale w chwili obecnej faktu tego nie można zmienić. Jednocześnie należy mieć tu na względzie stanowisko Unii Europejskiej, która przedstawiła stronie polskiej zarzut niezgodności zapisów dot. zużycia krajowego tytoniu z zasadami GATT/WTO. W trakcie obrad Podkomitetu Rolnego Polska - Unia Europejska w październiku 1998 r. strona unijna zwróciła się do strony polskiej o potwierdzenie, że wspominany zapis w umowach prywatyzacyjnych wygasa w 2000 i 2001 r. i potwierdzenie takie uzyskała.

Zbigniew Chrzanowski