Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment

W dniach 18, 19 i 20 lipca br. odbyło się 86. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli marszałek Alicja Grześkowiak i wicemarszałkowie – Tadeusz Rzemykowski, Donald Tusk i Marcin Tyrna. Na sekretarzy posiedzenia wyznaczono senatorów Stanisława Gogacza Jolantę Danielak; listę mówców prowadziła senator J. Danielak.

Zatwierdzony przez Izbę porządek obrad obejmował 20 punktów:

*Ustawa zawiera przepisy dostosowujące polskie prawodawstwo do prawa Unii Europejskiej.

Zgodnie z art. 205 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prezesa Najwyższej Izby Kontroli powołuje Sejm za zgodą Senatu. Zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli oraz art. 91 ust. 1 pkt 2 Regulaminu Senatu Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie prezesa Najwyższej Izby Kontroli w ciągu miesiąca od dnia otrzymania uchwały Sejmu. Sejm podjął uchwałę w sprawie powołania prezesa Najwyższej Izby Kontroli na 112. posiedzeniu, 6 lipca br. Senat tę uchwałę otrzymał również 6 lipca br.

Wyjaśnień i odpowiedzi na pytania senatorów udzielił powołany przez Sejm prezes NIK Mirosław Sekuła.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 111. posiedzeniu, 20 czerwca br. Do Senatu została przekazana 27 czerwca. Tego samego dnia marszałek Senatu, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej przedstawił senator Piotr Ł.J. Andrzejewski. Senator podkreślił, że rozpatrywana ustawa zastępuje dotychczasowe prawo regulujące przedmiotową materię, zawarte w ustawie - Prawo o ustroju sądów powszechnych z 20 czerwca 1985 r. Obowiązująca dotychczas ustawa, z 1985 r., była wielokrotnie nowelizowana, a liczne zmiany, aż do ogłoszenia tekstu jednolitego w 1994 r., były uwarunkowane przekształceniami ustroju państwa, włączeniem Polski w orbitę międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka, w tym prawa do sądów. Zarówno najpierw przyjęte w Polsce standardy oenzetowskie, jak i europejskie, art. 6 i Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, która legła u podstaw ukształtowania międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka, zakładały przede wszystkim właściwe ukształtowanie prawa do sądów, niezależności sądów, niezawisłości sędziowskiej. Stąd te liczne zmiany.

Jak podkreślił senator sprawozdawca, zmiany te były dokonywane osiemnaście razy. Ta okoliczność nakazała odstąpienie od dalszego nowelizowania tej ustawy. Po transformacji ustrojowej, po przyjrzeniu się doświadczeniom związanym z funkcjonowaniem sądownictwa powszechnego w warunkach demokratycznego państwa prawnego, a także po wejściu w życie konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. zaistniały warunki, żeby nie nowelizować, ale napisać tę ustawę na nowo, z wykorzystaniem dotychczasowych nowelizacji.

Senator zaznaczył, że ustawa powinna odpowiadać i odpowiada zasadniczym celom, przede wszystkim doprowadzeniu do zgodnego z konstytucją, komplementarnego i pełnego uregulowania ustroju sądów powszechnych i statusu osób sprawujących w nich urząd sędziów, stworzeniu sprawnego, nowocześnie zorganizowanego, odpowiadającego standardom XXI wieku sądownictwa powszechnego, którego funkcjonowanie będzie już oceniane zgodnie z europejskimi standardami i konwencjami międzynarodowymi, których Polska jest współuczestnikiem i współtwórcą. Dlatego też zasadniczym i podstawowym celem stało się zrealizowanie konstytucyjnych zasad niezależności sądów i niezawisłości sędziowskiej.

Sama ustawa zawiera dwieście dziesięć artykułów i jest podzielona na sześć działów. Dział I "Sądy powszechne" zawiera pięćdziesiąt trzy artykuły; dział II "Sędziowie" obejmuje art. 54-132; dział III "Asesorzy sądowi. Aplikacja sądowa i aplikanci sądowi"; dział IV "Referendarze sądowi, pracownicy sądów, kuratorzy sądowi, ławnicy oraz organy pomocnicze sądów", w tym ogromnie istotny, zdaniem senatora, rozdział dotyczący kuratorów sądowych; dział V "Finansowanie działalności sądów powszechnych"; dział VI "Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe" - art. 179-210.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, uchwalona ustawa wydaje się rozsądnym kompromisem pomiędzy zasadą samorządności sędziowskiej a zasadą administrowania sądownictwem przez ministra sprawiedliwości, z wyłączeniem wpływu czynnika władzy wykonawczej na orzecznictwo, tak aby sądy działały niezależnie, a sędziowie byli w pełni niezawiśli. Ustawę cechuje jednak pewne ograniczenie roli samorządu sędziowskiego, zwłaszcza odnośnie do procedury powoływania na poszczególne stanowiska sędziowskie, ale także wzmocnienie pozycji prezesa sądu, przede wszystkim w zakresie powierzania sędziom funkcji i zwalniania z ich pełnienia; chodzi także o zamiar podniesienia uposażenia sędziom orzekającym przez wiele lat na jednym stanowisku bez uchybień w zakresie sprawności merytorycznej i poprawności, a także przeniesienie orzecznictwa w sprawach dyscyplinarnych sędziów ze specjalnych sądów dyscyplinarnych do sądów powszechnych apelacyjnych.

Sprawozdanie Komisji Praw Człowieka i Praworządności przedstawił senator Jan Chojnowski. Senator podkreślił, że niezależność sądów tworzących władzę odrębną od innych władz jako konstytucyjna zasada ustroju państwa stanowi jedną z podstaw funkcjonowania demokratycznego państwa prawnego. Zasada ta wywodzi się z art. 10 konstytucji i została skonkretyzowana w rozdziale 8, poświęconym władzy sądowniczej. Stosunkowo obszerna regulacja konstytucyjna nie wystarcza jednak do stworzenia pełnego systemu ustrojowego sądów powszechnych, będących podstawowym czynnikiem tej władzy. Niezbędne zatem jest sformułowanie odpowiednio szczegółowych i konkretnych regulacji w ramach ustawodawstwa zwykłego.

Senator sprawozdawca zaznaczył, że nowa ustawa o ustroju sądów powszechnych była bardzo oczekiwanym aktem prawnym także i z tych względów, iż narastająca przestępczość i różne patologie stanowiły wyzwanie nie tylko dla społeczeństwa, ale i dla władzy sądowniczej. W sprawniejszym jej funkcjonowaniu upatrywano jednego ze sposobów skutecznego przeciwdziałania tym zjawiskom. Prace nad projektem tej ustawy trwały od początku funkcjonowania obecnego rządu. Ostateczny kształt projekt ten uzyskał w czasie kierowania resortem przez poprzedniego ministra sprawiedliwości, Lecha Kaczyńskiego.

Senator sprawozdawca zaznaczył, że w pracach komisji nad ustawą bardzo efektywny udział wzięli członkowie Krajowej Rady Sądownictwa, przedstawiciele resortu sprawiedliwości, Stowarzyszenia Sędziów Polskich "Iustitia", Stowarzyszenia Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej, przedstawiciele samorządu referendarzy. Bardzo efektywny był też udział Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu. Komisja na swoich dwóch bardzo długich posiedzeniach wypracowała pięćdziesiąt cztery poprawki. Senator przedstawił i uzasadnił proponowane poprawki.

Uchwała

Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej przedstawił senator Stefan Konarski. Jak podkreślił, rozpatrywana ustawa zastąpiła ustawę o Krajowej Radzie Sądownictwa z 20 grudnia 1989 r. Było to niezbędne z uwagi na konieczność wykonania dyspozycji art. 186 i 187 obowiązującej obecnie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z tymi artykułami Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Może także wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z konstytucją aktów normatywnych w takim zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

W artykułach tych określony jest też skład Krajowej Rady Sądownictwa, a więc to, że składa się ona z pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, ministra sprawiedliwości, prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, osoby powołanej przez prezydenta, a także z piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych, oraz czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów i dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów. Artykuły te stwierdzają również, że rada wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących, którzy stanowią jej prezydium. Konstytucja określa, że kadencja rady trwa cztery lata. Wszystkie te dyspozycje zostały ujęte w rozpatrywanej ustawie z 20 czerwca 2001 r. Był to projekt sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka.

W nowej ustawie określono także ustrój, zakres działania i tryb pracy rady oraz sposób wyboru jej członków. Ustrój przewidziany w nowej ustawie w zasadzie nie odbiega od obowiązującego dotychczas, jeśli chodzi o wybór członków rady spośród sędziów. Zmiana polega jedynie na tym, że w poprzedniej ustawie określona była kadencyjność, czyli że sędzia i wszyscy wybieralni członkowie mogli być wybierani na dwie kolejne kadencje. Przedłożenie sejmowe takiego uściślenia nie zawiera. Stwierdzono jedynie, że przewodniczący i wiceprzewodniczący rady nie mogą sprawować swoich funkcji dłużej niż przez dwie kadencje.

Zdaniem senatora sprawozdawcy, istotną sprawą jest określenie w  ustawie odrębności budżetowej Krajowej Rady Sądownictwa. Do tej pory rada zarówno w zakresie finansowym, jak obsługi administracyjnej korzystała z Kancelarii Prezydenta RP. Rozpatrywana ustawa przewiduje wyodrębnienie budżetowe KRS, i w tym celu, a także w związku z tym, że zwiększony został jej zakres działania, powołuje się biuro rady i szefa tego biura, a także dopuszcza się możliwość wyznaczenia członka rady będącego sędzią do stałego wykonywania pracy w radzie albo w biurze rady.

Uchwała

Ustawa o kuratorach sądowych została uchwalona przez Sejm na 111. posiedzeniu, 20 czerwca br. Do Senatu została przekazana 21 czerwca i tego samego dnia marszałek Senatu skierowała ją do Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Ustawodawczej przedstawił senator Stanisław Gogacz. Jak zaznaczył, w aktualnym stanie prawnym problematyka dotycząca funkcjonowania kurateli sądowej unormowana jest w kilku ustawach. Są to prawo o ustroju sądów powszechnych, kodeks karny wykonawczy, kodeks postępowania karnego, ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Ale zasadnicze uregulowania z zakresu problematyki służby kuratorskiej zawierają przepisy rozporządzenia ministra sprawiedliwości z  24 listopada 1986 r. w sprawie kuratorów sądowych, wydanego na podstawie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych z dnia 20 czerwca 1985 r.

Senator sprawozdawca podkreślił, że zgodnie z wymaganiami współczesnej doktryny prawa coraz większe znaczenie przypisywane jest środkom probacyjnym. Również nasze najnowsze kodyfikacje karne oparte są na systemie aksjologicznym, który eksponuje znaczenie nowoczesnej, profesjonalnej probacji, w której sądowy kurator zawodowy powinien być najważniejszym podmiotem uprawnionym do prowadzenia oddziaływań resocjalizacyjnych. Dlatego - w opinii senatora sprawozdawcy - dotychczasowe uregulowania prawne, dotyczące unormowania kuratorskiej służby sądowej, wykonywania obowiązków kuratorów sądowych, a także statusu kuratorów sądowych, trzeba uznać za niewłaściwe, ponieważ nie stwarzają odpowiednich warunków do optymalnego wykonywania nałożonych na kuratorów zadań.

Senator podkreślił, że potrzebę wydania ustawowej regulacji określającej organizację służby kuratorskiej, wykonywanie obowiązków przez kuratorów oraz ich status dostrzega również rząd, w którego przedłożeniu zawierającym projekt nowego prawa o ustroju sądów powszechnych, w zaproponowanych tam nielicznych przepisach dotyczących kuratorów, znalazły się odesłania do przewidywanej odrębnej ustawy.

Senator sprawozdawca przedstawił następnie i uzasadnił 17 poprawek, których wprowadzenie do ustawy komisja postanowiła rekomendować Izbie.

Uchwała

Na wniosek senatora Marka Waszkowiaka 5, 6 i 7 punkt porządku posiedzenia rozpatrzono łącznie. Wszystkie trzy rozpatrywane ustawy zostały uchwalone przez Sejm na 111. posiedzeniu, 21 czerwca br. 27 czerwca zostały przekazane do Senatu i tego samego dnia marszałek Senatu skierowała je do Komisji Gospodarki Narodowej. Komisja po rozpatrzeniu ustaw przygotowała swoje sprawozdania.

Sprawozdanie Komisji Gospodarki Narodowej w sprawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej przedstawił senator Marek Waszkowiak. Senator zaznaczył, że ustawa ta przewiduje utworzenie Komisji Nadzoru Ubezpieczeniowego, do kompetencji której należałyby sprawy związane z wydawaniem zezwoleń na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej oraz nadzorowanie funkcjonujących na rynku zakładów ubezpieczeń. Komisja Nadzoru Ubezpieczeniowego przejmie więc dotychczasowe uprawnienia ministra finansów oraz Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń.

Jednocześnie ustawa ta rozbudowuje oraz uzupełnia przepisy dotyczące wykonywania czynności ubezpieczeniowych na terenie Polski przez zagraniczne zakłady ubezpieczeniowe. W tym zakresie z dniem uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej wejdą w życie przepisy przewidujące nowe formy wykonywania w Polsce tej działalności przez zakłady z krajów członkowskich Unii Europejskiej.

Wniosek mniejszości Komisji Gospodarki Narodowej, dotyczący wszystkich trzech rozpatrywanych łącznie ustaw, przedstawił senator Jerzy Suchański. Mniejszość zaproponowała, by przesunąć termin wprowadzenia wejścia w życie ustaw o jeden rok - z 1 stycznia 2002 r. na 1 stycznia 2003 r. W opinii mniejszości, taka zmiana da wszystkim firmom ubezpieczeniowym i Polskiej Izbie Ubezpieczeń możliwość takiego dopracowania wspólnie z rządem aktów wykonawczych, aby można je było zaprezentować najpóźniej do połowy przyszłego roku. Aby można było spokojnie, solidnie przygotować się do proponowanych zmian. A wymagają one bardzo rozsądnego, spokojnego podejścia do każdego zapisu, który później będzie rzutował na właściwe rozwiązywanie różnych kwestii.

Sprawozdanie Komisji Gospodarki Narodowej w sprawie ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym przedstawił senator Adam Graczyński. Jak poinformował, komisja w wyniku dyskusji postanowiła zaproponować trzydzieści jeden poprawek, których zdecydowana większość miała charakter porządkujący i doprecyzowujący.

Sprawozdanie Komisji Gospodarki Narodowej w sprawie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych przedstawił senator Marian Noga. Jak wskazał, ustawa reguluje takie problemy, jak zasady zawierania i wykonywania obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej rolników, obowiązkowego ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, sposób kontroli spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, konsekwencje niespełnienia tego obowiązku oraz podstawowe zasady, jakim powinny odpowiadać umowy innych ubezpieczeń obowiązkowych, a także zadania i zasady działania Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego i Polskiego Biura Ubezpieczeń Komunikacyjnych. Ustawa precyzyjnie określa pojęcie obowiązkowego ubezpieczenia, a także precyzyjnie określa zadania obu podmiotów wymienionych w nazwie ustawy.

Dalsze poprawki do rozpatrywanych ustaw złożyli senatorowie.

Uchwała

Uchwała

Komisja Gospodarki Narodowej poparła 19 z 20 poprawek zgłoszonych do ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych. Senat przegłosował poszczególne poprawki, a następnie 87 głosami, przy 1 wstrzymującym się, podjął uchwałę w sprawie rozpatrywanej ustawy:

Uchwała

Ustawa została uchwalona przez Sejm na 111. posiedzeniu, 22 czerwca br. Do Senatu została przekazana 27 czerwca i tego samego dnia marszałek Senatu skierowała ją do Komisji Obrony Narodowej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

W opinii senatora sprawozdawcy, dalsze odwlekanie podjęcia się tego zadania stawia pod znakiem zapytania wiarygodność Polski jako pełnoprawnego członka Sojuszu Północnoatlantyckiego, a także pozycję polityczną Polski.

Senator S. Jurczak podkreślił, że rozpoczęcie realizacji programu nastąpiło już w bieżącym roku. Zgodnie z ustawą budżetową środki budżetowe wygospodarowane na rozpoczęcie tego programu związane były z przygotowaniem infrastruktury lotniskowej. Wyposażenie sił zbrojnych w samolot wielozadaniowy ma się zakończyć w 2006 r., finansowanie zaś zakończy się w terminie późniejszym, bo aż w roku 2015.

Zastosowana cezura zapobiega możliwemu do przewidzenia wydłużeniu czasu negocjacji w obszarze spraw związanych z offsetem.

Senator sprawozdawca w imieniu Komisji Obrony Narodowej zwrócił się o poparcie stanowiska komisji o przyjęcie ustawy bez poprawek.

Senat po dyskusji przychylił się do stanowiska komisji i 88 głosami, przy 1 wstrzymującym się, powziął uchwałę o przyjęciu rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

W swoim sprawozdaniu senator przypomniał, że omawiana ustawa jest efektem rozpatrywania przez Sejm dwóch projektów poselskich zmieniających ustawę o pracownikach samorządowych i jest związana z ustawą z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi. Art. 20 tej ustawy przewiduje możliwość przyznawania członkom zarządów jednostek samorządu terytorialnego nagród rocznych i uznaniowych w wysokości nieprzekraczającej łącznie trzykrotności ich przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w roku poprzedzającym. Jak stwierdził senator M. Janowski, przepis, który miał stanowić ograniczenie, stał się w gruncie rzeczy furtką umożliwiającą obejście założeń ustawy. Praktyka przyznawania nagród obejmujących wszystkich pracowników samorządowych przed wejściem w życie ustawy kominowej była taka, że bądź nie pojawiały się one w ogóle, bądź - jeśli były - ich wysokość mieściła się w granicach od jednego do półtora średniego miesięcznego wynagrodzenia, co powszechnie uznawano za przyzwoite.

Pozostałe artykuły zawarte w rozpatrywanej ustawie mieszczą się w drugiej części tytułu: o zmianie niektórych innych ustaw. I tak art. 2, art. 3 oraz art. 4 zmieniają ustawy ustrojowe o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym oraz o samorządzie województwa w związku ze zmianami, które mogą pojawić się przy zmianie granic gmin, powiatów czy też województw.

Art. 6 ustawy to zmiana w ustawie o zmianie ustaw: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa, o administracji rządowej w województwie oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Proponowana w art. 15a zmiana ma doprowadzić do tego, że do końca kadencji organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, w czasie której ustawa weszła w życie, przepis artykułu dotyczący zmian liczby członków zarządu będzie miał zastosowanie w brzmieniu dotychczasowym.

Przedstawiając sprawozdanie Komisji Samorządu terytorialnego i Administracji Państwowej senator M. Janowski poinformował, że najbardziej ożywiona dyskusja na posiedzeniu komisji dotyczyła wynagrodzeń. Wiążą się z tym jak zwykle różnego rodzaju emocje. Komisja po analizie tego problemu postanowiła nie zmieniać obecnego zapisu, a więc zgodziła się ze stanowiskiem Sejmu, który zaproponował wykreślenie nagród. Pojawiały się jednak głosy, że warto byłoby zmniejszyć wielkość tej nagrody. Warto byłoby rozważyć to, aby - jeśli w ogóle ma być przyznawana, ponieważ inni pracownicy ją otrzymują - była przyznawana po otrzymaniu przez zarząd absolutorium.

W debacie nad rozpatrywaną ustawą senator Piotr Ł.J. Andrzejewski proponował przyjęcie bez poprawek omawianej ustawy. Wnioski o charakterze legislacyjnym zgłosili senatorowie Lech Feszler, M. Janowski i Tadeusz Kopacz.

Postulowane wnioski podczas przerwy w obradach rozpatrzyła Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej, która podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko i nie zgłosiła zastrzeżeń do omawianej nowelizacji.

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 111. posiedzeniu, 22 czerwca br., i tego samego dnia przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 25 czerwca br. skierowała ją do Komisji Rodziny i Polityki Społecznej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Rodziny i Polityki Społecznej przedstawił senator Zdzisław Maszkiewicz, który poinformował, że omawiana nowelizacja wprowadza istotne zmiany, dotyczące uprawnień bezrobotnych do zasiłków przedemerytalnych i świadczeń przedemerytalnych oraz zasad dopuszczania cudzoziemców do wykonywania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa przywraca regulację prawną zasiłków przedemerytalnych i świadczeń przedemerytalnych do stanu istniejącego przed zmianami wprowadzonymi przez nowelizację ustawy - Karta Nauczyciela, ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa, ustawy o oznaczeniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy, ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej, która weszła w życie 1 stycznia 2001 r.

Sprawozdawca Komisji Rodziny i Polityki Społecznej przypomniał, że za przywróceniem stanu prawnego sprzed 1 stycznia br., za przywróceniem korzystnych dla wielu ludzi w trudnej sytuacji życiowej zapisów ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu opowiedziała się Komisja Rodziny i Polityki Społecznej, która opracowała stosowny projekt nowelizacji ustawy. Był on przedmiotem debaty Izby w kwietniu bieżącego roku. Projekt został przyjęty, a następnie skierowany do Sejmu.

Nowy art. 37n ust. 2a dopuszcza możliwość zarobkowania przez osobę pobierającą zasiłek lub świadczenie przedemerytalne bez zawieszenia prawa do świadczenia, jeżeli osiągany w ten sposób dochód nie przekracza miesięcznie połowy najniższego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie art. 77 kodeksu pracy. Ponadto ustawa w art. 37k ust. 8a przywraca upoważnienie dla Rady Ministrów do wprowadzania na drodze rozporządzeń korzystniejszych od ustawowych regulacji warunków nabycia i wysokości świadczenia przedemerytalnego, jeżeli pracownik został zwolniony z przyczyn dotyczących zakładu pracy z podmiotów i sektorów objętych programami restrukturyzacyjnymi przyjętymi przez Radę Ministrów. Wysokość świadczenia przedemerytalnego równałaby się wysokości kwoty emerytury określonej w decyzji organu rentowego ustalającej wysokość emerytury w celu ustalenia świadczenia przedemerytalnego.

Rozpatrywana ustawa wprowadza też nową regulację prawną dotyczącą zasad dopuszczania cudzoziemców do podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zmienia się organ administracji publicznej, do którego kompetencji należy udzielenie zezwolenia pracodawcy na zatrudnienie cudzoziemca oraz udzielenie zgody cudzoziemcowi na podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej u pracodawcy. Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy organem właściwym w tej sprawie jest organ administracji rządowej, czyli wojewoda właściwy ze względu na siedzibę pracodawcy. Poprzednio organem właściwym był organ administracji samorządowej, czyli starosta powiatu.

Zdaniem Komisji Rodziny i Polityki Społecznej przyjęte w ustawie o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu nowe zapisy wraz z poprawkami przyjętymi przez komisję są zgodne z zasadą sprawiedliwości i solidarności społecznej. Ustawa ta stworzy szansę wielu polskim rodzinom na uratowanie resztek godnego życia.

Pierwszy pod głosowanie poddano wniosek Komisji Rodziny i Polityki Społecznej. Za wnioskiem opowiedziało się 56 senatorów, 31 było przeciw, a 1 osoba wstrzymała się od głosu. Wobec wyników głosowania Senat podjął uchwałę w sprawie przyjęcia bez poprawek ustawy zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz ustawy o pomocy społecznej.

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 111. posiedzeniu, 20 czerwca br. Do Senatu przekazano ją 21 czerwca br. i tego samego dnia marszałek Senatu skierowała ją do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie, które przedstawił senator Jan Chodkowski.

Obecny sposób chowu zwierząt, pojawienie się nowoczesnych ras oraz konieczność uzyskania wysokiej wydajności i przyrostu masy przy możliwie najniższych kosztach powodują, że do pasz wprowadza się coraz więcej dodatków. Stosowanie ich wymaga szczegółowych regulacji, a także bardzo skrupulatnego nadzoru. Chodzi bowiem o to, by nie wytwarzać i nie wprowadzać do obrotu pasz zawierających substancje niepożądane w ilości przekraczającej ich dopuszczalną zawartość oraz pasz przeterminowanych.

Senator sprawozdawca podkreślił, że wytwarzanie środków żywienia zwierząt powinno być prowadzone w specjalnie do tego celu przygotowanych pomieszczeniach. Przedsiębiorca, który wytwarza dodatki i materiały paszowe, premiksy i mieszanki, musi spełniać specjalne wymagania techniczne i organizacyjne w trakcie ich produkcji, przede wszystkim musi wdrożyć wewnętrzny system kontroli jakości wytwarzanych środków żywienia i wyznaczyć osobę odpowiedzialną za ich jakość. Powinien także dysponować planem zakładu i określić zakres obowiązków pracowników.

Wniosek o zezwolenie składa się do powiatowego lekarza weterynarii, który przekazuje go w terminie do siedmiu dni od dnia otrzymania wojewódzkiemu inspektorowi jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. W ciągu dwóch miesięcy od otrzymania wniosku wojewódzki inspektor jakości handlowej wyraża swoją opinię. Wniosek musi zawierać zakres wykonywanej działalności, a także wskazuje się w nim miejsce jej prowadzenia.

Jak stwierdził senator J. Chodkowski, zgodnie z ustawą środki żywienia zwierząt przechowuje się w specjalnie do tego przeznaczonych pomieszczeniach lub zbiornikach. Przedsiębiorca wytwarzający środki żywienia zwierząt musi pobierać próbki do badań z każdej serii, przechowywać próbki archiwalne co najmniej do dnia, w którym upływa okres trwałości, i udostępniać je na każde żądanie organów sprawujących nadzór.

W myśl ustawy główny lekarz weterynarii prowadzi ewidencję przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w dziedzinie wytwarzania środków żywienia zwierząt. Ewidencja ta jest jawna i wpisuje się do niej oznaczenie przedsiębiorcy i adres jego siedziby oraz numer zgłoszenia lub zezwolenia, a także zakres prowadzonej działalności.

Poprawka czwarta rozszerza zakres nadzoru sprawowanego przez Inspekcję Weterynaryjną nad wytwarzaniem środków żywienia zwierząt w zakresie oceny mikrobiologicznej. Jedna ze zmian miała na celu powierzenie kompetencji w zakresie nadzoru sprawowanego nad wytwarzaniem i stosowaniem środków żywienia zwierząt w zakresie oceny mikrobiologicznej. Inna dopasowywała ustawę o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz Inspekcji Weterynaryjnej do regulacji przyjętych w omawianej ustawie.

Senator J. Chodkowski zwrócił uwagę, że obawy Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi budzą zapisy w art. 11 i 12, z których wynika, że wszystkie wymogi dotyczące producentów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania dodatków do pasz, o których mowa w art. 5, 6, 7, 8 i 9, dotyczą także wytwarzanych mieszanek paszowych nie przeznaczonych do obrotu. To znaczy, że rolnik wytwarzający paszę, nawet w małych ilościach, używając dodatku paszowego w formie premiksu zawierającego w swoim składzie antybiotyki, kokcydiostatyki czy stymulator wzrostu, będzie musiał spełnić te same warunki co wielka przemysłowa wytwórnia. Jest to bardzo poważny problem.

W tej chwili większość rolników wytwarza paszę z własnych surowców, dodając premiksy i wykorzystując swoje zboże, przy czym osiąga bardzo dobre efekty hodowlane. Jeśli ustawa wejdzie w życie w obecnym kształcie, to do wytwarzanych na własne potrzeby pasz będzie można dodawać tylko premiksy, które nie zawierają: antybiotyków, kokcydiostatyków i regulatorów wzrostu. Szczególnie hodowcy drobiu znajdą się w nowej sytuacji, bo będą musieli sprzedawać swoje zboże, a kupować gotową paszę. Są również wątpliwości dotyczące art. 38, to znaczy oznakowania środków żywienia zwierząt. To oznakowanie wydaje się niewystarczające.

Podczas przerwy w obradach zgłoszone wnioski rozpatrzyła Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi, która poparła 21 spośród 27 postulowanych zmian.

Uchwała

Ustawa, której żywot rozpoczął się 1 marca br. jednozdaniowym projektem zgłoszonym przez grupę posłów, obrosła w czasie dotychczasowych prac legislacyjnych w liczącą już kilkadziesiąt stron dokumentację, zawierającą różne opinie, oceny oraz pisma interwencyjne, często krańcowo różniące się w ocenach zasadności proponowanych rozwiązań, tak jak to ma miejsce w stanowiskach lekarzy i techników weterynarii. Różnice wystąpiły nawet w tak, wydawałoby się, oczywistej sprawie, jak zgodność tej ustawy z prawem Unii Europejskiej. Opinie Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej zarówno w odniesieniu do pierwotnej, jak i obecnej, ostatecznej wersji tej ustawy stwierdzają, że jest ona niezgodna z uregulowaniami prawa Unii Europejskiej. Zespół Integracji Europejskiej Biura Studiów i Ekspertyz Sejmu ocenia, że żaden przepis prawa wspólnotowego nie reguluje materii objętej tą ustawą i nie jest ona objęta zakresem układu europejskiego. W ostatecznej konkluzji tej opinii stwierdzono, że zakres przedmiotowy omawianej ustawy nie jest obowiązującym prawem wspólnotowym, a więc również nie jest objęty obowiązkiem dostosowawczym wynikającym z układu europejskiego. Krajowa Izba Lekarsko-Weterynaryjna uznała, że ze względu na niezgodność tej ustawy z prawem europejskim należy się liczyć z interwencją właściwych organów Unii, co może nawet spowodować wstrzymanie eksportu z Polski zwierząt rzeźnych i produktów pochodzenia zwierzęcego.

Jak podkreślił senator J. Kuczyński, w związku ze sprzecznymi ocenami ustawy sejmowej komisja przy przyjmowaniu ostatecznego stanowiska nie miała łatwego zadania i musiała wszechstronnie przeanalizować wszystkie oceny, opinie i towarzyszące im okoliczności. Szczególnie wnikliwie oceniono wszystkie argumenty podnoszone przez spierające się strony, przede wszystkim Krajową Izbę Lekarsko-Weterynaryjną, która kategorycznie sprzeciwia się tej ustawie, i techników weterynarii walczących o wprowadzenie w życie nowych zapisów art. 68. Ostatecznie komisja zgodziła się z rozwiązaniem przyjętym przez Sejm w sprawie techników weterynarii.

W debacie nad nowelizacją ustawy o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych wniosek o odrzucenie ustawy złożyli senatorowie Stanisław Gogacz i Maciej Świątkowski.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 111. posiedzeniu, 21 czerwca br., i tego samego dnia przekazana do Senatu. Marszałek Senatu, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Obrony Narodowej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Sprawozdanie komisji przedstawiła senator Anna Bogucka-Skowrońska. Rozpoczynając swoje wystąpienie, senator stwierdziła, że konstytucyjna zasada demokratycznego państwa prawa wymaga, aby służby właściwe do spraw bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego działały na podstawie i w granicach określonych prawem. Instytucja Żandarmerii Wojskowej została przywrócona do życia, zgodnie z tradycjami nawiązującymi do II Rzeczypospolitej, w 1990 r. Nie miała jednak swojej ustawy ustrojowej. Obecna ustawa sytuuje ją jako wyodrębnioną, wyspecjalizowaną służbę działającą w siłach zbrojnych Rzeczypospolitej. Kompleksowo reguluje także status prawny żandarmerii i jej członków. Można w skrócie powiedzieć, że tworzy specyficzną policję wojskową.

Zadania żandarmerii to: zapewnienie przestrzegania dyscypliny wojskowej, ochrona porządku publicznego na terenach i w obiektach jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych, ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia wojskowego przed zamachami, wykrywanie przestępstw i wykroczeń, zadania profilaktyczne w sprawach bezpieczeństwa, a także zwalczanie klęsk żywiołowych, uczestnictwo w akcjach poszukiwawczych, humanitarnych i ratowniczych. Podczas wykonywania tych zadań żandarmeria współpracuje z organami państwa o podobnym zakresie działania, mianowicie z Wojskowymi Służbami Informacyjnymi, z UOP, z Policją i Strażą Graniczną. Żandarmeria jest właściwa dla żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową, pracowników jednostek wojskowych, osób przebywających na terenie jednostek, osób będących współsprawcami przestępstw popełnionych przez wojskowych, również przez żołnierzy sił zbrojnych obcych państw.

Instytucja ta ma jakby trzy szczeble: komenda główna, terenowe i specjalistyczne jednostki organizacyjne oraz najniższy, czyli placówki. Dowódcą żandarmerii jest jej komendant główny, powoływany przez ministra obrony narodowej. Żandarmeria ma trzy piony funkcjonalne: dochodzeniowo-śledczy, prewencyjny i administracyjno-logistyczno-techniczny.

Jak stwierdziła senator A. Bogucka-Skowrońska, oprócz tych zasadniczych spraw ustawa normuje także obowiązki i uprawnienia żołnierzy żandarmerii, wprowadza termin "wojskowe organy porządkowe", których zadaniem jest utrzymanie porządku i dyscypliny przede wszystkim na terenie obiektów wojskowych. Stanowi również, że świętem żandarmerii jest 13 czerwca, ponieważ w  tym dniu w  II Rzeczypospolitej po raz pierwszy odbyła się jej promocja.

Senator sprawozdawca poinformowała, że Komisja Obrony Narodowej zaakceptowała ustawę, uznając konstytucyjną niezbędność jej uchwalenia i wprowadzenia. Komisja zaproponowała jednak wprowadzenie trzydziestu siedmiu poprawek, które senator następnie omówiła. Postulowane zmiany miały przede wszystkim charakter prawny, legislacyjny i doprecyzowujący i nie zmieniały logiki ustawy. Jedyna poprawka o charakterze merytorycznym dotyczyła skreślenia zapisu w art. 27 ust. jako niejasnego i mogącego doprowadzić do błędnej interpretacji.

Sprawozdawca Komisji Obrony Narodowej senator Anna Bogucka-Skowrońska stwierdziła, że komisja poparła 37 poprawek. Akceptację komisji uzyskała poprawka senatora W. Pietrzaka, dotycząca art. 31 ust. 12, który mówi o tym, że w posiedzeniach sądu wojskowego może wziąć udział wyłącznie prokurator wojskowej prokuratury okręgowej. To prawidłowe określenie i dlatego komisja wycofała swoją poprawkę dwudziestą drugą, w której określała tego prokuratora jako wojskowego prokuratora okręgowego. Jest to nazwa szefa prokuratury okręgowej, co nie było intencją komisji.

Uchwała

W imieniu Komisji Gospodarki Narodowej sprawozdanie przedstawił senator Kazimierz Drożdż, który poinformował, że komisja zaproponowała 15 poprawek do omawianej ustawy. Jak stwierdził, uchwalona przez Sejm 21 czerwca br. ustawa o ochronie przed przywozem na polski obszar celny towarów po cenach dumpingowych zastąpi ustawę z  11 grudnia 1997 r. o takim samym tytule.

Środki antydumpingowe mogą być, zgodnie z art. 4 ustawy, zastosowane wtedy, gdy w wyniku postępowania antydumpingowego zostanie stwierdzone, że dopuszczenie towaru do obrotu na polski obszar celny po cenie dumpingowej wyrządza szkodę przemysłowi krajowemu. Cena dumpingowa występuje wtedy, gdy cena eksportowa towaru jest niższa od jego normalnej wartości. Kwota, o jaką wartość normalna przewyższa cenę eksportową, nazywana jest marginesem dumpingu. Ustawa określa szczegółowo sposób ustalania wartości normalnej towaru, jego ceny eksportowej oraz marginesu dumpingu, a także sposób ustalania szkody wyrządzonej przemysłowi krajowemu.

Postępowanie antydumpingowe prowadzi minister właściwy do spraw gospodarki. Wszczynane jest ono na wniosek złożony w imieniu lub na rzecz przemysłu krajowego albo z urzędu. Efektem tego postępowania może być ustanowienie w drodze rozporządzenia tymczasowych lub ostatecznych ceł antydumpingowych lub złożenie przez zagranicznego eksportera zobowiązania cenowego. Cła antydumpingowe ustanawia się w wysokości niezbędnej do usunięcia szkody, ale nie przekraczającej marginesu dumpingu.

Ustawa przewiduje też: postępowanie w sprawie odejścia od ceł antydumpingowych; postępowanie przeglądowe w celu ustalenia, czy zaprzestanie stosowania ceł jest zasadne; postępowanie weryfikacyjne w celu ustalenia celowości dalszego stosowania ceł; a także postępowanie rewizyjne w celu ustalenia indywidualnych marginesów dumpingu dla nowych zagranicznych eksporterów.

Uchwała

Sprawozdanie Komisji Gospodarki Narodowej przedstawił senator Stanisław Jarosz, który poinformował, że przedłożona przez Sejm ustawa przewiduje nowelizację ustawy o rachunkowości w sposób, który będzie realizował politykę uproszczenia prowadzenia działalności przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Przepisy ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości określają zasady prowadzenia rachunkowości przez przedsiębiorców działających w formie spółek handlowych i innych osób prawnych, z wyjątkiem skarbu państwa i Narodowego Banku Polskiego. Ustawodawca, mając na względzie ochronę małych i średnich przedsiębiorstw, związaną z uciążliwością i kosztownością prowadzenia pełnej rachunkowości, ustalił, że są one obowiązane do prowadzenia rachunkowości na podstawie przepisów ustawy tylko w sytuacji, kiedy ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i usług finansowych za poprzedni rok obrotowy osiągną co najmniej równowartość 800 tysięcy euro w złotych. Dotyczy to tych przedsiębiorców, którzy obecnie prowadzą działalność gospodarczą jako osoby fizyczne lub w formie spółki cywilnej utworzonej przez osoby cywilne.

Przedsiębiorcy tacy - z zastrzeżeniem, że osiągają przychody mniejsze niż 800 tysięcy euro - nie są zobowiązani do prowadzenia pełnej rachunkowości, która jest sformalizowana, czasochłonna i kosztowna. Podmioty takie prowadzą rachunkowość na podstawie przepisów podatkowych. Podstawową rolę odgrywają tu takie przepisy jak ordynacja podatkowa, ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz rozporządzenie ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Tak więc dla małych i średnich przedsiębiorstw ustawodawca przewidział prostszą formę rozliczeń - opłacanie zryczałtowanego podatku dochodowego lub prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Obowiązujące dotychczas korzystne dla małych i średnich przedsiębiorstw rozwiązania prawne w zakresie rachunkowości zostały w istotny sposób ograniczone w chwili wejścia w życie ustawy z 15 września ubiegłego roku, mianowicie kodeksu spółek handlowych.

Jak stwierdził senator S. Jarosz, w zaistniałej sytuacji, zdaniem komisji sejmowych i Sejmu, niezbędne stało się dokonanie nowelizacji ustawy o rachunkowości tak, by małe i średnie firmy mogły w dalszym ciągu prowadzić uproszczoną, zdecydowanie bardziej dopasowaną do rozmiarów ich działalności rachunkowość, nawet po zmianie statusu prawnego. Celem proponowanej nowelizacji, która została przyjęta przez Sejm w ustawie o rachunkowości, jest usunięcie niespójności między zapisami w kodeksie spółek handlowych zmierzającymi do uproszczenia przekształcania w spółki jawne większych spółek cywilnych, których roczny przychód w złotych przekracza równowartość 400 tysięcy euro w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych.

Obowiązujący przepis, zawarty w art. 2 ust. 1 ustawy przewiduje, że z przywileju prowadzenia uproszczonej księgowości mogą korzystać wyłącznie osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów i usług za poprzedni rok obrotowy wyniosły mniej niż równowartość w walucie polskiej 800 tysięcy euro.

Z możliwości takiej, postrzeganej przez wielu przedsiębiorców jako istotny przywilej, nie korzystają żadne spółki handlowe, nawet jeśli ich przychody są wielokrotnie niższe niż przychody spółek cywilnych.

W związku z tym było sprawą pilną, mimo tego że zmiana w ustawie o rachunkowości niedawno przez nas uchwalona jeszcze nie weszła w życie, usunięcie tej przeszkody. Sejm w zmianach, które wprowadził, doprowadził do tego, że również spółki prawa handlowego, które stały się takimi spółkami po przekształceniu spółek cywilnych, będą mogły korzystać z uproszczonej rachunkowości w sytuacji, kiedy są to spółki osób fizycznych.

Senator sprawozdawca poinformował, że Komisja Gospodarki Narodowej wprowadziła kilka poprawek, przede wszystkim o charakterze legislacyjnym, koniecznych z uwagi na to, że ustawa o zmianie o rachunkowości jeszcze nie weszła w życie. W związku z tym proponowane poprawki zmierzały do tego, by uchwalona przez Sejm ustawa dotyczyła nie tylko starej ustawy, która obecnie obowiązuje, ale również by dotyczyła ustawy, która wejdzie w życie po 1 stycznia 2002 r.

W kolejnych głosowaniach Senat poparł poprawki zaaprobowane przez komisję i 81 głosami, przy 1 głosie wstrzymującym się, podjął uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw:

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 111. posiedzeniu, 21 czerwca br., i do Senatu przekazana 22 czerwca br. Marszałek Senatu 25 czerwca br., zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Zdrowia, Kultury Fizycznej i Sportu. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

W imieniu Komisji Zdrowia, Kultury Fizycznej i Sportu sprawozdanie przedstawił senator Maciej Świątkowski.

Senator przypomniał, że Izba rozpatrywała już zagadnienia merytoryczne omawianej ustawy przy okazji podejmowania uchwały w sprawie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, 7 grudnia 2000 r. Wówczas to, na usilną prośbę rządu, Senat odstąpił od wnoszenia poprawek do tej ustawy, ponieważ wchodziła ona w życie 1 stycznia 2001 r. i miała ważne znaczenie dla funkcjonowania działalności gospodarczej w Polsce. Rząd jednocześnie zobowiązał się wnieść projekt ustawy, którą obecnie Izba rozpatruje.

Jak stwierdził senator M. Świątkowski, istota zmiany do art. 1 i art. 2 przedmiotowej ustawy sprowadza się do zachowania dotychczasowego sposobu rejestrowania indywidualnej i grupowej praktyki lekarskiej lub pielęgniarek i położnych przez właściwy samorząd, a więc właściwą terenowo okręgową izbę lekarską lub okręgową izbę pielęgniarek i położnych. Art. 3 rozpatrywanej ustawy dotyczy przedłużenia terminu ważności dotychczasowych praw wykonywania zawodu lekarza.

W debacie nad nowelizacją sejmową wnioski o charakterze legislacyjnym zgłosiła senator Dorota Czudowska.

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 111. posiedzeniu, 20 czerwca br. Do Senatu przekazano ją 21 czerwca br. W tym samym dniu marszałek Senatu, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisji Rodziny i Polityki Społecznej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Do stanowiska komisji zgłoszono wniosek mniejszości, którego sprawozdawcą była senator Jolanta Danielak.

W swoim wystąpieniu senator przypomniała, że problem świadczeń pieniężnych przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej powraca do parlamentu po raz kolejny. Próby jego rozwiązania podejmowane są od ponad dziesięciu lat. W 1994 r. rozwiązano ustawowo problem żołnierzy zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianych w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach rud uranu. Parlament uznał, że przymusowe zatrudnianie żołnierzy zastępczej służby wojskowej w tych miejscach stanowi szczególny rodzaj represji z przyczyn politycznych.

Powstaje pytanie, dlaczego nie rozwiązano problemu żołnierzy służby zastępczej zatrudnianych w batalionach budowlanych. Za każdym razem okazywało się, że nie można w sposób jednoznaczny określić i wskazać znamion represji wobec tej grupy. Zawsze dodatkowe wątpliwości wywoływało również określenie kosztów przyznanych świadczeń oraz określenie liczby ewentualnych świadczeniobiorców.

Jak stwierdziła senator J. Danielak, według jednej z ocen są cztery tysiące osób uprawnionych, a koszty sięgają 11 milionów zł. Ministerstwo szacuje, że jest siedemset tysięcy uprawnionych, a niezbędne środki to 100 milionów zł. W opinii senator sprawozdawcy, przy takich rozbieżnościach trudno podejmować decyzję o przyznaniu tych świadczeń, rozstrzygnąć, czy były represje wobec tej grupy, skoro zarówno żołnierze służby czynnej, jak i żołnierze służby zastępczej realizowali te same zadania, często znajdowali się na tych samych placach budowlanych. Zdaniem senator J. Danielak, realizacja tych świadczeń jest poza możliwościami budżetu państwa. I dlatego złożyła wniosek o odrzucenie ustawy.

Senator stwierdził, że podczas prac nad projektem komisja korzystała z wielu materiałów, które często zawierały odmienne interpretacje co do oceny charakteru batalionów budowlanych i liczby osób mogących skorzystać z proponowanych rozwiązań.

Komisja uznała, że nie ma powodu, by inaczej traktować żołnierzy, którzy odbywali służbę zastępczą w batalionach budowlanych, a inaczej tych, którzy byli wcieleni do batalionów pracy. Bataliony pracy, czyli bataliony górnicze, zostały już uznane za formację represyjną. Zgodnie z ustawą z 2 września 1994 r. osoby, które w nich były, mają uprawnienia do świadczeń. Problem batalionów budowlanych, mimo że mówi się o nich w parlamencie już od dziesięciu lat, dotychczas nie był rozwiązany. W trakcie dyskusji uznano, iż bataliony budowlane, mimo że różniły się rodzajem wykonywanej pracy od batalionów górniczych, miały jednak charakter zdecydowanie represyjny.

Jak stwierdził senator D. Kłeczek, kryteria poboru do jednostek zastępczej służby wojskowej, w tym również do batalionów budowlanych, miały charakter represyjny, gdyż począwszy od pierwszych rozkazów organizacyjnych, wskazywano, że pobór do batalionów budowlanych należy przeprowadzać wśród osób nieprzyjętych do służby wojskowej, w porozumieniu z odpowiednimi urzędami bezpieczeństwa i z komitetami PZPR. Oznaczało to pobór na podstawie kryteriów klasowych, politycznych - ewentualni przeciwnicy PRL, i etycznomoralnych - chociażby karani przez sądy PRL. Najlepszym przykładem tego jest rozkaz nr 008 ministra obrony narodowej Rokossowskiego z 2 lutego 1951 r., w którym mówi się, że podstawą do zakwalifikowania poborowego do zastępczej służby jest jego pochodzenie społeczne, oblicze polityczne i moralne oraz przeszłość polityczna. W świetle tego dokumentu represyjny charakter poboru do batalionów budowlanych nie budzi żadnych wątpliwości. Zdaniem kierownictwa wojska w jednostkach tych służyć mieli obcy i gorsi, którym nie ufano. Lepsi i swoi kierowani byli do służby kadrowej w wojskach operacyjnych. Komisja Rodziny i Polityki Społecznej nie zgodziła się ze stwierdzeniem, że w praktyce rozkaz ten w niewielkim stopniu był stosowany w odniesieniu do batalionów budowlanych, ponieważ z dostępnych senatorom dokumentów wynikało, że w większości dotyczył on batalionów budowlanych jako części ówcześnie funkcjonujących batalionów pracy. Innym ważnym dokumentem, świadczącym o systemie represji politycznej było zarządzenie ministra bezpieczeństwa publicznego z 22 lutego 1951 r., mówiące o kwalifikacji przedpoborowych między innymi do zastępczej służby wojskowej, do której zaliczały się bataliony budowlane i bataliony pracy.

Sprawozdawca Komisji Rodziny i Polityki Społecznej podkreślił, że komisja rozważała problem kosztów ustawy. Wnioskodawcy ocenili je na 11 milionów zł rocznie. Koszty maksymalne wyliczone przez MON były zdecydowanie wyższe i wynosiły około 190 milionów zł rocznie. Jednak w trakcie dyskusji padły głosy, że obejmują one wszystkich zarejestrowanych żołnierzy służby zastępczej w tym czasie służących w batalionach budowlanych, czyli osiemdziesiąt dwa tysiące osób, z których znakomita większość, niestety, już nie żyje. Komisja uznała, że jest to kwota zawyżona i tylko teoretyczna, w rzeczywistości zaś będzie ona niższa i zbliżona do 11 milionów zł, oraz że obejmie od około czterystu do pięciuset osób.

Podczas przerwy w obradach do postulowanych zmian ustosunkowały się Komisja Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisja Rodziny i Polityki Społecznej, które zaproponowały przyjęcie ustawy bez poprawek. Jak poinformował sprawozdawca połączonych komisji senator D. Kłeczek, swoje wnioski wycofali senatorowie E. Płonka i Z. Romaszewski. Wnioski te podtrzymał następnie senator P.Ł.J. Andrzejewski.

W pierwszej kolejności pod głosowanie poddano wniosek o odrzucenie ustawy sejmowej. Uzyskał on poparcie 25 senatorów, 52 było przeciw, a 4 osoby wstrzymały się od głosu. Wobec wyników głosowania Senat przystąpił do głosowania wniosku połączonych komisji. W jego wyniku 47 głosami, przy 28 głosach przeciw i 5 wstrzymujących się, Izba podjęła uchwałę o przyjęciu bez poprawek ustawy o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach rud uranu oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Ustawa została uchwalona przez Sejm na 111. posiedzeniu, 21 czerwca br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Również w tym dniu marszałek Senatu skierowała ją do dwóch komisji: Komisji Ochrony Środowiska oraz Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały wspólne sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Franciszek Bachleda-Księdzularz. Jak wskazał, treść rozpatrywanej ustawy sprowadza się do wyrażenia zgody przez parlament na dokonanie przez prezydenta Rzeczypospolitej ratyfikacji konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących społeczeństwa. Tryb ten jest zgodny z art. 89 ust. 1 pkt 2 konstytucji, ponieważ postanowienia konwencji dotyczą praw obywatelskich określonych w art. 74 ust. 3 ustawy zasadniczej.

Konwencja wejdzie w życie po ratyfikowaniu jej przez co najmniej szesnaście państw. Do tej chwili dokumenty ratyfikacyjne złożyło jedenaście państw, a kilka innych, podobnie jak Polska, jest na ostatnim etapie procesu legislacyjnego. Można się więc spodziewać, że to właśnie nasz kraj będzie tym, który przechyli szalę, co pozwoli konwencji wejść w życie.

Senator sprawozdawca przypomniał, że konwencja definiuje pojęcia kluczowe dla jej funkcjonowania, takie jak władza publiczna, informacja dotycząca środowiska, zainteresowana społeczność, poza tym określa zasady dostępu do informacji dotyczących środowiska oraz reguluje kwestie zbierania i rozpowszechniania informacji dotyczących środowiska. Ponadto konwencja porusza kwestie udziału społeczeństwa w trzech obszarach działań: w podejmowaniu decyzji dotyczących konkretnych przedsięwzięć, w odniesieniu do planów programów i wytycznych polityki odnoszącej się do środowiska oraz przygotowaniu przepisów wykonawczych lub powszechnie obowiązujących aktów normatywnych. Inne zagadnienia merytoryczne uregulowane w konwencji to między innymi: dostęp do wymiaru sprawiedliwości, spotkania stron konwencji oraz przegląd przestrzegania postanowień konwencji.

Ustawa została uchwalona przez Sejm na 112. posiedzeniu, 5  lipca br. W tym samym dniu została przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 6  lipca skierowała ją do Komisji Gospodarki Narodowej oraz Komisji Rodziny i Polityki Społecznej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały wspólne sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Dariusz Kłeczek. Senator przypomniał, że podobnie jak w latach poprzednich, w roku 1999 i 2000, rząd zmierza do wprowadzenia rozwiązań, które zapewnią pomoc rodzinom wychowującym troje i więcej dzieci. Rozwiązanie uchwalone w 1999 r. wprowadzało zasadę, w myśl której dodatek rodzinny był wypłacany na trzecie i każde kolejne dziecko w rodzinie, na które za wrzesień 1999 r. przysługiwał zasiłek rodzinny na podstawie ustawy z 1 grudnia 1994 r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych. W myśl przywołanej ustawy zasiłek rodzinny przysługuje, jeśli przeciętny miesięczny dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dla celów emerytalnych. Przyjęte rozwiązania przesądziły o tym, że było to jednorazowe świadczenie socjalne. W roku ubiegłym, odchodząc od socjalnego charakteru świadczenia, przyjęto rozwiązanie odmienne, zgodnie z którym jednorazowy dodatek rodzinny przysługiwał wszystkim rodzinom wielodzietnym bez względu na ich sytuację materialną.

W myśl przepisów art. 2 ust. 1 ustawy uprawnionym do otrzymania dodatku rodzinnego jest obywatel polski zamieszkały na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz cudzoziemiec posiadający kartę stałego pobytu lub status uchodźcy, pod warunkiem że na jego utrzymaniu pozostaje troje i więcej dzieci i  spełniają one ustawowo określone wymagania określone w art. 2 ust. 1 pkt 1-5.

Ustawa precyzuje też, kto w rozumieniu ustawy jest dzieckiem - mówi o tym art. 2 ust. 2. Określa także kategorię osób, których nie uznaje się za pozostające na utrzymaniu uprawnionego - mówi o tym art. 2 ust. 3 i 4.

Wysokość dodatku rodzinnego na każde dziecko w tym roku określono na 115 zł. Ustalanie uprawnienia oraz wypłata dodatku rodzinnego będą się odbywać w dwóch różnych trybach. Po pierwsze, z urzędu, jeżeli uprawniony pobiera zasiłek rodzinny na podstawie ustawy o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych. W tym przypadku dodatek rodzinny wypłaca podmiot wypłacający zasiłek rodzinny na podstawie tych samych dokumentów, które są podstawą do wypłaty zasiłku rodzinnego za miesiąc sierpień. Po drugie, na wniosek, jeżeli uprawniony nie pobiera zasiłku rodzinnego. W tym wypadku dodatek rodzinny wypłaca pracodawca lub inna jednostka organizacyjna właściwa do wypłaty zasiłku rodzinnego na podstawie udokumentowanego wniosku. W pierwszym przypadku wypłata nastąpi w terminie wypłaty zasiłków rodzinnych za sierpień, w drugim - nie później niż do 15 października. Dodatek rodzinny będzie finansowany z budżetu państwa oraz nie będzie wliczany do dochodu rodziny, od wysokości którego zależy uzyskanie świadczeń z pomocy społecznej.

Podając argumenty za wnioskiem o odrzucenie ustawy, senator J. Suchański stwierdził, że w gruncie rzeczy jest to ustawa o dodatku rodzinnym dla rodzin wielodzietnych. W opinii senatora, na dobrą sprawę powinna raczej nosić nazwę: ustawa o dodatku rodzinnym dla rodzin wielodzietnych niezależnie od dochodu przypadającego na osobę w rodzinie. Wtedy byłoby jasne, komu taki dodatek przysługuje.

W opinii senatora sprawozdawcy, projektodawcy, którzy kilka lat temu wprowadzili ustawę, nie mogą zapewne i dzisiaj w sposób jasny powiedzieć, co chcieli przez to osiągnąć. Czy chcieli zachęcić obywateli w Polsce do tego, aby mieli troje i więcej dzieci, bo to się opłaca? Czy właśnie ten jednorazowy dodatek na trzecie i każde następne dziecko zachęci obywateli do tego, aby rodzina miała troje, czworo czy pięcioro dzieci? - Jeżeli ktoś chciałby taki pogląd głosić, chętnie się z nim sfotografuję na pamiątkę - zadeklarował senator. - Jeżeli zaś chce się ulżyć, zwłaszcza w przededniu roku szkolnego, rodzinom mającym dzieci, to powstaje następujące pytanie: dlaczego preferuje się rodziny mające troje i więcej dzieci bez względu na osiągany dochód w rodzinie? Dla przykładu: jeżeli rodzina, która ma trójkę dzieci, otrzyma jednorazowy dodatek w wysokości 115 zł na trzecie dziecko - a przecież nie są to pieniądze znaczne, aby dostało je tylko trzecie w kolejności dziecko - to na dobrą sprawę będzie miała na utrzymanie dzieci w ciągu roku kwotę większą o 115 zł, co daje na jedno dziecko miesięcznie 3 zł 19 gr. Jeżeli rodzina ma czwórkę dzieci, to ten dodatek będzie wynosił 230 zł, co daje na każde z czworga dzieci 4 zł 79 gr miesięcznie. Jeżeli dzieci będzie pięcioro, to można wyliczyć 5 zł 75 gr miesięcznie. Taką kwotą chcemy polepszyć byt w rodzinie, tak chcemy zachęcić rodziny do tego, żeby miały trójkę i więcej dzieci - stwierdził senator sprawozdawca.

Mniejszość komisji uznała, że tę ustawę w postaci, w jakiej przyszła z Sejmu, trzeba odrzucić, jeżeli nie da się jej zmodyfikować tak, żeby mogła dotrzeć do rodzin najbardziej potrzebujących, do dzieci będących w rodzinach, które żyją na skraju nędzy. W opinii mniejszości, te pieniądze powinny być przeznaczone w pierwszej kolejności dla tych rodzin - niezależnie od liczby dzieci w rodzinie - które nie mają innej szansy, aby chociaż w skromny sposób pomóc temu dziecku.

W pierwszej kolejności poddano pod głosowanie wniosek o odrzucenie ustawy (Izba odrzuciła go 52 głosami, przy 25 za i 4 wstrzymujących się), następnie przegłosowano poszczególne poprawki i całość projektu uchwały w sprawie rozpatrywanej ustawy ze zmianami wynikającymi z przyjętych poprawek. W wyniku tego ostatniego głosowania Senat 52 głosami, przy 24 przeciw i 4 wstrzymujących się, powziął następującą uchwałę:

Uchwała

Informację rządu o sytuacji na rynku zbóż przedstawił przybyły na posiedzenie podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Feliks Klimczak:

Po przedstawieniu informacji przedstawiciel rządu odpowiadał na pytania senatorów.

Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment