U C H W A Ł A

SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia 22 kwietnia 1999 r.

w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o Karcie Polaka i trybie stwierdzania przynależności do Narodu Polskiego osób narodowości polskiej
lub polskiego pochodzenia

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o Karcie Polaka i trybie stwierdzania przynależności do Narodu Polskiego osób narodowości polskiej lub polskiego pochodzenia.

Jednocześnie upoważnia senator Janinę Sagatowską do reprezentowania stanowiska Senatu w dalszych pracach nad projektem.

MARSZAŁEK SENATU

Alicja GRZEŚKOWIAK

p r o j e k t

USTAWA

z dnia

o Karcie Polaka i trybie stwierdzenia przynależności do Narodu Polskiego osób narodowości polskiej lub polskiego pochodzenia

Celem stworzenia przywilejów ojczyźnianych oraz potwierdzenia przynależności do Narodu Polskiego:

w celu wzmocnienia więzi naszych Rodaków na obczyźnie z ojczyzną, uznając, że należy im się głęboki szacunek i zadośćuczynienie moralne za utratę obywatelstwa polskiego, dając wyraz pamięci Macierzy stanowi się, co następuje:

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Art. 1.

Osoby narodowości lub pochodzenia polskiego stale mieszkające poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, mocą niniejszej ustawy otrzymują przywilej ojczyźniany w formie dokumentu osobistego pod nazwą Karta Polaka, zwanego dalej "Kartą", potwierdzającego przynależność do Narodu Polskiego, określającego status w czasie pobytu na terenie Rzeczypospolitej oraz regulującego stosunek państwa polskiego do jego byłych obywateli.

Art. 2.

Uprawnione do otrzymania Karty są osoby wymienione w art. 1, które:

  1. posiadały obywatelstwo Rzeczypospolitej Polskiej, lecz wskutek sytuacji po wojnie 1939 - 1945 r. znalazły się poza jej granicami i pozbawione zostały obywatelstwa polskiego,

  2. będąc obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej i zamieszkując jej terytorium wyemigrowały wskutek prześladowań politycznych, narodowościowych, religijnych lub z przyczyn ekonomicznych,

  3. nie posiadając nigdy obywatelstwa polskiego wykażą, że swym pochodzeniem, działalnością, używaniem języka polskiego jako mowy potocznej i wychowaniem potomstwa zaznaczyły w sposób oczywisty przywiązanie do narodowości polskiej.

Art. 3.

Karta uprawnia osoby legitymujące się tym dokumentem do:

  1. uzyskania wizy narodowościowej,

  2. nieograniczonego w czasie prawa pobytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej,

  3. wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez obowiązku posiadania środków niezbędnych do pokrycia kosztów wjazdu, przejazdu, pobytu i wyjazdu, obciążających cudzoziemców,

  4. dostępu do szkół publicznych wszystkich szczebli na zasadach obowiązujących obywateli polskich,

  5. świadczeń z zakresu opieki zdrowotnej w czasie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach obowiązujących obywateli polskich,

  6. nauki języka polskiego w formach zorganizowanych i poznania literatury kraju pochodzenia, na zasadach ustalonych przez ministra właściwego do spraw nauki,

  7. otrzymywania orderów i odznaczeń przysługujących obywatelom polskim za zasługi
    i cnoty obywatelskie, wybitne osiągnięcia i zasługi cywilne i wojskowe położone w czasie pokoju lub wojny, dla chwały Rzeczypospolitej lub w służbie społeczeństwu,

  8. zwolnienia w czasie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej z opłat i danin publicznych, obciążających cudzoziemców.

Art. 4.

Uprawnienia wynikające z Karty przysługujące jej posiadaczowi rozciągają się odpowiednio na dzieci do lat 18.

Rozdział 2

Tryb postępowania

Art. 5.

Karta jest urzędowym dokumentem osobistym, którym władze Rzeczypospolitej Polskiej, w sposób formalny, potwierdzają polską narodowość lub pochodzenie posiadacza dokumentu, w rozumieniu niniejszej ustawy.

Art. 6.

Karta zawiera dane personalne jej posiadacza, szczególnie imię, nazwisko, datę urodzenia, obywatelstwo, adres miejsca stałego pobytu. Do Karty wpisuje się także imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka do lat 18.

Art. 7.

  1. Karta wydawana jest z ważnością na czas nieokreślony. Karta jest ważna jedynie z ważnym paszportem lub innym ważnym dokumentem tożsamości jej posiadacza.

  2. Minister właściwy do spraw zagranicznych określi, w drodze rozporządzenia, wzór Karty.

Art. 8.

Uprawnionymi do otrzymania Karty są osoby, o których mowa w art. 2, które przed konsulem Rzeczypospolitej Polskiej złożą wniosek o jej wydanie, poświadczoną urzędowo kopię ważnego dokumentu tożsamości, oświadczenie o polskiej narodowości lub pochodzeniu oraz dowody polskiego pochodzenia.

Art. 9.

Wnioskodawcy wykazywać mogą swoją polską narodowość lub pochodzenie wszelkimi środkami dowodowymi. Mogą to być w szczególności:

  1. polskie dokumenty tożsamości,

  2. odpisy aktów stanu cywilnego, metryki chrztu, świadectwa szkolne i inne potwierdzające związek z polskością,

  3. dokumenty potwierdzające odbycie służby wojskowej w polskich formacjach wojskowych,

  4. dokumenty potwierdzające posiadanie w przeszłości obywatelstwa polskiego,

  5. dokumenty potwierdzające fakt deportacji lub uwięzienia, zawierające wpis informujący o polskiej narodowości lub pochodzeniu albo deportacji osoby uwięzionej,

  6. dokumenty o rehabilitacji osoby deportowanej, zawierające wpis informujący o polskiej narodowości lub pochodzeniu,

  7. inne dokumenty urzędowe państwa pobytu, zawierające wpis informujący o polskiej narodowości lub pochodzeniu albo mogące mieć znaczenie dla ustalenia narodowości polskiej lub pochodzenia polskiego.

Art. 10.

Niezależnie od sposobów wymienionych w art. 9, łączność z Narodem Polskim może być dowodzona przynależnością do organizacji polskich lub udziałem w walce o sprawę polską, względnie wynikać z postawy i języka, bądź z pielęgnowania w rodzinie polskich obyczajów, ze związku z polską kulturą i życiem Polaków, z postawy w okresie obcego panowania, dowodzącej solidaryzowania się z Polakami, przy narażeniu na osobiste niebezpieczeństwo.

Art. 11.

W przypadku braku jakichkolwiek dokumentów lub innych dowodów pośrednich uznane zostaną wnioski osób znających język polski, które okażą swym zachowaniem, że poczuwają się do polskości.

Rozdział 3

Właściwość organów

Art. 12.

Właściwym do potwierdzenia polskiej przynależności narodowej lub polskiego pochodzenia jest konsul Rzeczypospolitej Polskiej miejsca stałego zamieszkania wnioskodawcy. Potwierdzenie to następuje w formie Karty i nie wymaga odrębnego rozstrzygnięcia.

Art. 13.

1. Odmowa przyznania Karty może nastąpić wyłącznie w przypadku:

  1. skazania wnioskodawcy prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne, chyba że udowodni że skazany został za działalność na rzecz Państwa Polskiego,

  2. stwierdzoną prawomocnym wyrokiem działalność wnioskodawcy za granicą
    na szkodę Państwa Polskiego,

  3. uzasadniającym na podstawie przepisu szczególnego odmowę przyznania obywatelstwa polskiego.

2. Od decyzji odmawiającej przyznania Karty przysługuje wnioskodawcy odwołanie
do ministra właściwego do spraw zagranicznych w terminie 30 dni od dnia otrzymania decyzji.

Art. 14.

1. Karta może być unieważniona, jeśli okaże się, iż okoliczności faktyczne, mające pod względem prawnym istotne znaczenie, o ile służyły za podstawę wydania Karty,
są niezgodne z prawdą, a wnioskodawca świadomie je przedstawił.

2. Właściwym w sprawach unieważnienia Karty jest minister właściwy do spraw zagranicznych.

Art. 15.

Wydanie Karty odbywa się w sposób uroczysty.

Art. 16.
  1. Postępowanie przed konsulem wolne jest od opłat.
  2. Konsulaty prowadzą ewidencję wydanych Kart i duplikatów.

Art. 17.

  1. Konsulowie Rzeczypospolitej Polskiej zapewnią pomoc osobom ubiegającym się o poświadczenie narodowości polskiej lub pochodzenia polskiego, na warunkach określonych prawem w odniesieniu do obywateli polskich.

  2. O treści ustawy i trybie składania wniosków o potwierdzenie statusu określonego ustawą, konsulowie winni powiadomić środowiska polonijne i ludność polskiego pochodzenia kraju pobytu.

Rozdział 4

Zmiany w przepisach obowiązujących

Art. 18.

W ustawie z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 114, poz. 739, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 162, poz. 1126) wprowadza się następujące zmiany:

  1. w art. 6 w ust. 2 w pkt 4 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 5 w brzmieniu:
    "5) Karty Polaka, przyznanej cudzoziemcowi narodowości lub pochodzenia polskiego na podstawie ustawy z dnia ... o Karcie Polaka i trybie stwierdzania przynależności do Narodu Polskiego osób narodowości polskiej lub polskiego     pochodzenia (Dz. U. Nr ..., poz. ...).";

  2. w art. 7 w ust. 1 w pkt 4 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 5 w brzmieniu:
    "5) wiza narodowościowa.";
  3. po art. 11 dodaje się art. 11a w brzmieniu:
    "11a. Wiza narodowościowa uprawnia osoby posiadające Kartę Polaka do wielokrotnego przekraczania granicy Rzeczypospolitej Polskiej i nieograniczonego w czasie prawa pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.";
  4. w art. 79:
    a) po ust. 3 dodaje się ust. 3a i 3b w brzmieniu:
    "3a. Wizy narodowościowe wydają osobom posiadającym Kartę Polaka kierownicy polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, właściwi ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca.
    3b. Od decyzji o odmowie wydania wizy narodowościowej przysługuje odwołanie d    o ministra właściwego do spraw wewnętrznych w terminie 30 dni od daty otrzymania decyzji.",
    b) w ust. 5 po wyrazie "przysługuje" dodaje się wyrazy " , z zastrzeżeniem ust. 3b".

Art. 19.

W ustawie z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 9, poz. 34, z 1997r. Nr 114, poz. 739 oraz z 1998 r. Nr 117, poz. 757) w art. 23
w ust. 1 w pkt 2 po wyrazie "repatriacyjnych" dodaje się wyraz ", narodowościowych" oraz kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 3 w brzmieniu:

"3) wydaje osobom narodowości lub pochodzenia polskiego dokument potwierdzający przynależność do Narodu Polskiego pod nazwą Karta Polaka.".

Art. 20.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 7 ust. 2, który wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

UZASADNIENIE

Projektowana ustawa nie nawiązuje do wcześniejszego ustawodawstwa w tej materii, gdyż takich regulacji nie było. Można tylko odnotować, że np. ustawodawca słowacki wprowadził w 1997 roku "Kartę Zagranicznego Słowaka".

Potrzeba ustanowienia Karty Polaka wypływa z obowiązku państwa wobec rodaków, którzy żyją poza granicami Polski, stanowią około 1/3 Narodu Polskiego i także tworzą Polskę.

Polacy również i na obczyźnie, we wszystkich krajach świata, w jakich się znajdują z różnych, najczęściej tragicznych powodów niosą Ojczyznę. Nie wynaradawiają się, a są wierni dziedzictwu kultury, języka, wiary, świadomości korzeni.

Ustawa sprawi, że Polacy przyjeżdżający do Macierzy będą już na granicy traktowani jak Polacy, a nie cudzoziemcy, jak to dzieje się obecnie. Projektowane niniejszą ustawą rozwiązania zapewnią rodakom kontakt z Ojczyzną, swobodny wjazd do Polski, nieograniczony w czasie pobyt itp.

Karta Polaka zapewni w zasadzie wszystkie podstawowe prawa, poza szczegółowymi, dotyczącymi życia publicznego kraju.

Karta będzie alternatywą dla tych wszystkich rodaków, którzy pragną kontaktu z Polską, a nie będą mogli, czy też nie będą chcieli skorzystać z prawa do obywatelstwa polskiego, np. powodu zakazu podwójnego obywatelstwa w krajach, w których mieszkają, pracują i których są obywatelami.

Z tego między innymi powodu dokument ten jest bardzo oczekiwany, szczególnie przez rodaków na Wschodzie, np. Zjazd Związku Polaków na Litwie podjął w kwietniu br. stosowną uchwałę domagającą się ustanowienia takiego przywileju ojczyźnianego. Również Europejska Rada Wspólnot Polonijnych wypowiadała się w sierpniu br. jasno i zdecydowanie za wprowadzeniem tego typu rozwiązania do ustawodawstwa polskiego.

Projektowana ustawa nie pociąga za sobą bezpośrednich wydatków z budżetu Państwa.