Czym jest kultura?

Kultura jest przede wszystkim dobrem wspólnym narodu. Kultura polska jest dobrem, na którym opiera się życie duchowe Polaków. Ona wyodrębnia nas jako naród. Ona stanowi o nas przez cały ciąg dziejów. Stanowi bardziej niż siła materialna. Bardziej niż granice polityczne. (Ojciec Święty Jan Paweł II do młodzieży na Wzgórzu Lecha 1979 r.)

Spotykamy się dzisiaj w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej, by dyskutować o polskiej kulturze emigracyjnej i dziedzictwie narodowym, by spojrzeć na to, co minęło, co jest w nas i na to co przed nami. Spotkanie w tym miejscu zresztą nie jest przypadkowe. Senat Rzeczypospolitej Polskiej, a w sposób szczególny Marszałek Senatu, sprawuje opiekę nad Polonią i Polakami za granicą. Patronuje działaniom umacniającym więzi z Polonią, wspiera polską kulturę i troszczy się o zachowanie dziedzictwa narodowego.

Dlatego mówiąc o ochronie dziedzictwa narodowego, musimy myśleć o znaczeniu, treści, symbolice, jaka wiąże nas z tym, co minęło i z tym dziełem Polaków, które jest rozsiane po całym świecie. Bowiem polska kultura, ta, dzięki której żyjemy jako Naród, połączona jest niezliczonymi nićmi z przeszłością i z różnymi częściami globu. Te więzy to drogi kultury polskiej - trzeba je chronić. Nadszarpnięcie ich może być zapowiedzią degradacji kultury. A przecież od tego, jaka jest kultura, zależy tożsamość narodu, jego dziś i jutro. Zależy kultura tu, w kraju, i za jej granicami. Dziękuję wszystkim, którzy o tym pamiętają. Dziękuję tym wszystkim, którzy ją propagują i kultywują. Dla których kultura polska jest cennym wytworem ducha i darem, jaki należy umieć przyjąć.

Rozwój kultury polskiej po II wojnie światowej miał szczególny charakter. Czas wojny i zmiany polityczne spowodowały, iż część polskiego dorobku kulturalnego, środowisk kulturotwórczych została rozproszona, a przede wszystkim zniszczona bezpowrotnie. Władze polityczne chciały wykreślić z pamięci narodu tę część nauki i kultury, która nie była użyteczna dla bieżących celów politycznych, którą nie można było sterować. Przez blisko pół wieku wiele dóbr kultury narodowej, a nawet podstawowych faktów historycznych było pracowicie niszczonych i zacieranych w świadomości narodowej. Z programów szkolnych, z programów teatralnych, wydawnictw na pół wieku zniknęły nazwiska wielkich twórców kultury i nauki, wybitne dzieła narodowej kultury. Władzom PRL nie udało się jednak zniszczyć polskiej kultury, nie udało się zabić polskiego ducha w Narodzie. Pamięć o dziełach narodowych przekazywana była w rodzinnej legendzie i w zakazanych publikacjach emigracyjnych. Powstało i przetrwało wiele dzieł kultury na emigracji. Na emigracji bowiem tworzyli wybitni pisarze, muzycy, plastycy i rzeźbiarze.

Szanowni Państwo!

Kultura jest kształtem życia człowieka i sposobem jego istnienia. Kultura wyraża człowieka. Jest wskaźnikiem wrażliwości moralnej i estetycznej człowieka. Wychowuje go, umożliwia mu rozwój jego człowieczeństwa i pozwala odnaleźć jego tożsamość. Człowiek bowiem żyje na sposób właściwej sobie kultury. Kultura stanowi istotę życia społecznego, decyduje o tożsamości danej grupy społecznej. "Kultura jest środowiskiem, w którym ludzie są, rzec można, zatopieni.(...) Jest całokształtem zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych się rozszerzać przestrzennie."

Jan Paweł II, przemawiając 2 czerwca 1980 r. w siedzibie ONZ w UNESCO, powiedział iż: "Człowiek żyje prawdziwie ludzkim życiem dzięki kulturze. Jego życie jest kulturą również i w tym znaczeniu, że poprzez nią człowiek odznacza i odróżnia się od całej reszty istnień wchodzących w skład widzialnego świata: człowiek nie może obejść się bez kultury" Nic więc dziwnego, że Prymas Tysiąclecia Kardynał Stefan Wyszyński pisał, iż: "Ważniejsze niż jakiekolwiek inne programy jest obrona kultury narodowej, ojczystej, chrześcijańskiej".

Dlatego aktywność polskich stowarzyszeń, organizacji i fundacji działających poza granicami Polski musi przyczyniać się do zacieśniania więzi Polonii z Krajem, rozbudzania uczuć patriotycznych i kultywowania tego, co tworzyliśmy przez wieki. By słowa Jana Pawła II wypowiedziane na forum UNESCO w 1980 r. iż "naród polski zachował pośród rozbiorów i okupacji własną suwerenność (...) w oparciu o własną kulturę, która okazała się w tym wypadku potęgą większą od tamtych potęg" - mogły z dumą powtarzać następne pokolenia. Tego Państwu i sobie życzę.