Szanowni Państwo!

Drodzy Młodzi Przyjaciele!

- Nie mogąc przybyć na uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pomnika hetmana polnego koronnego Stefana Czarnieckiego w Czarncy, przesyłam okolicznościowy list z najlepszymi pozdrowieniami dla Uczestników tej podniosłej chwili.

- Gratuluję przede wszystkim organizatorom obchodów 400 - lecia urodzin Hetmana, inicjatorom wzniesienia pomnika i fundatorom.

- Uroczystość dzisiejsza daje mi okazję do przypomnienia, że Stefan Czarniecki był senatorem Królestwa Polskiego. W Senacie zasiadał od 1655 roku najpierw jako kasztelan kijowski, a od 1657 roku do zgonu jako wojewoda ruski, czyli lwowski. Stefan Czarniecki wprawdzie był przede wszystkim żołnierzem, a nie politykiem, jednak w 1660 roku poparł plan dworu królewskiego przeprowadzenia elekcji vivente rege, czyli dokonania już za życia króla Jana Kazimierza wyboru jego następcy. W ten sposób usunięta byłaby jedna z najistotniejszych wad ustrojowych dawnej Rzeczypospolitej - wolna elekcja królewska. Wolną elekcję niestety zniosła dopiero Konstytucja 3 Maja 1791 roku.

Hetman Stefan Czarniecki przeszedł do historii nie tylko jako jeden z się także jako człowiek ogromnie prawy, ideowy, o surowych zasadach. najwybitniejszych wodzów polskich, którego pamięć zawarta została w naszym hymnie narodowym. Zapisał Można by rzec o nim, określeniem Ojca Świętego, że był człowiekiem sumienia.

- Po wiekach historyk napisze o hetmanie Czarnieckim: Nikt z wielkich tego czasu nie umiał tak jak on zapomnieć o sobie i wierzyć w siły i moc narodu.

- Taki charakter i wiara Hetmana musi nas budować, bo są to wartości ponadczasowe i co więcej ciągle aktualne. Te słowa kieruję zwłaszcza do młodego pokolenia, aby prawość moralna i umiłowanie Ojczyzny Stefana Czarnieckiego były im drogowskazem życiowym.

Szanowni Zgromadzeni!

Dziękuję serdecznie na zaproszenie do udziału w V Krajowym Zjeździe Delegatów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Serdecznie pozdrawiam wszystkich uczestników Zjazdu i życzę pomyślnych obrad.

Zjazd Związku odbywa się w chwili szczególnej. Niebawem obchodzić będziemy 60. rocznicę utworzenia w Polsce okupowanej przez Niemcy hitlerowskie i Związek Sowiecki podziemnej armii i podziemnego państwa.

O Armii Krajowej napisano i powiedziano już sporo, ale stosunkowo rzadko podkreśla się, że o znaczeniu tej największej w historii Polski armii podziemnej, ochotniczej rozstrzygała nie tylko jej liczebność i uzbrojenie, ale też wielkie walory moralne.

Statut ZWZ-AK stawiał członkom organizacji wysokie wymogi moralne. Mówił o skupieniu w związkach konspiracyjnych "jednostek najstaranniej dobranych (...) nieposzlakowanej czci". Rota przysięgi w ZWZ-AK zawierała nie tylko głęboko patriotyczną, ale także religijno-moralną treść.

"W obliczu Boga Wszechmogącego - i Najświętszej Marii Panny, Królowej Korony Polskiej, kładę swe ręce na ten Święty Krzyż, znak męki i zbawienia - i przysięgam, że będę wiernie i nieugięcie stał na straży honoru Polski, a o wyzwolenie Jej z niewoli walczyć będę ze wszystkich sił moich, aż do ofiary mego życia".

Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski w słynnym rozkazie do żołnierzy Armii Krajowej, wydanym 1 września 1944 r., napisał o Armii Krajowej, że "dzieje jej rozrostu, jej bojów i zmagań stanowią dowód tego, co osiągniętym być może poprzez uruchomienie najczystszych wartości duchowych".

Gen. Sosnkowski nie wahał napisać się w tym rozkazie, że Polskie Siły Zbrojne patrzą na Armię Krajową jako na "drogowskaz moralny" i przyznają jej czynom "pierwsze miejsce w hierarchii zasług żołnierskich".

Ten rozkaz Naczelnego Wodza, wydany podczas Powstania Warszawskiego, to najwspanialsza laudacja Armii Krajowej.

Szanowni Zebrani!

Mam jednak w pamięci i to, co spotkało żołnierzy Armii Krajowej po wojnie... Aresztowania, więzienie, wywózki, oszczerstwa o "staniu z bronią u nogi" podczas wojny, o żołnierzach AK "zaplutych karłach reakcji"... Mamy w pamięci instrumentalne traktowanie żołnierzy AK przed przez ich dawnych ubeckich prześladowców.

Ostatni Dowódca Armii Krajowej gen. Okulicki w rozkazie z 19 stycznia 1945 r. nakazującym rozwiązanie Armii Krajowej napisał:

"Żołnierz Armii Krajowej!

Daję Wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. (...) Wierzę głęboko, że zwycięży nasza Święta Sprawa, że spotkamy się w prawdziwie wolnej i demokratycznej Polsce".

Jako Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oddaję hołd wszystkim żołnierzom Armii Krajowej, którzy byli "przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego", polecam Bogu tych żołnierzy Armii Krajowej, którzy nie doczekali zwycięstwa "Świętej Sprawy", raduję się i przekazuję najserdeczniejsze życzenia tym, z którymi spotkałam się "w prawdziwie wolnej i demokratycznej Polsce".

Serdecznie witam wszystkich Uczestników I Kongresu Związku Osób Deportowanych do Kazachstanu i na Syberię - repatriantów do Polski oraz zgromadzonych gości.

Cieszę się, że to właśnie tu, w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej, dokona się dziś to ważne wydarzenie, jakim jest powstanie stowarzyszenia skupiającego tych Polaków z Kazachstanu, którym udało się pokonać niełatwą drogę powrotu do Macierzy. Pragnieniem, które wyrażam zawsze przy okazji podobnych naszemu spotkań jest, aby dla środowisk polskich i polonijnych w świecie, a w szczególności dla Polaków zza wschodniej granicy Senat symbolizował prawdziwy polski dom - ciepły, gościnny, rodzinny, gdzie każdy jest mile oczekiwany i przyjmowany z radością.

Problemy Polaków w Kazachstanie i na Syberii są nam szczególnie bliskie. Nigdy nie zapomnimy o Golgocie Wschodu. Będziemy zawsze pamiętać o tych, którzy tylko za to, że byli Polakami i trwali w wierze Ojców, utracili życie z dala od domu, na "nieludzkiej ziemi". Deportacje, przymusowe zesłania dotknęły ponadmilionowej rzeszy naszych Rodaków.

Były trzy fale tej świadomej, prowadzonej z rozmysłem polityki eksterminacji ludności polskiej. Pierwsza - gdy likwidowano polskie autonomiczne okręgi narodowościowe na Ukrainie Zachodniej. Akcja ta przybrała rozmiar koszmaru w latach trzydziestych, kiedy to w Związku Sowieckim szalał stalinowski terror i ludobójstwo. Wiezieni w bydlęcych wagonach Polacy zostali rzuceni w step. Wielu zginęło. Ci, którzy przeżyli - utraciwszy nadzieję na wolność - zmuszeni byli podjąć twardą walkę o byt. Świat nie zareagował na straszne zbrodnie stalinowskie.

Zesłania z lat trzydziestych nie zakończyły polskiej gehenny w Kazachstanie. Od 1940 roku, po zdradzieckiej napaści ZSRR na Polskę w dniu 17 września 1939 roku, wywieziono do Kazachstanu ok. 200 tys. Polaków. W trakcie "wyzwalania" Polski przez Armię Czerwoną do łagrów w Kazachstanie wywożono żołnierzy Armii Krajowej, działaczy politycznych i niepodległościowych. Niektórzy z nich powrócili do Polski, inni zginęli z dala od Ojczyzny.

Trudno było być Polakiem w Kazachstanie. Język polski, polskie tradycje i obyczaje były zabronione. Walczono z religią i Kościołem. Był taki czas, że trzeba było zniszczyć lub ukryć nawet najmniejszy ślad polskości, by nie zginąć, by nie być poddanym represjom. Jaką miarą oddać cierpienie tych, którzy mieli świadomość pochodzenia, własnych korzeni, wykształcenia i aspiracji.

Dziś możemy mówić otwarcie o tym, że system komunistyczny był zbrodniczy i celowo degradował człowieka, aby zniszczyć jego godność i tożsamość, także narodową.

To, że poczucie polskości przetrwało jest swoistym cudem. Jest nieprzemijającą zasługą tych bezimiennych dziś często, bohaterskich Polaków, którzy nie dali sobie wyrwać polskości z serca, którzy pomimo cierpień i upokorzenia, znosili krzywdy śniąc o Polsce, którzy starali się zachować mowę ojczystą i którzy w ukryciu po polsku szeptali pacierze. To wielka zasługa rodzin - zwłaszcza matek i babć, które przekazywały polskość dzieciom, potem wnukom. To także wielka zasługa Kościoła i księży, którzy potajemnie, nie bacząc na grożące im prześladowania, nieśli Chrystusa, a wraz z Nim nadzieję. Odpowiadali na najgorętsze pragnienia Polaków - pragnienie Boga wysławiane w modlitwach odmawianych po polsku. Gdy zamykano Kościoły - Polacy mieli odwagę przyjmować kapłanów we własnych domach, choć groziła im za to śmierć lub uwięzienie w łagrach. Największym ich marzeniem było móc modlić się w Kościele, bo Kościół był twierdzą wolności, progiem nadziei - i był Ojczyzną. Polskość - zawsze łączyła się z Kościołem, a językiem rozmowy z Bogiem był język polski.

Bohaterstwo pokoleń Polaków ze Wschodu stanowi dowód wielkiej siły duchowej naszego narodu i jest dla nas przykładem miłości do Ojczyzny, ze wszech miar godnym naśladowania i najwyższego szacunku. Tym, którzy oddali życie, jesteśmy winni pamięć o ich ofierze złożonej na ołtarzu Ojczyzny, ich potomkom zaś winni jesteśmy pomoc i wsparcie tak, aby spełniło się przekazywane z pokolenia na pokolenie pragnienie powrotu do Polski.

Odrodzony 10 lat temu Senat RP, który czerpiąc z chlubnych tradycji II Rzeczypospolitej sprawuje dziś w sposób szczególny opiekę nad Polakami żyjącymi poza granicami, pragnie aktywnie włączyć się w tworzenie prawnych uwarunkowań powrotu do Macierzy potomków polskich zesłańców, więźniów i deportowanych. Ogromne nadzieje w tym względzie Senat obecnej kadencji wiąże z uchwaleniem trzech ustaw: o Karcie Polaka, o obywatelstwie polskim i o repatriacji. Jesteśmy przekonani, że jest to sposób zadośćuczynienia choć w części niezawinionym krzywdom, które stały się udziałem ponadmilionowej rzeszy Polaków w Związku Sowieckim, przy milczącym przyzwoleniu władz PRL.

Projekty trzech ustaw zostały przygotowane przez Komisję Spraw Emigracji i Polaków za Granicą. Są one w części wykonaniem zapisu konstytucyjnego, mówiącego o tym, że każda osoba, której polskie pochodzenie zostało potwierdzone zgodnie z ustawą ma prawo powrotu do Ojczyzny i osiedlenia się w niej na stałe.

W projekcie ustawy o obywatelstwie polskim uznaje się zjawisko podwójnego obywatelstwa, przy utrzymaniu zasady, iż w obliczu polskiego prawa tylko polskie obywatelstwo określa zakres praw i obowiązków wobec Państwa Polskiego. Projekt zrywa z praktyką pozbawiania obywatelstwa polskiego wbrew woli jednostki, przewiduje natomiast możliwość przywracania obywatelstwa polskiego.

Projekt ustawy o repatriacji określa szeroko pojęcie repatrianta, nie łącząc go z pojęciem cudzoziemca. Punktem wyjścia do takiego ujęcia zagadnienia jest art. 52 Konstytucji, który nie wiąże prawa do powrotu do kraju ze sprawą posiadania jakiegokolwiek obywatelstwa. W projekcie ustawy o repatriacji przewidziano niezbędną pomoc materialną osobom przybywającym z azjatyckich terenów byłego ZSRR. Projekt dotyczy Polaków zamieszkałych na całym świecie, ale ze względu na zasadę równych szans dzieci i młodzież pochodząca ze Wschodu powinna korzystać czasowo z preferencji w zakresie pomocy stypendialnej.

Projekt ustawy o Karcie Polaka i o trybie stwierdzenia przynależności do Narodu Polskiego osób polskiego pochodzenia lub narodowości polskiej ustanawia Kartę Polaka, zapewniającą na terenie Polski osobom pochodzenia polskiego i Polakom mieszkającym za granicą w zasadzie wszystkie podstawowe prawa, poza szczegółowymi, dotyczącymi życia publicznego kraju. Karta Polaka będzie alternatywą dla tych, którzy nie chcą lub nie mogą skorzystać z prawa do obywatelstwa polskiego.

Podjęcie tych inicjatyw było od dawna oczekiwane przez Polonię i Polaków na Wschodzie. Odczuwamy żywe zainteresowanie i ogromną życzliwość, jakie towarzyszą pracom parlamentu nad projektami tych ustaw. Inicjatywa należy w tej chwili do Sejmu, Senat dopełnił bowiem wszelkich procedur i dokonał wymaganych poprawek. Wierzę, że sejmowa Komisja Łączności z Polakami za Granicą będzie ich gorącym orędownikiem i doprowadzi do jak najszybszego zakończenia procesu legislacyjnego.

Pragnę wyrazić nadzieję, że dzięki tym ustawom, można będzie wreszcie poprowadzić sprawę repatriacji Polaków z Kazachstanu tak, by ci, dla których Polska jest rzeczywiście Ojczyzną - Matką mogli do niej powrócić. Uchwalenie tych ustaw przez parlament będzie najdobitniejszym wyrazem przełomu w polityce Kraju wobec Polonii i Polaków.

Pomoc finansowa świadczona przez odrodzony Senat RP Polakom ze Wschodu za pośrednictwem Stowarzyszenia "Wspólnota Polska", Fundacji "Pomoc Polakom na Wschodzie", Fundacji "Oświata polska za granicą", Fundacji im. Goniewicza i innych podmiotów stanowi materialny wyraz wagi, jaką przywiązujemy do poprawy sytuacji polskich społeczności na Wschodzie. Towarzyszy jej duchowe wsparcie Senatu dla wszelkich działań mających na celu odrodzenie polskości, polskiej tożsamości narodowej, języka i kultury polskiej.

Z radością witamy ideę powołania do życia Stowarzyszenia "Związek Osób Deportowanych do Kazachstanu i na Syberię - repatriantów do Polski". Oby spełniło ono pokładane w nim nadzieje i oczekiwania tych Polaków, którzy tam w dalekim Kazachstanie i na Syberii marzą o możliwości powrotu do Macierzy. Bowiem nikt tak jak wy, Drodzy Rodacy, nie rozumie głosu ich serc i pragnień, ale także rozterek i wątpliwości.

Życzę wszystkim tu zgromadzonym owocnych obrad. Życzę, aby atmosfera na tej sali służyła konstruktywnej dyskusji i trafnym wyborom ku pożytkowi i dobru wspólnemu. Życzę także siły, abyście byli zdolni udźwignąć spoczywający na Was ciężar zadań i odpowiedzialności.

Szanowni Państwo!

Mam zaszczyt i niewątpliwą przyjemność dokonać otwarcia wystawy: "Pałace i dwory Kresów", przygotowanej przez Stowarzyszenie Studentów Historii Sztuki Rzeczypospolitej Polskiej. Cieszę się tym bardziej, że jest ona niejako kontynuacją ubiegłorocznej wystawy, która gościła w gmachu Senatu, a którą także miałam radość otwierać. Przed rokiem wyraziłam nadzieję, że wystawa otwarta 5 sierpnia 1998 roku będzie inspiracją dalszych działań. Nie pomyliłam się. Dziś pokazujecie Państwo owoce poszukiwań nie tylko na Ukrainie, ale także Białorusi, Litwie i Łotwie.

W fotografii utrwaliliście Państwo i uchroniliście przed zapomnieniem tę cząstkę Polski, która ma szczególne miejsce w sercach wszystkich Polaków, która jest czymś magicznym, budzącym wzruszenie, nostalgię, refleksje o osobliwości dziejów naszego Narodu, państwa, i kultury. Bo przecież nie gdzie indziej, tylko na Kresach tworzył się model polskości. Któż z nas nie zna słów poety:

Śród takich pól przed laty, nad brzegiem ruczaju,

Na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju,

Stał dwór szlachecki, z drzewa, lecz podmurowany;

Świeciły się z daleka pobielane ściany,

Tym bielsze, że odbite od ciemnej zieleni

Topoli, co go bronią od wiatrów jesieni.

Dom mieszkalny niewielki, lecz zewsząd chędogi...

- Znamy je przecież wszyscy, ale niewielu pamięta, że ten polski dwór, dwór, który był ostoją swojskości, rodzinnego ciepła, miejscem, w którym tradycja narodowa miała wymiar i sens prywatny, w którym każdy obraz i sprzęt przypominał drogą osobę, kogoś bliskiego, który był skarbnicą polskiej tradycji - to dwór kresowy.

Dziś większość tych wspaniałych siedzib szlacheckich popadło w ruinę. Teraz musimy przywołać na pomoc wyobraźnię, aby dostrzec całe piękno zniszczonych i zaniedbanych pałaców i dworów, prawdziwych pereł architektury. Jakże smutne są one bez swych mieszkańców. Mieszkańców, którzy nie szczędzili ofiar dla Ojczyzny ratowania w kolejnych zrywach patriotycznych.

Cieszę się ogromnie, że w dzisiejszych czasach są młodzi ludzie, którzy interesują się tradycją dworu polskiego, gdyż płynie z niej piękna nauka patriotyzmu.

Dziękuję serdecznie, że możemy dzięki Państwu zadumać się na polskimi losami.

Serdecznie zapraszam do oglądania tych wspaniałych fotografii, które uwieczniają pałace i dwory na Kresach.

Mam zaszczyt i niezmierną przyjemność, być z Państwem na otwarciu XXIV Naukowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej pt. "Aktywność ruchowa a zdrowie społeczeństwa u progu XXI wieku". Cieszę się, iż jestem dziś w Poznaniu.

Jak wielką wartością jest zdrowie, nie muszę nikogo na tej sali przekonywać. Jednocześnie nie muszę przekonywać do stwierdzenia, iż społeczeństwo polskie, i nie tylko, nie dba o nie, a przede wszystkim nie dba o nie dostatecznie wcześnie. Nie docenia wpływu sportu na nasze zdrowie i samopoczucie. Cały czas aktualne są słowa Diogenesa z Synopy: "Modlą się o zdrowie, a większość czyni wszystko, co zdrowiu przeciwne." Dlatego przed sportem stoi niełatwe wyzwanie, ale jednocześnie i zadanie. Sport bowiem pozwala utrzymać człowiekowi zdrowie, rozwijać się, doskonalić się, zarówno fizycznie, jak i duchowo. Sport uczy współzawodnictwa, ale i rozwija cechy osobowościowe, jak wytrwałość, silna wola, zdyscyplinowanie.

Sport jest także bardzo ważnym elementem życia społecznego. Bowiem uczy takich cech, które są człowiekowi potrzebne w jego relacjach społecznych, uczy bowiem solidarności i koleżeństwa. Spełnia także funkcję integrującą, łącząc różne środowiska społeczne, zarówno o zasięgu lokalnym, regionalnym, jak i międzynarodowym.

Wyrażam nadzieję, iż Zjazd ten przyczyni się do lepszego i większego zrozumienia roli sportu - aktywności ruchowej w naszym życiu, jej wpływu na nasze zdrowie. Życzę tego Państwu, jak i sobie. Życzę więc owocnych i efektywnych obrad. A na ręce Pana Senatora prof. Jerzego Smorawińskiego - Przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego, składam podziękowanie za zaproszenie na Zjazd, dziękując za podjętą pracę i trud, a przede wszystkim za Państwa serce.