Minister Edukacji Narodowej przekazał odpowiedź na oświadczenie senatora Jerzego Adamskiego, złożone na 52. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 59):
Warszawa, dnia 2000-04-04
Pani
Alicja Grześkowiak
Szanowna Pani Marszałek,
Odpowiadając na oświadczenie Pana Senatora Jerzego Adamskiego z dnia 16 marca br. w sprawie wysokości subwencji oświatowej na rok 2000 dla szkół i placówek oświatowo-wychowawczych w województwie łódzkim, uprzejmie Panią Marszałek informuję.
Wraz z przyjęciem przez samorządy odpowiedzialności za realizowanie zadań oświatowych wprowadzono algorytm mający na celu przezwyciężenie częstokroć uznaniowego, historycznie ukształtowanego rozdziału środków. Algorytm ten zobiektywizował metody alokacji środków na oświatę dla jednostek samorządu terytorialnego, tym niemniej nie mogły wprowadzić zasady "pieniądz idzie za uczniem" w tym sensie, że wysokość subwencji ośw
iatowej zależy wyłącznie od liczby uczniów oraz typów i rodzajów szkół (art. 35 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 Dz.U. Nr 150, poz. 983).W odniesieniu do subwencji oświatowej dla gmin, dotychczasowe podstawowe rozwiązania nie odzwierciedlały zasady "pieniądz idzie za uczniem", gdyż gwarantowały gminom, że niezależnie od zmniejszającej się liczby uczniów, realna wartość subwencji oświatowej nie będzie zmniejszana. W efekcie w niektórych g
minach, przy dużym spadku liczby uczniów szkół podstawowych, subwencja jednostkowa na ucznia stawała się nieracjonalnie wysoka.Wstępne kwoty części oświatowej subwencji ogólnej dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego na rok 2000 naliczone zostały według aglorytmu zawartego w projekcie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego, na bazie danych statystycznych GUS na rok szkolny 1998/1999 co znalazło s
ię w odpowiednich informacjach Ministerstwa Finansów i Ministerstwa Edukacji Narodowej. Ostateczne kwoty części oświatowej subwencji ogólnej dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego naliczone zostały natomiast na podstawie:- uchwalonej przez Parlament Rzeczypospolitej Polskiej ustawy budżetowej na rok 2000 (Dz.U. Nr 7, poz. 85),
- rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie zasad podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 111, poz. 1284 oraz z 2000 r. Nr 6, poz. 74),
- bazy danych statystycznych GUS na rok szkolny 1999/2000.
Uprzejmie informuję Panią Marszałek, że powyższe rozporządzenie wprowadza parę istotnych zmian naliczania części oświatowej subwencji ogólnej. Trzy podstawowe cele tych zmian to: wprowadzenie zasady "pieniądz idzie za uczniem", skorygowanie nierównowagi podziału środków na oświatę podstawową i ponadpodstawową oraz ułatwienie restrukturyzacji sieci szkolnej i szkolnictwa zawodowego.
Po raz pierwszy część szkolna subwencji oświatowej jest naliczana wyłącznie na podstawie liczby uczniów uczęszczających do szkół prowadzonych bądź dotowanych przez daną jednostkę samorządu terytorialnego. Zasada ta jest wprowadzona przez konsekwentne stosowanie pojęcia "ucznia przeliczeniowego". Oznacza to przyjęcie zróżnicowanych wag dla wybranych grup uczniów i wybranych typów szkół w celu określenia uzasadnionych zwiększonych potrzeb oświatowych. Kwota subwencji na ucznia przeliczeniowego stanowi finansowy standard A podziału subwencji i jest swoistym, kalkulacyjnym bonem oświatowym na ucznia.
Przyjęty system wag zrównuje - z punktu widzenia naliczanej subwencji - uczniów w miejskich szkołach podstawowych i uczniów liceów ogólnokształcących. Jednocześnie rozporządzenie odchodzi od stosowania dolnych i górnych ograniczeń dla poziomu całej subwencji oświatowej, a więc od gwarancji stałej realnej wartości subwencji niezależnie od malejącej skali zadań oświatowych. Stanowi to pierwszy krok do skorygowania opisanej powyżej nierównowagi w finansowaniu oświaty podstawowej i ponadpodstawowej.
W 2000 roku w zasadach podziału części oświatowej subwencji na cały zakres zadań szkolnych i pozaszkolnych realizowanych i dotowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego wprowadzono jednolity system finansowania zadań przez ich odniesienie do "kalkulacyjnego bonu oświatowego" na ucznia.
Przyjęte rozwiązania systemowe wynikają z:
1) aktualnych uwarunkowań prawnych, tj.:
- alokowania środków na zadania oświatowe poprzez subwencję ogólną, która jest dochodem jednostki samorządu terytorialnego, a więc środki powinny być przekazywane do organów prowadzących szkoły publiczne, a nie wprost do szkół,
- powierzenia jednostkom samorządu terytorialnego, odpowiedzialności za realizację zadań oświatowych jako zadań własnych, obligatoryjnych, których nie można traktować jako rynkowej oferty edukacyjnej,
2) ogromnych dysproporcji organizacyjnych, kadrowych, materialnych i finansowych pomiędzy regionami kraju, różnymi jednostkami samorządu terytorialnego i różnymi szkołami. Wprowadzenie narodowego bonu oświatowego musi być poprzedzone:
- określeniem docelowego systemu i źródeł finansowania zadań publicznych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego (alternatywnie subwencje budżetowe lub własne dochody jednostki samorządu terytorialnego),
- określeniem rangi szkół niepublicznych w programach rozwoju oświaty w danej jednostce samorządu terytorialnego,
- ujednoliceniem i zobiektywizowaniem systemu finansowania wszystkich sektorów oświaty: w roku 1999 szkolnictwa ponadpodstawowego, w roku 2000 całej oświaty samorządowej.
- wyrównaniem materialnych warunków realizacji zadań oświatowych w zakresie rozbudowy i modernizacji szkół, racjonalizacji sieci szkół, doskonalenia kadr pedagogicznych i zarządzających oświatą, bezpiecznego dowozu uczniów do szkół.
3) analizy warunków finansowania szkół niepublicznych w innych krajach Europy. W pojedynczych przypadkach krajów dotujących szkolnictwo niepubliczne, dotacje wykluczają lub ograniczają wysokość pobieranego od uczniów czesnego.
W istniejących uwarunkowaniach ekonomicznych związanych z finansowaniem z budżetu państwa zadań oświatowych ważne znaczenie ma wyodrębniona z subwencji rezerwa ustawowa.
Wiele gmin, nie racjonalizowało sieci szkolnej w latach ubiegłych, pomimo spadku liczby uczniów. W sytuacji, w której liczebność oddziałów spada poniżej normy ustalonej na 26 uczniów w oddziale, powoduje znaczne zwiększenie kosztów utrzymania szkół.
W przypadku środków na wydatki majątkowe (inwestycyjne) uprzejmie informuję Panią Marszałek, że w planach wydatków na rok 2000 poszczególnych wojewodów ujęte zostały środki w omawianym zakresie. Zgodnie z art. 44 ustawy z dnia 26 listopada 1999 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 (Dz.U
. Nr 150, poz. 983) zasady i kryteria udzielania organom prowadzącym dotacji na inwestycje ustalane są przez wojewodę po zasięgnięciu opinii samorządu województwa.Niezależnie od powyższych środków na finansowanie zadań oświaty w części 83 "Rezerwy celowe" ustawy budżetowej na rok 2000 ujęte zostały dodatkowo środki m.in. na:
- rezerwa Nr 19 (środki na realizację programu ograniczenia ubóstwa wśród dzieci i młodzieży oraz na stypendia dla uczniów szczególnie uzdolnionych) 63. 168 tys. zł.,
- rezerwa Nr 21 (reforma systemu oświaty) 146.834 tys. zł.,
- rezerwa Nr 22 (racjonalizacja sieci szkolnej, w tym zakup autobusów szkolnych) 122.976 tys. zł.,
- rezerwa Nr 25 (środki na poprawę warunków nauczania w szkołach wiejskich i remonty szkół oraz na pomoc stypendialną dla młodzieży wiejskiej) 100.000 tys. zł.,
- rezerwa Nr 68 (zakończenie programu rozwoju pracowni internetowych w gimnazjach) 100.000 tys. zł.
Znaczna część środków z rezerw celowych przekazana zostaje - poprzez budżety wojewodów - do jednostek samorządu terytorialnego na zadania celowe. W Ministerstwie Edukacji Narodowej trwają końcowe prace nad opracowaniem zasad i kryteriów podziału rezerw celowych pomiędzy poszczególne województwa. Na wniosek Ministra Edukacji Narodowej oraz wnioski Wojewodów, Minister Finansów dokona stosownych zmian w budżecie państwa na rok 2000.
Ponadto uprzejmie informuję Panią Marszałek, że określona decyzją Ministra Finansów ostateczna część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego z terenu Województwa Łódzkiego na rok 2000 wynosi łącznie 1.206.598.146 zł (107,51% roku 1999) - co stanowi wzrost subwencji na ucznia o 8,80% - z tego:
- dla województwa samorządowego 29.169.334 zł (122,40% roku 1999)
- dla powiatu 474.072.443 zł (105,50% roku 1999)
- dla gmin 703.356.369 zł (108,40% roku 1999)
- dla powiatów grodzkich 384.066.167 zł (105,25% roku 1999)
Ostateczna kwota części oświatowej subwencji ogólnej dla gminy Tomaszów Mazowiecki wynosi:
|
Subwencja 2000 |
Subwencja 1999 |
Subwencja 2000 |
Subwencja |
|
2.733.753 zł |
1.973,61 zł |
2.052,37 |
104,0% |
Zmniejszenie ostatecznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej w stosunku do kwoty subwencji wstępnej dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego Województwa Łódzkiego spowodowane jest spadkiem liczby uczniów szkół na terenie danej gminy w roku szkolnym 1999/2000 w porównaniu z rokiem szkolnym 1998/1999.
Poruszona w oświadczeniu Pana Senatora Jerzego Adamskiego gmina Tomaszów Mazowiecki jest tego przykładem tzn., prowadzi szkoły o niskiej liczbie uczniów na oddział. W roku 1999 w 6 szkołach (z łączną liczbą 49 oddziałów) uczyło się 1.013 uczniów, co daje średnio 20,67 ucznia na oddział. W roku 2
000 w 8 szkołach (z łączną liczbą 49 oddziałów) uczy się 984 uczniów, co daje średnio 20,08 ucznia na oddział.Przykładem może być również:
Gmina Brzeziny, która prowadzi szkoły o niskiej liczbie uczniów na oddział. W roku 1999 w 4 szkołach (z łączną liczbą oddziałów 33) uczyło się 351 uczniów, co daje średnio 10,64 ucznia na oddział. W roku 2000 w 4 szkołach (z łączną liczbą oddziałów 29) uczy się 320 uczniów, co daje średnio 11,03 ucznia na oddział.
Innym przykładem może być:
Gmina Masłowice, w której w roku 1999 w 6 szkołach uczyło się 450 uczniów (z łączną liczbą oddziałów 36), co daje średnio 12,50 ucznia na oddział. W roku 2000 w 7 szkołach uczy się 443 uczniów (z łączną liczbą oddziałów 36) co daje średnio 12,31 ucznia na oddział.
Gmina Budziszewice, w której w roku 1999 w 3 szkołach uczyło się 304 uczniów (z łączną liczbą oddziałów 21), co daje średnio 14,48 ucznia na oddział. W roku 2000 w 4 szkołach uczy się 268 uczniów (z łączną liczbą oddziałów 21) co daje średnio 12,76 ucznia na oddział.
Utrzymanie szkół, w których liczebność uczniów w oddziałach jest niższa niż przewiduje to norma (26 uczniów na oddział), powoduje określone konsekwencje finansowe między innymi w wydatkach na wynagrodzenia ponadnormatywnej liczby nauczycieli.
Przedstawiając powyższe informacje pragnę zaakcentować, że reforma oświaty jest procesem długofalowym, w którym każdy kolejny etap jest następstwem poprzedniego i zarazem przygotowaniem następnego. W następnych latach, zapewne przy mniejszych już ograniczeniach ekonomicznych, w budżecie państwa będą rezerwowane środki w wysokości zapewniającej sprawne wdrażanie kolejnych komponentów programowych i strukturalnych tej reformy.
Przedstawiając powyższe uprzejmie przepraszam Panią Marszałek za opóźnienie w udzieleniu odpowiedzi na oświadczenie Pana Senatora Jerzego Adamskiego.
Z wyrazami szacunku
wz MINISTRA
PODSEKRETARZ STANU
Andrzej Karwacki