Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment

W dniach 25 i 26 stycznia br. odbyło się 74. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli wicemarszałkowie: Tadeusz Rzemykowski, Donald Tusk i Marcin Tyrna. Na sekretarzy posiedzenia wyznaczono senatorów Andrzeja Mazurkiewicza i Tomasza Michałowskiego; listę mówców prowadził senator A. Mazurkiewicz.

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o reprywatyzacji,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej, ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego i ustawy o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw*,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o wyrobie spirytusu, wyrobie i rozlewie wyrobów spirytusowych oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych*.

Senator sprawozdawca zaakcentował, że państwo polskie w swoim porządku konstytucyjnym gwarantuje ochronę prawa własności i prawa dziedziczenia. Prawa te dotyczą jednocześnie roszczeń z tytułu przywrócenia praw własności niesłusznie odebranych przez państwo w okresie PRL. Wiele osób posiada wierzytelności w postaci roszczeń o przywrócenie praw niesłusznie i wadliwie utraconych bądź o odszkodowania z tego tytułu. Roszczenia te są aktualnie realizowane w toku tak zwanej małej reprywatyzacji czy "pełzającej reprywatyzacji", na drodze indywidualnych postępowań administracyjnych i sądowych. W wypadku wzruszania zapadłych decyzji wywłaszczeniowych, opartych na niekonstytucyjnych przepisach bądź na innych naruszeniach prawa, w licznych wypadkach są zasądzane kwoty, które obciążają budżet, bo wypłaca się je z budżetu. Zakres tych obciążeń stałe wzrasta. Te roszczenia i odszkodowania są miernikiem pełnej wartości utraconego mienia. Podstawą wyliczeń odszkodowań jest bowiem 100% wartości mienia według jego stanu w chwili utraty prawa własności.

Senator P.Ł.J. Andrzejewski zaznaczył, że celem rozpatrywanej ustawy jest, po pierwsze, jednolite rozwiązanie sposobu zrealizowania zobowiązań państwa wobec osób cywilnych, osób fizycznych (z pominięciem osób prawnych wywłaszczonych w tym trybie), wobec których dokonano wywłaszczeń sprzecznie z prawem, na podstawie działań pozbawionych znamion umocowania w legalnie stanowionych normach prawnych.

Po drugie, celem ustawy jest ograniczenie istniejących i spodziewanych obciążeń budżetu oraz utworzenie pozabudżetowych form zadośćuczynienia prawu. Dotychczasowa praktyka małej prywatyzacji zmierzała bowiem do restytucji bądź odszkodowań w wysokości 100%, na co budżetu nie stać. Zobowiązania reprywatyzacyjne budżetu zastępuje się restytucją zastępczą, jak chce Sejm, w wysokości 50%, w 50% wywłaszczając uprawnionych z możliwości dochodzenia swoich praw i dając ewentualnie kompensację, też z wywłaszczeniem z części tych roszczeń, ograniczoną do 50%. W opinii senatora, jest to więc rozwiązanie ograniczające konstytucyjne uprawnienia restytucyjne uprawnionych. Tym samym jest ono rozwiązaniem pozbawiającym uprawnionych możliwości zrealizowania praw do zwrotu wadliwie nabytego przez państwo ich mienia, pozostającego w posiadaniu i użytkowaniu państwa, które na tym zagrabionym mieniu budowało swój rozwój. Zdaniem senatora, ustawa stanowi częściowe wywłaszczenie z dotychczas posiadanych roszczeń restytucyjnych.

Senator P.Ł.J. Andrzejewski podkreślił, że rozwiązanie ustawowe narusza zasadę równości wobec prawa, gdyż dotąd w drodze postępowań indywidualnych uzyskiwano, tam, gdzie te decyzje miały miejsce, zwrot całej nieruchomości poprzez odszkodowanie w wysokości 100%. Jest ono zredukowaniem odpowiedzialności kompensacyjnej, i to w drodze nie obciążeń fiskalnych, w gorącym pieniądzu, ale tak zwanych kartek, bonów na wyselekcjonowane 50% wartości mienia, które będzie w specjalnych wykazach i które będzie można za te bony uzyskać. Za te bony będzie można jeszcze zapłacić haracz za mienie zwracane w naturze.

Senator sprawozdawca wskazał, że istnieją wątpliwości co do konstytucyjności takiego rozwiązania. Jak podkreślił, komisja chciałaby zadośćuczynić prawu i zwrócić mienie w całości, a także dać odszkodowanie w całości. Jeżeli chodzi o mienie pochodzące z tego przejętego mienia, które państwo jeszcze posiada, to przez dziesięć lat zwlekano między innymi po to - tak stwierdzono na posiedzeniu komisji - żeby to mienie rozdysponować między podmioty, które mogą na nim skorzystać, sprywatyzować je, sprzedać i jak najmniej zostawić do reprywatyzacji w naturze. Jeśli chodzi o to, co pozostanie (to znaczy mienie niepotrzebne już dla celów państwowych albo zbędne w Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, albo te 5% z prywatyzacji zagwarantowane jako mienie zamienne przy roszczeniach restytucyjnych), to tego mienia rzeczywiście nie starczy ze względu na skalę grabieży i rabunku przez PRL mienia jego obywateli. Stąd bierze się problem, żeby to, co może dzisiaj państwo zaoferować jako mienie zamienne, podzielić w miarę sprawiedliwie. I stąd można mówić o wyższej konieczności w odniesieniu do tej wywłaszczeniowej ustawy. Zdaniem senatora, jest to zrozumiałe. Bo gdyby dać każdemu tyle, ile mu się należy, to pierwsi wzięliby wszystko, a ci, którzy przyszliby ostatni, nie dostaliby nic, bo już by nic było w puli mienia zamiennego.

Senator sprawozdawca zaznaczył, że osobną, ale również wątpliwą sprawą jest zwrot mienia w naturze. Jest to mienie z reguły uszczuplone, jeśli chodzi o jego wartość, obciążone, to mienie, którego nie zdążono sprywatyzować, oddać, przejąć w trybie, w którym można się dopatrywać szerokiej korupcji. Często oddawano bowiem mieszkania, atrakcyjne nieruchomości w trybie decyzji indywidualnych, według uznania urzędników, którzy o tym decydowali. Stąd ta ustawa może budzić szereg wątpliwości. Ale po dziesięciu latach, po tym, jak wszystkie elity polityczne zwlekały, jak państwo polskie zwlekało z realizacją programu "Solidarności", okazuje się jednak, że już inaczej tego zrobić nie można. Program ten, z 1989 r., przewidywał najpierw restytucję, czyli zwrot zagrabionego majątku, a dopiero później prywatyzację i powszechne uwłaszczenie, później powszechne uwłaszczenie i prywatyzację. Wszystkie elity i poszczególne układy rządzące w Polsce realizowały to odwrotnie. Dlatego to, co powinno być zrobione pierwsze, jest dzisiaj bardzo zapóźnione. Wydaje się jednak, że trzeba sprostać temu wyzwaniu, wynika ono bowiem z obowiązującego systemu prawnego.

Senator sprawozdawca wskazał też, że na posiedzeniu komisji dyskusję wzbudziła m.in. zmiana przez Sejm przedłożenia rządowego w zakresie art. 3, dotyczącego uprawnionych podmiotów. Sejm uznał bowiem, że przede wszystkim należy chronić obywateli polskich zamieszkujących na terenie Polski, że powinni oni mieć więcej praw. Wprowadził też pewien wymóg w stosunku do osób uprawnionych, które utraciły mienie, będąc obywatelami polskimi. Aby skutecznie ubiegać się na mocy tej ustawy o świadczenia reprywatyzacyjne, musiały one posiadać obywatelstwo polskie także w dniu 31 grudnia 1999 r. Sejm nie uwzględnił jednak tego, że te osoby, nawet jeżeli na podstawie tej ustawy zostaną wykluczone, będą mogły dochodzić odszkodowań indywidualnych. Już obecnie wysuwane są takie roszczenia, cały szereg, nie tylko w Stanach Zjednoczonych, również tak zwane żydowskie. Jak wskazał senator sprawozdawca, tym sposobem usuwa się całą emigrację polską, wszystkich tych, którzy z naruszeniem konstytucji zostali wywłaszczeni przez PRL i hitlerowców, a także ich rodziny. Może rzeczywiście chodzi o to, żeby oni dostali 100%, a ci, którzy są w Polsce, tylko 50%, ale takiej motywacji w Sejmie chyba nie było. Jak stwierdził senator sprawozdawca, ze względu na zasadę równości wobec prawa nie można osób, które 31 grudnia 1999 r. posiadały inne obywatelstwo, kierować na drogę pełnej restytucji, a tych, które posiadały obywatelstwo polskie, tylko na drogę wywłaszczenia w 50%, na drogę restytucji szczątkowej. W związku z tym Komisja Ustawodawcza postanowiła skreślić ten przepis.

Senator sprawozdawca zaakcentował, że poprawki zaproponowane przez komisję przywracają zakres uniwersalny rozwiązań i ulepszają możliwości zrealizowania ustawy. Komisja Ustawodawcza, uznając, że uwłaszczenie pięćdziesięcioprocentowe, wprawdzie dyskusyjne, jest jednak faktem, uważa za konieczne danie tym, którzy obejmą mienie w naturze, przynajmniej przewagi we współwłasności z podmiotem zachowującym uprawnienia współwłaściciela. A takie 51% zamiast 50% nie ma wielkiego znaczenia majątkowego. Ma za to znaczenie dla decydowania o dalszych losach przywracanego w naturze mienia, za które zresztą ten, komu się je przywraca, będzie musiał jeszcze 49% dopłacić w bonach reprywatyzacyjnych. A te będzie już musiał kupić za żywy pieniądz.

Sprawozdanie Komisji Gospodarki Narodowej przedstawił senator Kazimierz Kleina. Jak poinformował, komisja przyjęła dwadzieścia sześć poprawek. Znaczna ich część ma charakter legislacyjny, doprecyzowujący.

Senator sprawozdawca przedstawił proponowane poprawki, poinformował też, że Komisja Gospodarki Narodowej rozpatrywała wiele różnych uwag i wniosków dotyczących ustawy reprywatyzacyjnej, w tym także wniosek o odrzucenie ustawy w całości oraz wniosek o zmniejszenie wielkości rekompensaty z 50% do 10% wartości mienia. Komisja odrzuciła wszystkie te wnioski.

W imieniu komisji senator sprawozdawca wniósł o przyjęcie ustawy wraz poprawkami zaproponowanymi przez większość Komisji Gospodarki Narodowej.

Wniosek mniejszości Komisji Gospodarki Narodowej przedstawił senator Jerzy Suchański. Jak stwierdził, w jego przekonaniu ustawa jest szkodliwa. Widać w niej brak odpowiedzialności za stan finansów publicznych i już chociażby z tego powodu powinna być odrzucona. Niemniej mniejszość komisji postanowiła zaproponować trzy poprawki, które wskażą trzy warianty rozwiązań, przynoszących obciążenie w granicach 10% roszczeń.

Senator sprawozdawca podkreślił, że mniejszość komisji uważa, iż ustawa o reprywatyzacji jest potrzebna. Ale nie taka, jaka wyszła z Sejmu, i nie taka, jaką proponują dwie komisje senackie. Powinna to być raczej ustawa o materialnym zadośćuczynieniu za skutki przejęcia przez państwo mienia osób fizycznych w latach 1944-1962 oraz za mienie utracone przez obywateli polskich zamieszkałych przed dniem 1 września 1939 r. na obszarach wschodnich byłej Rzeczypospolitej Polskiej.

Jak wskazał senator J. Suchański, obecnie jest już około stu siedemdziesięciu tysięcy wniosków o zwrot mienia. Oczekiwana wartość roszczeń wynosi według jednych 190 miliardów, a według drugich - 270 miliardów zł. Rząd zaś uważa, że wyniesie ona realnie około 95 miliardów zł. Ustawa proponuje zwrot 50% wartości roszczeń, to jest około 47 miliardów zł. Rząd przeznacza na ten cel nieruchomości o wartości w granicach 23 miliardów zł oraz akcje i udziały w prywatyzowanych spółkach o wartości około 20 miliardów zł. Majątki będą zwracane, jak mówi ustawa, bez ustalenia tego, jakie środki publiczne zostały w nie zainwestowane i bez sprawdzenia, czy były zadłużone w momencie przejmowania ich przez państwo. "Czyżby zatem u nas wojny nie było, żaden budynek nie ucierpiał? Czy nic w Polsce nie remontowano, nie budowano?" - pytał senator J. Suchański.

Senator J. Suchański podkreślił, że wszystko to dzieje się w określonej sytuacji gospodarczej naszego kraju, kiedy bezrobocie przekroczyło 15%, wszystkie wydatki na zasiłki, wydatki związane z bezrobociem w roku 2001 mają wynosić około 7 miliardów zł, a państwo sprzedaje, co się da, by ratować dziurawy budżet.

Kończąc swe wystąpienie, sprawozdawca wniosku mniejszości podkreślił, iż biorąc pod uwagę przytoczone argumenty, uważa, że Polski nie stać na odszkodowanie, a jedynie na zadośćuczynienie w wysokości 10% wartości uzasadnionych roszczeń, i wierzy, że Senat w poczuciu odpowiedzialności za przyszłość Polski, za jej rozwój gospodarczy, poprze zaproponowane przez mniejszość poprawki.

Dalsze poprawki do ustawy zgłosili senatorowie podczas dyskusji. Senatorowie:
Jolanta Danielak, Genowefa Ferenc, Ryszard Jarzembowski, Dorota Kempka, Józef Kuczyński, Grzegorz Lipowski, Janusz Lorenz, Wiesław Pietrzak, Zbigniew Zychowicz zgłosili wniosek o odrzucenie ustawy.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 Regulaminu Senatu w pierwszej kolejności przegłosowano wniosek o odrzucenie ustawy (Izba odrzuciła ten wniosek 52 głosami, przy 30 za i 1 wstrzymującym się), następnie poddano pod głosowanie poprawki i całość projektu uchwały w sprawie rozpatrywanej ustawy ze zmianami wynikającymi z przyjętych poprawek. W wyniku tego ostatniego głosowania Izba 48 głosami, przy 24 przeciw i 3 wstrzymujących się, powzięła uchwałę w sprawie ustawy o reprywatyzacji:

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 97. posiedzeniu, 11 stycznia br. Do Senatu została przekazana 15 stycznia. Marszałek Senatu 16 stycznia, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Nadzwyczajnej Legislacji Europejskiej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Senator sprawozdawca zaznaczył, że w prawie Unii Europejskiej materia objęta zakresem projektowanej nowelizacji uregulowana jest w kilku rozporządzeniach, w tym w rozporządzeniu komisji nr 1663 z 7 lipca 1995 r. w sprawie określenia szczegółowych zasad stosowania rozporządzenia rady nr 729/70, w rozporządzeniu rady nr 1258/99 z 17 maja 1999 r. w sprawie finansowania Wspólnej Polityki Rolnej, w rozporządzeniu rady nr 1268/99 z 21 czerwca 1999 r. w sprawie wsparcia Wspólnoty dla działań przedakcesyjnych na rzecz rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w krajach kandydujących z Europy Środkowowschodniej, w rozporządzeniu komisji nr 1750/99 z 23 lipca tego roku w sprawie określenia szczegółowych zasad stosowania rozporządzenia rady nr 1257/99 oraz w rozporządzenia komisji nr 2222 z 7 czerwca 2000 r. w sprawie określenia szczegółowych zasad finansowych w związku z wykonywaniem rozporządzenia rady nr 1268/99.

Senator F. Bachleda-Księdzularz zaznaczył też, że przedmiot projektowanej nowelizacji objęty jest zakresem priorytetu 7.1 Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa, który przewiduje między innymi, iż Polska dokona poprawy struktur administracyjnych oraz struktur instytucjonalnych służących rozwojowi obszarów wiejskich i rolnictwa. Realizacja tego celu polegać winna w szczególności na kształtowaniu systemu zdolnego do skutecznego administrowania instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej, w tym ich obsługi finansowej. Jak wskazał senator sprawozdawca, rozpatrywana nowelizacja tworzy w tym zakresie instytucje zgodne ze standardami prawnymi Unii Europejskiej. Zmienia ona zakres działania Agencji Rynku Rolnego w ten sposób, iż nakłada na agencję obowiązek podejmowania działań w zakresie regulacji rynków rolnych. Jednocześnie projekt ustawy wprowadza zmiany w organizacji i zasadach działania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jako podmiotu mającego pełnić funkcję agencji płatniczej i wdrażającej dla programu SAPARD. Ustawa ta tworzy instytucjonalno-prawne podstawy w tym zakresie. Zgodnie bowiem z przepisami Unii Europejskiej tylko wydatki realizowane przez agencje płatnicze akredytowane przez państwa członkowskie oraz zweryfikowane i zatwierdzone przez Komisję Europejską mogą być finansowane z funduszów wspólnotowych. Projektowane zmiany wprowadzają mechanizmy kontrolne w zakresie procedur dopuszczania, zatwierdzania oraz wykonywania płatności. Wejście w życie tej ustawy umożliwi obu agencjom pełnienie od dnia akcesji funkcji agencji płatniczych.

Rozpatrywana ustawa nowelizuje także ustawę z  9 stycznia 1997 r. - Kodeks celny oraz ustawę o działach administracji rządowej, ustawę o administrowaniu obrotem z zagranicą towarami i usługami oraz o obrocie specjalnym. Proponowane zmiany określają także zasady współpracy pomiędzy ministrem właściwym do spraw gospodarki a ministrem właściwym do spraw rynków rolnych oraz prezesem Agencji Rynku Rolnego i tworzą spójny system instytucjonalno-prawny do administrowania instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej.

Senator sprawozdawca poinformował, że komisja postanowiła zaproponować Senatowi wprowadzenie jedenastu poprawek do ustawy. Pierwsza poprawka dotyczyła zmiany tytułu. Zgodnie z nią tytuł ustawy otrzymałby następujące brzmienie: "o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej, ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego, ustawy o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ustawy - Kodeks celny, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej i ustawy o administrowaniu obrotem z zagranicą towarami i usługami oraz o obrocie specjalnym". Jak podkreślił senator sprawozdawca, poprawka ta ujmuje w tytule ustawy wszelkie zawarte w niej nowelizacje, aby tytuł spełniał funkcję informacyjną.

Poprawki piąta i szósta, do art. 4, zmierzała do utrzymania zasady, iż pozwolenie wymagane jest jedynie na przywóz towarów w ramach kontyngentu taryfowego, ale jest ono obligatoryjne. Ustawa w wersji przyjętej przez Sejm zakładała możliwość wprowadzenia obowiązku uzyskiwania pozwolenia na przywóz towarów w ramach kontyngentu taryfowego lub plafonu taryfowego, przez co zanika różnica między tymi środkami taryfowymi.

Senator F. Bachleda-Księdzularz zaznaczył, że dość dużo czasu na posiedzeniu komisji poświęcono stanowisku ministra zdrowia. Chodziło o kwestię Inspekcji Sanitarnej, o zakres działania tej inspekcji i temu poświęcono dużo czasu.

W opinii senatora sprawozdawcy, proponowane zmiany dobrze służą sprawie uregulowania kwestii prawnych przed naszym przystąpieniem do Unii. Będą one także służyć rozwojowi naszego rolnictwa, a co za tym idzie, również rozwojowi naszych struktur związanych z szerokim, z punktu widzenia socjologicznego, a także kulturowego i gospodarczego, pojęciem wsi.

Senat, zgodnie z art. 54 ust. 1 Regulaminu, przegłosował poprawki przedstawione przez komisję, a następnie jednomyślnie, 84 głosami, powziął uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej, ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego i ustawy o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw:

Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 11 stycznia 2001 r. ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej, ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego i ustawy o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz
o zmianie niektórych innych ustaw, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

"o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej, ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego, ustawy o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ustawy
- Kodeks celny, ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej i ustawy o administrowaniu obrotem
z zagranicą towarami i usługami oraz o obrocie specjalnym";

3) w art. 2 w pkt 2 lit. b) otrzymuje brzmienie:

4) w art. 4 w zdaniu wstępnym wyraz "oraz" zastępuje się przecinkiem oraz po wyrazach "poz. 1268" dodaje się wyrazy "oraz z 2001 r. Nr ..., poz. ...";

5) w art. 4 lit. a) otrzymuje brzmienie:

6) w art. 4 w lit. b), § 6b otrzymuje brzmienie:

7) w art. 4 w lit. b), w § 6c wyraz "niewykorzystania" zastępuje się wyrazem "wykorzystania";

8) w art. 4 w lit. b):

c) w § 6f wyrazy "o których mowa w § 6e" zastępuje się wyrazami "o której mowa
w § 6m";

9) w art. 4 w lit. b):

a) w zdaniu wstępnym wyrazy "§ 6a" zastępuje się wyrazami "§ 6j" oraz wyrazy
"§ 6b -6f" zastępuje się wyrazami "§ 6k - 6n",

b) § 6b - 6f oznacza się jako § 6k - 6n;

Zgodnie z art. 17d ust. 1 pkt 5 ustawy z 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne rzecznik przedstawia prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Sejmowi, Senatowi, prezesowi Rady Ministrów oraz pierwszemu prezesowi Sądu Najwyższego coroczną informację o swojej działalności, wraz z wnioskami wynikającymi ze stanu przestrzegania przepisów powyższej ustawy.

Marszałek Senatu, zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 10 Regulaminu Senatu, 20 października 2000 r. skierowała informację rzecznika do Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Komisja na posiedzeniu 18 stycznia br. zapoznała się z przedstawioną przez rzecznika interesu publicznego informacją i poinformowała o tym marszałka Senatu.

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 97. posiedzeniu, 11 stycznia br. Do Senatu została przekazana 15 stycznia. Marszałek Senatu 16 stycznia, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Jerzy Chróścikowski. Jak zaznaczył, ustawa została opracowana w celu wypełnienia wytycznych zawartych w ustawie - Prawo działalności gospodarczej z 19 listopada 1990 r. Jej art. 96 ust. 2 pkt 1 i 2 lit. a dotyczyły wykonywania działalności gospodarczej, która przed dniem wejścia w życie przywołanej ustawy podlegała koncesjonowaniu. Taką działalnością był wyrób, rozlew, oczyszczanie, skażenie i odwadnianie spirytusu oraz wydzielanie spirytusu z innego wytworu, a także wyrób i rozlewanie wódek oraz wytwarzanie wyrobów tytoniowych. Z dniem wejścia w życie tej ustawy, czyli 1 stycznia 2001 r., staje się to działalnością gospodarczą objętą wymogiem uzyskania zezwolenia. Zważywszy na dążenie do utrzymania obowiązku uzyskania zezwolenia na prowadzenia działalności gospodarczej w tym zakresie, uchwalenie aktu prawnego stało się koniecznością w kontekście art. 98 ust. 2 ustawy - Prawo działalności gospodarczej.

Senator sprawozdawca zaznaczył, że w myśl przytoczonego przepisu z mocy prawa wygasa obowiązek uzyskiwania zezwolenia, jeżeli do dnia 1 lipca 2001 r. nie zostanie ustawowo określony zakres i warunki wykonywania działalności gospodarczej oraz wydawania zezwoleń, a także gdy nie zostaną podane informacje i wskazane dokumenty wymagane do złożenia wniosku o wydanie zezwolenia.

Ustawa zawiera podstawowe definicje i pojęcia, takie jak pojęcie spirytusu, wyrobu spirytusowego oraz wyrobu tytoniowego. W art. 2 precyzuje zakres ich używania, a w art. 8 warunki wykonywania działalności gospodarczej, jeśli chodzi o wyrób spirytusu, rozlewanie wyrobów spirytusowych oraz wytwarzanie wyrobów tytoniowych. Ponadto określa elementy wniosku o udzielenie zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej, a także obowiązki przedsiębiorcy w zakresie prowadzonej działalności. Art. 5 mówi, jakie dokumenty i informacje powinny być do wniosku dołączone. W art. 10 i 11 określone są sankcje grożące w wypadku naruszenia zasad działalności.

Senator J. Chróścikowski poinformował, że komisja nie wnosi uwag i prosi o przyjęcie ustawy bez poprawek.

Poprawki do ustawy zaproponowali natomiast senatorowie podczas dyskusji.

Zgłoszone wnioski propozycje poprawek rozpatrzyła Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi podczas przerwy w obradach. Komisja poparła wszystkie poprawki.

Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 11 stycznia 2001 r. ustawy o wyrobie spirytusu, wyrobie i rozlewie wyrobów spirytusowych oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

3) w art. 8 w ust. 2 po wyrazie "zezwalający" dodaje się wyrazy "oraz właściwy urząd kontroli skarbowej";

Senator sprawozdawca zaznaczył, że po uchwaleniu przez Sejm 19 listopada 1999 r. zmiany ustawy - Kodeks pracy, która wydłużyła wymiar urlopu macierzyńskiego dla matek biologicznych, ośrodki adopcyjno-opiekuńcze sygnalizowały, iż nastąpiła tutaj znacząca dysproporcja między urlopem macierzyńskim matek biologicznych a urlopem na prawach urlopu macierzyńskiego dla matek przysposabiających. Dysproporcja ta została zresztą w toku procesu legislacyjnego zauważona w Senacie, stąd też właśnie inicjatywa sejmowej Komisji Rodziny, która chciała ją zmniejszyć i wprowadziła w omawianej ustawie, zmieniającej kodeks pracy w art. 183, wymiar urlopu dwudziestu dwóch tygodni dla kobiet przysposabiających (jest to mniej o cztery tygodnie, ale to są te cztery tygodnie, które matka biologiczna mogła wykorzystywać przed porodem) przy adoptowaniu jednego dziecka i trzydziestu pięciu tygodni przy adoptowaniu jednoczesnym czy wzięciu na wychowanie więcej niż jednego dziecka.

W trakcie trzeciego czytania w Sejmie nowelizacja przedłożona przez sejmową Komisję Rodziny została rozszerzona o zmiany w art. 180 kodeksu pracy, gdzie po § 4 dodano § 5 i § 6. § 5 daje możliwość skrócenia wymiaru urlopu macierzyńskiego, czyli przynależnego właśnie matkom biologicznym, określając jego wymiar. Wcześniej zapisano w tym przepisie, że pracownica może wystąpić z wnioskiem o skrócenie tegoż urlopu, z tym że nie może być on krótszy niż szesnaście tygodni, a pracodawca jest zobowiązany zaakceptować ten wniosek. Z kolei § 6 tego artykułu daje taką możliwość, żeby pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzystał ojciec wychowujący dziecko, a pracodawca jest obowiązany zaakceptować odpowiedni wniosek.

Stąd też, widząc pewne niebezpieczeństwo wprowadzania w art. 180 takiego § 5, który daje możliwość wywierania presji przez pracodawców, żeby pracownice właśnie skracały przyznany czy należący się im urlop macierzyński, a także widząc niezgodność z innymi uregulowaniami prawnymi § 6 art. 180, Komisja Ustawodawcza postanowiła zaproponować skreślenie w art. 1 ustawy zmiany pierwszej i drugiej.

Senator S. Konarski przypomniał, jak potrzebne jest wydłużenie urlopu na prawach macierzyńskich dla kobiet adoptujących dzieci czy przysposabiających je - zapisano to w zmianie trzeciej ustawy nowelizującej. Przede wszystkim potrzebne jest tu wytworzenie więzi emocjonalnych między matką i dzieckiem, nadrobienie tego, czego brakuje i dzieciom, i matce z tego względu, iż nie jest to matka naturalna.

Sprawozdanie Komisji Rodziny i Polityki Społecznej o sprawie rozpatrywanej ustawie przedstawił senator Dariusz Kłeczek. Senator przypomniał, że w 1999 r. ustawą z 19 listopada tego roku w dwóch etapach wydłużono urlopy macierzyńskie. Pierwszy etap wprowadzono 1 stycznia 2000 r., a drugi rozpoczął się 1 stycznia bieżącego roku. Urlopy macierzyńskie wynoszą dwadzieścia sześć tygodni, a w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka - trzydzieści dziewięć tygodni.

W ramach tamtej nowelizacji nie zmieniono długości urlopu dla matek przysposabiających dzieci. Wymiar przysługującego im urlopu na prawach urlopu macierzyńskiego pozostał taki sam i wynosi czternaście tygodni do ukończenia przez dziecko czterech miesięcy. Jak poinformował senator sprawozdawca, do komisji, zarówno sejmowej, jak i senackiej, wpływało wiele wniosków z ośrodków adopcyjnych z całego kraju. Osoby piszące do nich uważały, że to rozwiązanie jest bardzo niekorzystne zarówno dla rodzin adoptujących, jak również rodzin zastępczych, które przyjmują pod opiekę małe dzieci. W tej sprawie występował również rzecznik praw obywatelskich. Uważał on, że tego rodzaju regulacja, która nie zabezpiecza praw adoptujących małe dzieci i rodzin zastępczych, jest niekorzystna i powoduje nierówność wobec prawa.

Analogiczne uregulowanie obejmuje pracownice, które przyjęły dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyłączeniem rodziny zastępczej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego, w stosunku do której szczególne uregulowania zawiera ustawa o pomocy społecznej. Sejm proponuje w zmienionym art. 183, aby osobom, które adoptują dzieci bądź przyjmują je do rodziny zastępczej, był udzielany urlop w wymiarze dwudziestu dwóch tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko sześciu miesięcy. W razie jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka i wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie ich przysposobienia może być udzielany urlop w wymiarze trzydziestu pięciu tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez każde z dzieci dziesięciu miesięcy.

W trakcie trzeciego czytania w Sejmie rozszerzono zakres przedmiotowy ustawy. Wprowadzono możliwość skrócenia urlopu macierzyńskiego powyżej określonego minimum. Dotąd wykorzystanie urlopu macierzyńskiego było obligatoryjne, obwarowane jedynie wyjątkiem związanym z całkowitą i trwałą rezygnacją matki z wychowania dziecka i ściśle związane z osobą pracownicy. Obecnie przewidziano także możliwość wykorzystania pozostałej części urlopu macierzyńskiego przez ojca wychowującego dziecko.

Senator sprawozdawca poinformował, że Komisja Rodziny i Polityki Społecznej postanowiła zaproponować Senatowi poprawkę, która pozwoli dzieciom przysposobionym i matkom rodzin decydujących się na przysposobienie dziecka na skorzystanie z wydłużonego urlopu na prawach urlopu macierzyńskiego. Procedura pozwalająca na przygotowanie dziecka do adopcji jest dość długa. W najprostszym wypadku, żeby dziecko mogło być adoptowane, musi mieć ukończone co najmniej sześć tygodni. W sytuacji, w której matka dokonuje zrzeczenia się dziecka i po tym zrzeczeniu w ciągu jednego, dwóch tygodni sąd wydaje postanowienie o powierzeniu dziecka rodzinie adopcyjnej, mniej więcej w wieku sześciu, ośmiu tygodni dziecko trafia do rodziny zastępczej i dopiero wtedy rodzina adopcyjna lub zastępcza może wystąpić z wnioskiem o przysposobienie. Jest to sytuacja, która gwarantuje wykorzystanie dużej części tego wydłużonego urlopu na prawach urlopu macierzyńskiego. Są jednak takie wypadki, które wymagają pozbawienia praw rodzicielskich rodziców naturalnych. Procedura pozbawienia praw rodzicielskich może trwać cztery, pięć miesięcy, czasami dłużej, czyli mniej więcej w wieku czterech, pięciu miesięcy lub późniejszym dziecko może być poddane adopcji. Czyli dopiero w tym wieku ma szansę trafić do rodziny adopcyjnej, której zostanie do wykorzystania tylko kilka tygodni urlopu na prawach urlopu macierzyńskiego. I tutaj nie chodzi tylko o samą matkę, ale również, a może przede wszystkim o dziecko, które spędza ten czas w domu małego dziecka i jest obarczone zespołem dziecka odrzuconego.

Wszystkie poprawki rozpatrzyły dwie komisje senackie podczas przerwy w obradach. Połączone komisje poparły 2 poprawki. Mniejszość połączonych komisji poparła 10 poprawek.

Poprawki poddano pod głosowanie, a następnie Izba 79 głosami, przy 1 przeciw i 3 wstrzymujących się, podjęła uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy:

2) W art. 1 w pkt 3, w art. 183:

a) w § 1:

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 98. posiedzeniu, 18 stycznia br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 19 stycznia, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Nadzwyczajnej Legislacji Europejskiej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Marian Noga. Senator podkreślił, że rozwój polskiego systemu bankowego oraz konieczność harmonizacji polskiego systemu prawnego z prawem Unii Europejskiej powodują, że niezbędne staje się wprowadzenie odpowiednich zmian w ustawie o listach zastawnych i bankach hipotecznych z 29 sierpnia 1997 r. Obecnie, zgodnie z art. 27 ust. 3 tej ustawy, powiernikiem i jego zastępcą może być wyłącznie obywatel polski spełniający inne kryteria wymienione w tym przepisie, to jest posiadający wykształcenie wyższe i dający rękojmię rzetelnego wykonywania obowiązków.

Senator M. Noga wskazał, że stanowisko negocjacyjne Polski w obszarze swobody świadczenia usług zawiera zobowiązania do zniesienia wymogu obywatelstwa w ustawie o listach zastawnych i bankach hipotecznych do końca 2002 r. Zgodnie z tymi zapisami projektowana zmiana wejdzie w życie z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej.

Senator sprawozdawca podkreślił, że rozpatrywana nowelizacja ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych z 1997 r. ma na celu zniesienie ograniczeń posiadania obywatelstwa polskiego w stosunku do obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, będących powiernikami i ich zastępcami powoływanymi przez Komisję Nadzoru Bankowego do pełnienia w bankach hipotecznych funkcji kontrolnych. Wskazał też, iż proponowana nowelizacja odnosi się bezpośrednio do przepisów traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, a mianowicie artykułów regulujących swobodę przepływu usług, czyli art. 43 i art. 49, oraz do art. 12 zawierającego zasadę niedyskryminacji ze względu na narodowość. Zmiana ustawy nie rodzi żadnych skutków finansowych dla budżetu państwa.

Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment