Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment

Przyjęty przez Izbę porządek dzienny posiedzenia obejmował dziewięć punktów:
1) Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej i ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
2) Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o funduszu alimentacyjnym,
3) Stanowisko Senatu w sprawie ustawy - Prawo działalności gospodarczej,
4) Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy,
5) Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r.,
6) Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym,
7) Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zasadach pobytu wojsk obcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasadach ich przemieszczania się przez to terytorium,
8) Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Wspólnej Konwencji bezpieczeństwa w postępowaniu z wypalonym paliwem jądrowym i bezpieczeństwa w postępowaniu z odpadami promieniotwórczymi, sporządzonej w Wiedniu dnia 5 września 1997 r.,
9) Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Konwencji o bezpieczeństwie personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych i personelu współdziałającego.

***

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 59. posiedzeniu, 8 października br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 8 października, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Rodziny i Polityki Społecznej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Andrzej Sikora. Senator zaznaczył, że rozpatrywana ustawa nowelizuje dwie ustawy o pomocy społecznej i o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Porusza też dwie kwestie. Pierwsza dotyczy zmiany uprawnień do ubiegania się o stały zasiłek z pomocy społecznej osób sprawujących opiekę nad dzieckiem wymagającym stałej pielęgnacji. Druga - zmiany warunków koniecznych do ubiegania się przez pracodawcę o status zakładu pracy chronionej.

Jeśli idzie o pierwszą kwestię, to ustawa przyjęta przez Sejm zmienia ustawę o pomocy społecznej w zakresie zasiłku stałego, przysługującego osobom nie pozostającym w zatrudnieniu i opiekującym się dzieckiem uprawnionym do zasiłku pielęgnacyjnego, wymagającym stałej, bezpośredniej i osobistej opieki oraz pielęgnacji. Nowelizacja wprowadza ograniczenie kręgu podmiotów uprawnionych do tego zasiłku oraz uszczegółowia niektóre uregulowania ustawy, między innymi w razie wątpliwości dotyczących uniemożliwienia podjęcia zatrudnienia w związku ze stanem zdrowia i sytuacją dziecka. Uszczegółowia również zapisy odnoszące się do opłacania przez ośrodek pomocy społecznej składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe wymienionych osób, czyli opiekunów. Takie są zmiany w odniesieniu do ubiegania się o stały zasiłek z pomocy społecznej.

W części dotyczącej ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych wprowadzono uregulowania stanowiące konsekwencję zmian w ustawie o pomocy społecznej. Chodzi o wydawanie przez powiatowy zespół do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności opinii w sprawie konieczności sprawowania nad dzieckiem stałej bezpośredniej opieki, która uniemożliwia podjęcie zatrudnienia.

Druga zmiana dotyczy warunków niezbędnych do spełnienia, aby uzyskać status zakładu pracy chronionej. Ustawa podwyższa wymogi ustawowe w porównaniu z obowiązującymi dotychczas, a więc wydłuża okres funkcjonowania zakładu pracy przed ubieganiem się o status zakładu pracy chronionej do dwunastu miesięcy, oraz wprowadza obowiązek osiągania wskaźników zatrudnienia niepełnosprawnych przez sześć miesięcy.

W imieniu Komisji Rodziny i Polityki Społecznej senator A. Sikora wniósł o przyjęcie ustawy bez poprawek.

***

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 59. posiedzeniu, 7 października br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 8 października, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Rodziny i Polityki Społecznej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie. Przedstawiła je senator Elżbieta Płonka. Senator przypomniała, że ustawa była projektem rządowym, skierowanym w trybie pilnym do rozpatrzenia przez parlament, ponieważ rośnie liczba osób korzystających ze świadczeń z funduszu, a jednocześnie maleje wskaźnik ściągalności alimentów od osób zobowiązanych do alimentacji.

Senator sprawozdawca poinformowała, że na podstawie danych, które zostały przedstawione komisji, w 1988 r. z funduszu skorzystało około stu piętnastu tysięcy osób, a w 1999 r. już około trzystu dziewięćdziesięciu tysięcy uprawnionych. Wskaźnik ściągalności w 1988 r. wynosił około 68%, a w 1999 r. zaledwie około 18%. W tej sytuacji rząd uważa, że przeprowadzenie zmian w ustawie o funduszu alimentacyjnym jest niezbędne, ponieważ staje się ona bardzo dużym obciążeniem przede wszystkim dla budżetu państwa.

Senator E. Płonka zaznaczyła, że najważniejszą zmianą jest wprowadzenie progów dochodowych dla osób uprawnionych do korzystania z funduszu. Nad kwestią tą debatowano w Sejmie. Zastanawiano się, czy w ogóle wprowadzić taki próg. Rząd proponował dochód na członka rodziny, który wynosi 50% przeciętnej płacy, posłowie natomiast postanowili podwyższyć wysokość progu do 60%.

Zdaniem posłów w obecnej sytuacji jest zasadne ograniczenie kręgu osób średnio zamożnych czy bogatych, które korzystają z funduszu alimentacyjnego, w wypadku nieściągalności lub częściowej ściągalności kwot od osób, które mają zasądzony taki obowiązek. Jak stwierdziła senator sprawozdawca, najważniejszą sprawą w rozpatrywanej nowelizacji jest ustalenie wysokości progu dochodowego na poziomie 60%. Stąd też nowelizacja ogranicza grono osób korzystających z funduszu w wypadkach nieściągalności lub częściowej ściągalności alimentów.

Trzecia istotna zmiana wprowadzona przez nowelizację polega na wypłacaniu świadczeń z funduszu alimentacyjnego w wypadku śmierci osoby zobowiązanej do alimentacji. Chodzi tu o sytuację, gdy pozostawione dzieci nie mają prawa do renty rodzinnej. Zgodnie z zasadą obowiązującą do tej pory kwoty z funduszu alimentacyjnego były wypłacane przez dziewięć miesięcy. Obecnie polegałoby to na tym, że z funduszu alimentacyjnego jeżeli dziecko się uczy, będzie mu się wypłacać świadczenie do momentu skończenia przez niego dwudziestu pięciu lat przez taki okres, jak gdyby przysługiwała mu renta rodzinna. I będzie to kwota w wysokości minimalnej renty rodzinnej.

Wprowadza ona również coroczną i ustalaną na dwanaście miesięcy waloryzację wypłat z funduszu alimentacyjnego. W opinii senator sprawozdawcy, jest to bardzo istotne, ponieważ dodatki rodzinne są waloryzowane kwartalnie, ta waloryzacja natomiast odnosi się do określonych zasad w okresie od maja do czerwca roku poprzedniego.

***

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 58. posiedzeniu, 23 września br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 24 września, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Gospodarki Narodowej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Stanowisko komisji przedstawił senator Marek Waszkowiak. Senator podkreślił, że ma ona zastąpić ustawę z 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, która w ciągu ostatnich dziesięciu lat była nowelizowana prawie trzydziestokrotnie. Jest to zatem jeden z argumentów za uchwaleniem nowej ustawy w pełnej wersji. Drugim jest potrzeba uporządkowania reglamentacji działalności gospodarczej - określenie zasad i przyczyn reglamentacji oraz jednolitych reguł udzielania koncesji i zezwoleń.

Senator sprawozdawca przypomniał, że ustawa zawiera katalog zasad wynikających z norm konstytucyjnych określających ustrój gospodarczy. Są to: zasada wolności podejmowania działalności, zasada równości przedsiębiorców, zasada uczciwej konkurencji i zasada dobrych obyczajów w obrocie gospodarczym. Ustawę, poza rozdziałami dotyczącymi przepisów ogólnych, zmieniających i przejściowych, charakteryzują tytuły poszczególnych rozdziałów, takie np. jak podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej, koncesjonowanie wykonywania działalności, zezwolenia, oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorstw zagranicznych, mali i średni przedsiębiorcy, samorząd gospodarczy.

Senator M. Waszkowiak zaznaczył, że Komisja Gospodarki Narodowej bardzo wnikliwie analizowała ustawę - Prawo działalności gospodarczej. Dużo pytań i wątpliwości powstało przy omawianiu art. 14 dotyczącego koncesji. Dyskutowano nad zakresem i zasadnością danych koncesji oraz brakiem koncesjonowania w pewnych wypadkach, między innymi dotyczyło to kolei, paliw i działalności telewizji. Ważnym elementem dyskusji była zasada wzajemności z innymi przedsiębiorcami w stosunku do podmiotów gospodarczych. Dyskutowano również o roli samorządów w prawie gospodarczym. Senatorowie zadawali pytania dotyczące przepisów karnych oraz powiązań z prawem pracowniczym. Pytano także o metody i metodologię przygotowania ustawy i prac nad nią.

<<Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 23 września 1999 r. ustawy - Prawo działalności gospodarczej, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:
- W art. 6 w ust. 3 wyrazy "nabywać ich udziały i akcje" zastępuje się wyrazami "obejmować bądź nabywać ich udziały i akcje";

- Art. 10 otrzymuje brzmienie:

- W art. 14 w ust. 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie:

- W art. 14 w ust. 1 dodaje się pkt 6a w brzmieniu:

- W art. 14 w ust. 3 po wyrazie "koncesjonowaniu" dodaje się wyrazy "oraz szczegółowe zasady koncesjonowania";

- W art. 41 w ust. 1 w pkt 1 po wyrazach "prawo polskie" dodaje się wyrazy "lub nie wykonuje obowiązku, o którym mowa w art. 40 pkt 3";

- Art. 64 otrzymuje brzmienie:
"Art. 64. 1. W razie powzięcia wiadomości o wykonywaniu działalności gospodarczej niezgodnie z przepisami ustawy, a także w razie stwierdzenia zagrożenia życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych
w znacznych rozmiarach lub naruszenia środowiska w wyniku wykonywania tej działalności, wójt, burmistrz lub prezydent miasta niezwłocznie zawiadamia właściwe organy administracji rządowej lub właściwe organy jednostek samorządu terytorialnego.

2. Zawiadomione organy niezwłocznie powiadamiają wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o podjętych czynnościach.

- Dodaje się art. 64a w brzmieniu:

"Art. 76a. W ustawie z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. z 1997 r. Nr 10, poz. 721, z 1997 r. Nr 141, poz. 943 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668) w art. 35 po wyrazach "życiu
i zdrowiu ludzi" dodaje się przecinek i wyrazy "moralności publicznej".";

- W art. 85:

"Art. 85a. Świadczący pomoc prawną nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów niniejszej ustawy. Działalność polegającą na świadczeniu pomocy prawnej określają przepisy ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz.U. Nr 16, poz. 124 i Nr 25, poz. 187,
z 1983 r. Nr 5, poz. 33, z 1986 r. Nr 42, poz. 202, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, z 1996 r. Nr 77, poz. 367, z 1997 r. Nr 28, poz. 153, Nr 75, poz. 471 i Nr 141, poz. 943 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668) oraz ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. O radcach prawnych (Dz.U. Nr 19, poz. 145, z 1989 r. Nr 33, poz. 175, z 1996 r. Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 75, poz. 471 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668).";

- W art. 102 w ust. 1 dodaje się pkt 12 w brzmieniu:
"12) poszukiwania i wydobywania surowców mineralnych znajdujących się
w odpadach powstałych po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin,";

- W art. 106 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje się wyrazy "oraz art. 13 w zakresie dotyczącym możliwości realizacji określonych obowiązków za pośrednictwem rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, art. 78 oraz art. 86 ust. 2 i 3, które wchodzą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.">>.

W uzasadnieniu senackiej uchwały stwierdzono, że Izba, rozpatrując ustawę - Prawo działalności gospodarczej postanowiła wyłączyć z koncesjonowania działalność gospodarczą w zakresie poszukiwania i wydobywania surowców mineralnych znajdujących się w odpadach powstałych po robotach górniczych oraz po procesach wzbogacania kopalin. Zdaniem Senatu, pozwoli to uprościć wymagania związane z prowadzeniem działalności, która powinna podlegać powszechnie obowiązującemu reżimowi prawnemu dotyczącemu odpadów zawartemu w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o odpadach. Odejście od koncesjonowania tej działalności przewiduje rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo geologiczne i górnicze.

Senat wprowadził poprawki zmierzające do utrzymania koncesjonowania działalności gospodarczej polegającej na zarządzaniu liniami kolejowymi i wykonywaniu przewozów kolejowych oraz do wprowadzenia koncesjonowania usług pocztowych. Senat uznał to za konieczne z uwagi na ochronę interesów państwa w trakcie restrukturyzacji
i prywatyzacji Polskich Kolei Państwowych oraz zmian w zasadach działania Poczty Polskiej.

Przepisy odrębne regulują obecnie zasady koncesjonowania kilku rodzajów działalności gospodarczej objętych koncesjonowaniem na podstawie art. 14 ust. 1. Co więcej, ustawa w art. 104 w ust. 1 do dnia jej wejścia w życie wymaga ustawowego określenia warunków udzielania koncesji wobec wszystkich rodzajów działalności wymienionych
w art. 14 ust. 1 pod rygorem wygaśnięcia obowiązku uzyskania koncesji. W związku
z powyższym Senat uznał za konieczne wprowadzenie poprawek nr 7 i 8.

Senat dostrzegł, iż - zgodnie z art. 106 - ustawa weszłaby w życie jedynie kilka tygodni wcześniej niż ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym.
W związku z tym Senat uznał za celowe, aby obie ustawy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2001 r., co uczyni zbędnymi przepisy przejściowe dotyczące ewidencji działalności gospodarczej (poprawki nr 16, 24 i 28).

Senat uznał za niezbędne doprecyzowanie art. 85 ustawy poprzez wskazanie, iż obowiązek przedłożenia zaświadczenia stwierdzającego wzajemność dotyczy nie tylko przedsiębiorców zagranicznych, lecz także innych osób zagranicznych, oraz zapisanie, iż zaświadczenie wymagane od tych osób ma stwierdzać, że w myśl zasady wzajemności polscy przedsiębiorcy są dopuszczeni do działalności w państwie, na którego terytorium ma miejsce zamieszkania lub siedzibę osoba zagraniczna - na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy mający miejsce pobytu stałego lub siedzibę w tym państwie.

Senat postanowił wyraźnie zapisać w nowej ustawie zasadę wynikającą dla zawodów prawniczych ze skreślenia nowelizacją z 1997 r. - art. 24 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r.
o działalności gospodarczej. Wskazanie, iż świadczący pomoc prawną nie jest przedsiębiorcą, pozwoli uniknąć wątpliwości przy stosowaniu ustaw: z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo
o adwokaturze i z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, w zakresie dopuszczalnych form prawnych wykonywania zawodu adwokata i radcy prawnego oraz składu osobowego
i przedmiotu działalności spółek świadczących pomoc prawną - w tym spółek z udziałem zagranicznych adwokatów i radców prawnych. Zdaniem Senatu jest to bardzo istotne
z punktu widzenia właściwej jakości profesjonalnej pomocy prawnej i roli, jaką powinien odgrywać w tym względzie samorząd zawodowy.

Doprecyzowania wymagał, zdaniem Senatu, przepis art. 95, z którego powinno wynikać, iż przedstawicielstwa utworzone na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 6 lutego 1976 r. będą działać - do czasu wygaśnięcia udzielonych zezwoleń - nie na zasadach dotychczasowych, lecz jako przedstawicielstwa określone w rozpatrywanej ustawie, tj. nie będą mogły prowadzić działalności gospodarczej.

Senat wprowadził także poprawkę zmierzającą do wcześniejszego wejścia w życie tych przepisów ustawy, które umożliwiają przedsiębiorcom wykonywanie niektórych ustawowych obowiązków za pośrednictwem rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, a nie wyłącznie za pośrednictwem rachunku bankowego. Ułatwi to rozpoczęcie i prowadzenie działalności gospodarczej przez pracowników branż gospodarki objętych zwolnieniami grupowymi.

***

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 58. posiedzeniu, 23 września br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 24 września, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Gospodarki Narodowej oraz Komisji Rodziny i Polityki Społecznej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Gospodarki Narodowej przedstawił senator Kazimierz Kleina. Senator sprawozdawca przypomniał, że rozpatrywana nowelizacja wydłuża urlop macierzyński. Dotąd jego długość była uzależniona od tego, czy kobieta rodziła dziecko po raz pierwszy - wówczas otrzymywała szesnaście tygodni urlopu, czy kolejny - wówczas tygodni urlopu było osiemnaście, i czy rodziło się jedno lub więcej dzieci podczas jednego porodu - gdy było więcej dzieci, urlop macierzyński wynosił dwadzieścia sześć tygodni. Obecna nowelizacja, przyjęta 23 września bieżącego roku z inicjatywy posłów, zwiększa wymiar urlopu do dwudziestu sześciu tygodni zarówno przy pierwszym, jak i przy następnym porodzie oraz do trzydziestu dziewięciu tygodni w wypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka.

Senator K. Kleina zaakcentował, że podczas dyskusji w Komisji Gospodarki Narodowej opinie były bardzo podzielone. Wynik głosowania, który zadecydował o tym, że komisja zdecydowała zaproponować odrzucenie ustawy, świadczy też o wielkim trudzie, z jakim podejmowano tę dyskusję. Równowaga głosów za i przeciw oraz zaproponowany przez część komisji wniosek mniejszości o przyjęcie ustawy bez poprawek też o tym świadczą.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, wszyscy członkowie Komisji Gospodarki Narodowej bez wyjątku podkreślili, że politykę prorodzinną trzeba realizować, że trzeba szukać pomysłów na to, jak wesprzeć te działania, aby nasze rodziny były silniejsze, aby dzieci było więcej i aby matki i rodziny opiekowały się młodym człowiekiem. Ale równocześnie Komisja Gospodarki Narodowej stanęła przed bardzo trudnym dylematem, ponieważ ta ustawa wymaga już w tym roku znacznych nakładów finansowych, nie przewidzianych w ustawie budżetowej. Środki finansowe, które powinny być wyasygnowane na sfinansowanie nowelizacji kodeksu pracy w roku przyszłym, wyniosłyby około 600 milionów zł, a tych kwot również nie przewidziano w projekcie budżetu na rok przyszły.

Za przyjęciem ustawy bez poprawek opowiedziała się natomiast mniejszość Komisji Gospodarki Narodowej. Wniosek mniejszości przedstawił senator Adam Glapiński. Jak stwierdził, uzasadnienie wniosku jest zawarte właściwie w tym, co powiedział sprawozdawca komisji senator K. Kleina, tylko z odmiennym wnioskiem końcowym. Spór bowiem dotyczy nie tego, czy jest to społecznie użyteczne i potrzebne, ale pieniędzy. Według przedstawicieli wniosku mniejszości, te pieniądze w przyszłorocznym budżecie są, należy ich szukać na przykład w rezygnacji z planu obniżenia stawki podatkowej dla najbogatszych osób w Polsce. Te pieniądze przeznaczone na polskie rodziny są, w przekonaniu mniejszości, wyraźną realizacją priorytetu, który na sali obrad Senatu premier prezentował w czasie swojego exposé i który przede wszystkim znajduje się w programie jednego z koalicjantów Akcji Wyborczej "Solidarność".

Sprawozdanie Komisji Rodziny i Polityki Społecznej z prac nad ustawą o zmianie ustawy - Kodeks pracy przedstawił senator Dariusz Kłeczek. Senator sprawozdawca podkreślił m.in., że przewidziane w nowelizacji przedłużenie okresu wypłacania zasiłku spowoduje dodatkowe koszty, które obciążą Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Środki te muszą być jednak, w razie braku pokrycia w budżecie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zapewnione w budżecie państwa. Dlatego też Komisja Rodziny i Polityki Społecznej postanowiła zaproponować wprowadzenie od 1 stycznia 2000 r. zmian, aby wydatki te znalazły odzwierciedlenie w budżecie na rok 2000. Senator sprawozdawca wskazał, że szacuje się, iż wydatki na wypłatę zasiłków macierzyńskich będą zwiększone w skali roku o kwotę od 465 do 588 milionów zł.

Senator D. Kłeczek wskazał również, że feminizacja wielu zawodów, między innymi oświaty, służby zdrowia, handlu, powoduje, iż każda choroba niemowlęcia zmusza kobietę do pozostawania w domu. Wpływa to negatywnie na rytm pracy, wywołuje zakłócenia w pracy wielu zakładów, między innymi szkół i szpitali. Pozostawienie dziecka bez opieki matki zakłóca matce pełną dyspozycyjność, gdyż myślami pozostaje przy dziecku, co również odbija się na efektywności pracy.

Kobieta w czasie ciąży korzysta z możliwości badań lekarskich w godzinach pracy; kobieta karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw; wychowująca dziecko do czternastego roku życia ma prawo do dwóch wolnych dni w roku, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wszystkie te sytuacje bezpośrednio bądź pośrednio obciążają kosztami pracodawców, ale samo wydłużenie urlopów macierzyńskich pracodawców kosztami nie obciąża - stwierdził senator D. Kłeczek i podkreślił, że wydłużenie urlopu macierzyńskiego spowoduje wiele korzystnych zmian. Matka będzie mogła przez dłuższy czas być z dzieckiem, będzie to dziecko mogła karmić piersią bez korzystania z czasu zagwarantowanego na karmienie, co w skali ośmiu tygodni daje jeden tydzień wolny. Codziennie jedna wolna godzina przez osiem tygodni - to daje jeden tydzień. W opinii senatora, proponowaną zmianę dotyczącą urlopów macierzyńskich należy ocenić pozytywnie z punktu widzenia prorodzinnej polityki państwa również w aspekcie ekonomicznym. Zainwestowana dziś w polską rodzinę złotówka przyniesie korzyści w przyszłości.

W opinii senatora sprawozdawcy, rozpatrywana nowelizacja spełnia oczekiwania zdecydowanej większości polskich rodzin. Ustawą tą, niestety, nie są objęte kobiety pracujące w rolnictwie, ubezpieczone w systemie KRUS. Występuje tu bardzo znaczna nierówność w pomocy dla rodzących kobiet ubezpieczonych w systemie pracowniczym i rolniczym. Kobieta pracująca w rolnictwie po urodzeniu dziecka otrzymuje świadczenie jednorazowe, składające się z dwóch elementów - zasiłku porodowego i zasiłku macierzyńskiego, co daje obecnie około 1400 zł, ale jest to świadczenie jednorazowe.

Senator D. Kłeczek wskazał ponadto, że komisja, rozpatrując zagrożenia, które wiążą się z ryzykiem odmowy lub niezatrudniania kobiet młodych, w wieku rozrodczym, rozważała także ten aspekt. W opinii komisji, nie ulega wątpliwości, że należałoby zwrócić uwagę na większą edukację całego społeczeństwa, w tym kobiet, aby było możliwe dochodzenie swoich praw.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 Regulaminu Senatu w pierwszej kolejności przeprowadzono głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie ustawy (Izba odrzuciła go 79 głosami, przy 5 za i 4 wstrzymujących się), następnie nad wnioskiem o przyjęcie ustawy bez poprawek (Izba odrzuciła go 50 głosami, przy 25 za i 4 wstrzymujących się). Wobec odrzucenia tych dwóch wniosków poddano pod głosowanie poszczególne poprawki w kolejności przepisów ustawy, a następnie całość projektu uchwały w sprawie rozpatrywanej ustawy wraz z przyjętymi poprawkami. W wyniku tego głosowania Senat 66 głosami, przy 4 przeciw i 8 wstrzymujących się, powziął uchwałę w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy:

1 - art. 180 otrzymuje brzmienie:

§3. Po porodzie przysługuje urlop macierzyński nie wykorzystany przed porodem, aż do wyczerpania przysługującego wymiaru urlopu.

§4. W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka w okresie pierwszych 6 tygodni życia, urlop macierzyński po porodzie przysługuje w wymiarze 10 tygodni. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje
w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

2 - w art. 189¹ §2 skreśla się wyrazy "art. 180 §2 i".";

W uzasadnieniu podjętej uchwały stwierdzono, że przyjęte przez Senat poprawki do ustawy z dnia 23 września 1999 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy zachowują zasady wymiaru urlopu macierzyńskiego przyjęte przez Sejm, przy czym dążąc do takiego rozwiązania - regulacji mającej charakter systemowy, za celowe uznano rozłożenie w czasie dochodzenia do wymiaru 26 tygodni urlopu macierzyńskiego przy pierwszym i każdym następnym porodzie oraz 39 tygodni przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu. Nadchodzący rok 2000 byłby w zakresie wymiaru urlopu macierzyńskiego rokiem przejściowym, wymiar ten byłby więc niższy niż przyjął Sejm (20 tygodni przy pierwszym i każdym następnym dziecku oraz
30 tygodni przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu), lecz wyższy od obowiązującego dotychczas (art. 1a). Wprowadzono także istotne novum w materii dotyczącej uprawnienia do korzystania z urlopu macierzyńskiego - część tego urlopu uznano za obligatoryjną do wykorzystania przez pracownicę (w wymiarze zgodnym ze stanem prawnym przed dokonaniem nowelizacji), a część urlopu pozostała po wykorzystaniu wymiaru obligatoryjnego byłaby fakultatywna (art. 180 §5 Kodeksu pracy). Ponadto część urlopu przypadająca przed przewidywaną datą porodu została określona jako nie większa niż 4 tygodnie, nie zaś jako wynosząca co najmniej 4 tygodnie, tym samym pracownica uzyskuje możliwość skorzystania przed porodem z urlopu macierzyńskiego w wymiarze krótszym niż
4 tygodnie (art. 180 §2 Kodeksu pracy). Usunięto także przeoczenie polegające na niewykreśleniu w art. 189¹ §2 Kodeksu pracy odesłania do art. 180 §2, który w zmienionym stanie prawnym ma inne brzmienie i nie stanowi już ochrony prawnej dla kobiety przyjmującej dziecko na wychowanie w rodzinie zastępczej w zakresie wymiaru przysługującego jej urlopu macierzyńskiego, w przyjętym brzmieniu ustawy bowiem wymiar urlopu macierzyńskiego jest jednakowy zarówno przy pierwszym, jak i następnym dziecku.

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 58. posiedzeniu, 23 września br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 24 września, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Sprawozdanie komisji przedstawił senator Zbigniew Gołąbek. Senator sprawozdawca przypomniał, że rozpatrywana ustawa była projektem rządowym. Przewiduje ona przeprowadzenie narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w dniach od 22 maja do 9 czerwca 2001 r., zgodnie ze wspólnymi rekomendacjami Organizacji Narodów Zjednoczonych i Unii Europejskiej dotyczącymi przeprowadzenia tego rodzaju spisów, tym razem w ramach światowego spisu ludności.

Senator sprawozdawca podkreślił, że powszechny spis ludności jest badaniem masowym, dostarczającym najbardziej szczegółowych informacji. Dotyczy cech demograficznych i społeczno-zawodowych każdej osoby zamieszkałej lub przebywającej w okresie spisu w naszym kraju. Spis zawiera takie dane jak: płeć, wiek, stan cywilny, poziom wykształcenia, inwalidztwo prawne i biologiczne, kraj urodzenia, obywatelstwo, to, czy ktoś ma pracę, czy jej poszukuje, aktywność zdrowotna, a więc rodzaj wykonywanej pracy, źródła dochodów i utrzymania, a w wypadku użytkowników gospodarstw rolnych informacje o pracy w gospodarstwie rolnym. Są również dane o osobach utrzymujących się ze źródeł niezarobkowych, takich jak emerytura, renta, alimenty, zasiłek, a także dane o rodzaju głównego i dodatkowych źródeł utrzymania gospodarstw domowych.

Spisem objęte będą też mieszkania i budynki. Będą uzyskiwane informacje o okresie ich wybudowania, powierzchni, wyposażeniu w urządzenia techniczno-sanitarne, sposobie ogrzewania.

Spis pozwoli na scharakteryzowanie sytuacji demograficzno-społecznej ludności Polski i zmian, jakie zaszły od ostatniego spisu powszechnego, który odbył się w 1988 r. A zatem obejmie trzynaście lat, czyli okres przemian, jakie zaszły w naszym kraju po roku 1989. Dobrze będzie je poznać i uzyskać dane opisujące ten stan na każdym poziomie nowego podziału terytorialnego kraju, poczynając od danych w układzie gmin poprzez powiaty i województwa do danych ogólnych w skali kraju.

Senator Z. Gołąbek wskazał, że wszelkie zebrane i zgromadzone w spisie dane osobowe i dane indywidualne będą poufne i będą podlegać szczególnej ochronie tajemnicą statystyczną na zasadach określonych w ustawie z 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej.

Senator sprawozdawca podkreślił, że podstawowe cele spisu to, po pierwsze, zaspokojenie potrzeb informacyjnych kraju. Po drugie, poznanie zmian, jakie zaszły w tym czasie w podstawowych strukturach demograficzno-społecznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin. Po trzecie, zebranie informacji niezbędnych do międzynarodowych porównań. Ustawa ma za zadanie umożliwić ich realizację. Spis jest konieczny, gdyż w Polsce nie ma alternatywnych źródeł informacji, które mogłyby go w pełni zastąpić.

Na wniosek senatora Wojciecha Kruka przeprowadzono łącznie głosowanie nad ośmioma poprawkami zaproponowanymi przez komisję (72 głosy za, 1 - przeciw, 1 wstrzymujący się), następnie nad poprawką zaproponowaną przez senatora J. Adamskiego (4 głosy za, 57 przeciw, 13 wstrzymujących się) i nad całością projektu uchwały w sprawie rozpatrywanej ustawy wraz z przyjętymi poprawkami. W wyniku tego ostatniego głosowania Senat 70 głosami, przy 1 przeciw i 2 wstrzymujących się, powziął uchwałę w sprawie ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r.:

- W art. 5 w ust. 2 w pkt 1 wyrazy "się zalicza" zastępuje się wyrazami "zalicza się osoba spisywana";

- W art. 8 w ust. 4 wyrazy "ich liczbę, płeć" zastępuje się wyrazami "liczbę tych osób, ich płeć";

- Formularz A otrzymuje oznaczenie "Załącznik nr 1", Formularz M otrzymuje oznaczenie "Załącznik nr 2" oraz Formularz D otrzymuje oznaczenie "Załącznik
nr 3">>.

W uzasadnieniu podjętej uchwały stwierdzono, że Izba, rozpatrując ustawę o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań
w 2001 r., podzieliła zajęte przez Sejm stanowisko w zakresie rozwiązań merytorycznych dotyczących organizacji spisu. Zwróciła natomiast uwagę na zapisy pogarszające czytelność ustawy i postanowiła wprowadzić kilka poprawek w kierunku ich zniesienia.

Poprawka do art. 3 pkt 14, zmieniając użyte w ustawie określenie, dostosowuje je do pojęcia funkcjonującego w konstytucji. Tym samym poprawka ta zmierza do zapewnienia jednolitości terminologii używanej w aktach prawnych rangi ustawowej i nadrzędnym akcie prawnym, jakim jest konstytucja.

Zdaniem Senatu, wielokrotne powtarzanie norm prawnych zawierających te same informacje wpływa niekorzystnie na czytelność i przejrzystość ustawy. Z tego względu Senat uznał za zbędny zapis art. 5 ust. 3, określony w tym przepisie zakres tematyczny jest bowiem ponownie uregulowany w art. 6.

***

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 58. posiedzeniu, 23 września br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 24 września, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawiła je senator Anna Bogucka-Skowrońska. Senator podkreśliła, że ustawa z 23 września o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym dotyczy uregulowania dwóch zmian: po pierwsze, kwestii zasad oddelegowania członków związku zawodowego do pracy w organach statutowych związku; po drugie, kwestii odwołań do sądu od orzeczeń dyscyplinarnych.

Ustawa z 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej dopuszcza bowiem istnienie jednego związku zawodowego, a w art. 14 mówi, że przepisy ustawy o związkach zawodowych z 23 maja 1991 r. stosuje się odpowiednio. W ustawie o związkach zawodowych jest zapis mówiący, że przy określonej liczbie zatrudnionych pracodawca zapewnia możliwość pracy związkowej za wynagrodzenie osobom wskazanym przez związek w odpowiedniej liczbie. Jest to art. 31. Nie może to mieć odpowiedniego odniesienia do sytuacji, w jakiej działa jedyny, zgodnie z ustawą, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Funkcjonariuszy i Pracowników Więziennictwa. Struktura organizacyjna Służby Więziennej - sto pięćdziesiąt sześć wyodrębnionych aresztów i zakładów karnych - nie pozwala przekładać rozwiązań ogólnych na działalność związkową. Ukształtowała się zatem praktyka, nie mająca bezpośredniej podstawy w ustawie, że minister sprawiedliwości finansował funkcje trzech funkcjonariuszy w organie statutowym w okresie kadencji w zarządzie głównym związku. Było to bowiem niezbędne w sytuacji, kiedy związek miał wypełniać swoje ustawowe zadania w zakresie reprezentacji praw i interesów członków oraz innych osób zatrudnionych w danej służbie. W tej kwestii Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Funkcjonariuszy i Pracowników Więziennictwa zwrócił się do wszystkich senatorów w piśmie z 12 października br.

Druga sprawa, którą komisja zaakceptowała, to kwestia odwołań do sądu od orzeczeń sądów dyscyplinarnych. Ustawa sejmowa stanowi, że od orzeczenia sądu dyscyplinarnego funkcjonariuszowi, wyższemu przełożonemu i ministrowi sprawiedliwości przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W projekcie rządowym proponowano odwołanie do Sądu Apelacyjnego, Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Z kolei podstawą inicjatywy było orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, który wyrokiem z 16 marca br. stwierdził niekonstytucyjność przepisu § 54 ust. 2 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 14 listopada 1996 r. w sprawie Regulaminu Dyscyplinarnego Funkcjonariuszy Służby Więziennej. Regulamin ten stanowił, że od orzeczeń sądów dyscyplinarnych nie przysługiwał środek odwoławczy do sądu. Trybunał uznał, że jest to niezgodne z art. 77 ust. 2 konstytucji, gdyż uniemożliwia dochodzenie w sprawie naruszenia prawa na drodze postępowania sądowego.

Trybunał w treści uzasadnienia wyroku wyraźnie zaznaczył, że nie wskazuje sądu, że konieczna jest tylko kontrola sądu. Rozważano, do jakiego sądu powinno być skierowane odwołanie. W związku z tym Komisja Praw Człowieka i Praworządności po dyskusji przyjęła, iż stanowisko Sejmu, który postanowił, że będzie to Naczelny Sąd Administracyjny, jest słuszne, a to z uwagi na fakt, że w stosunku służbowym funkcjonariuszy Służby Więziennej przeważają elementy administracyjno-prawne.

Jak stwierdziła senator sprawozdawca, te rozwiązania Komisja Praw Człowieka i Praworządności uznała za słuszne. Poprawka komisji dotycząca praw związkowych zyskała akceptację resortu ministra sprawiedliwości, również zainteresowanego prawidłowym uregulowaniem wzajemnych relacji między ministerstwem a Służbą Więzienną.

Poprawkę do ustawy zaproponowała także mniejszość Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Wniosek mniejszości przedstawiła senator Jolanta Danielak. Senator zaznaczyła, że całość ustawy, idea, nie budzi żadnych zastrzeżeń. Jednakże pojawił się w niej zapis, którego nie przedstawiła strona rządowa. Pojawił się on w trakcie prac sejmowych i dotyczy spraw związków zawodowych w strukturach Służby Więziennej. Parlament pozwolił sobie na określanie liczby etatów we władzach centralnych związków zawodowych. Może to i powinno, budzić zdziwienie. Funkcjonuje przecież ustawa o związkach zawodowych, regulująca sprawy związków w każdym zakresie ich funkcjonowania. Tymczasem w ustawie dotyczącej konkretnego resortu, Służby Więziennej, pojawia się dodatkowa regulacja.

Jak stwierdziła senator sprawozdawca, takie rozwiązanie pojawiło się w tej ustawie gdyż Najwyższa Izba Kontroli, dokonując oceny wykonania budżetu Ministerstwa Sprawiedliwości, zakwestionowała możliwość działalności związków zawodowych w Służbie Więziennej, finansowanej przez ministra sprawiedliwości. Sprawa toczy się w sądach. Podczas obrad nad ustawą o Służbie Więziennej pojawił się pomysł, że zamiast w sądzie to rozstrzygnięcie może paść z ład parlamentarnych.

W opinii senator J. Danielak, powstają zasadnicze pytania: czy parlament powinien określać w ustawie liczbę etatów związku zawodowego, który w swojej istocie jest niezależny, samorządny, suwerenny; czy parlament powinien określać takie sprawy jak liczba etatów we władzach centralnych i zasady ich funkcjonowania? Po raz pierwszy w polskim prawie przyjęto by rozwiązanie, które dotychczas nie funkcjonowało w odniesieniu do żadnego ze związków zawodowych. Taką decyzją parlament stworzyłby precedens, który - zdaniem senator sprawozdawcy - nie powinien mieć miejsca, a który może być powielany w wypadku każdego innego związku zawodowego.

Senat stwierdził, że przepis ten, zobowiązujący Ministra Sprawiedliwości do wydania aktu wykonawczego, nie zawiera wytycznych dotyczących treści tego aktu (w szczególności zasad oddelegowania członów związku zawodowego do pracy w organach statutowych związku zawodowego) i że stanowi to istotne uchybienie w świetle art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.

Po dogłębnej analizie Senat zrezygnował jednak z rozwiązania tego problemu w formie poprawki. Uznał bowiem, że bezpośrednie przyznanie w ustawie związkowi zawodowemu funkcjonariuszy Służby Więziennej uprawnienia do uzyskania dla kilku funkcjonariuszy, na czas pełnienia przez nich funkcji w kierującym organie statutowym związku, zwolnienia od obowiązku pełnienia pracy - niezależnie od uprawnień przysługujących z ustawy o związkach zawodowych, stanowiłoby wyłom w dotychczasowych uregulowaniach. Byłby to, zdaniem Senatu, precedens polegający na utworzeniu szczególnego ustawowego uregulowania dla jednego ze związków zawodowych, którego efektem mogą się okazać odpowiednie żądania innych związków zawodowych.

Powyższe argumenty zadecydowały o zaproponowaniu przez Senat przedłożonego
w uchwale rozwiązania.

***

Przedstawił je senator Leon Kieres. Senator zaznaczył, że rozpatrywana ustawa ma szczególny związek z innymi ustawami, które były przedmiotem debaty, oraz uchwałą w sprawie ich przyjęcia. Są to trzy ustawy z 18 marca br.: ustawa o ratyfikacji umowy między Państwami-Stronami Traktatu Północnoatlantyckiego dotyczącej statusu ich sił zbrojnych sporządzonej w Londynie dnia 19 czerwca 1951 r., ustawa o ratyfikacji umowy dotyczącej statusu Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, przedstawicieli narodowych i personelu międzynarodowego, sporządzonej w Ottawie dnia 20 września 1951 r. oraz ustawy o ratyfikacji protokołu dotyczącego statusu międzynarodowych dowództw wojskowych, ustanowionych na podstawie Traktatu Północnoatlantyckiego, sporządzonego w Paryżu dnia 28 sierpnia 1952 r.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, mogłoby się więc wydawać, że rozpatrywana ustawa nie ma zastosowania do wojsk państw członkowskich Traktatu Północnoatlantyckiego w wypadku ich pobytu lub przemieszczania się przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wniosek taki nie jest uprawniony. Niewątpliwie ustawa ma zastosowanie przede wszystkim do wojsk państw nie będących członkami Traktatu Północnoatlantyckiego. W odniesieniu do państw NATO ma natomiast zastosowanie, ale w ograniczonym zakresie. Chodzi tutaj o dwa elementy ich sytuacji prawnej, a mianowicie organizację pobytu lub przemieszczania się, a także - a może przede wszystkim - wyrażanie zgody na ten pobyt lub przemieszczanie.

***

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 59. posiedzeniu, 7 października br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 8 października, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej oraz Komisji Ochrony Środowiska. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Senator Edmund Wittbrodt przedstawił sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Senator przypomniał, że prace nad projektem wspólnej konwencji rozpoczęto w lutym 1995 r. Został on wypracowany przez grupę roboczą, złożoną z ekspertów technicznych i prawnych z ponad pięćdziesięciu państw. Ostateczna wersja została otwarta do podpisu w trakcie czterdziestej pierwszej sesji Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej w październiku 1997 r. Prezes Państwowej Agencji Atomistyki, na podstawie upoważnienia prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, podpisał ją 3 października 1997 r.

Senator sprawozdawca zaakcentował, że wspólna konwencja bezpieczeństwa w postępowaniu z wypalonym paliwem jądrowym i bezpieczeństwa w postępowaniu z odpadami promieniotwórczymi ma na celu:

Senator E. Wittbrodt podkreślił, że substancje stosowane są dość powszechnie w nauce, w przemyśle i w medycynie, a przede wszystkim w energetyce jądrowej. W wyniku tego powstają odpady promieniotwórcze, które mogą być niezwykle groźne dla ludzi i całego środowiska. Wypalone paliwo jądrowe oraz odpady promieniotwórcze są źródłem szkodliwego i przenikliwego promieniowania, oddziałującego przez wiele lat. Na przykład odpady nisko i średnio aktywne muszą być izolowane mniej więcej przez trzysta lat. Wypalone paliwo jądrowe - już tysiące lat, a do tego wymaga przechowywania w specjalnych warunkach, w głębokich warstwach geologicznych. Jest to związane z długim okresem połowicznego rozpadu oraz wysoką aktywnością początkową.

W Polsce powstaje rocznie około 300 m³ odpadów promieniotwórczych nisko i średnio aktywnych. Dotyczy to trzech tysięcy zakładów, a także eksploatowanego reaktora jądrowego "Maria" oraz będącego w likwidacji reaktora badawczego "Ewa" (w Polsce nie mamy elektrowni jądrowych). Odpady wytwarzane w Polsce są przechowywane w Różanie koło Ostrołęki. Pojemność tego składowiska wystarczy mniej więcej na piętnaście lat.

Senator sprawozdawca wskazał, że tworzenie obowiązujących dotąd międzynarodowych regulacji zapoczątkowane było przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej ponad dwadzieścia lat temu. Zawierały one uzgodnienia co do wymagań szczegółowych dotyczących bezpieczeństwa reaktorów jądrowych, a następnie bezpieczeństwa w postępowaniu z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi. W większości miały one charakter zaleceń.

Po wydarzeniach w Czarnobylu zmieniło się nastawienie państw do wymogów bezpieczeństwa. W latach 1992-1994 opracowano konwencję bezpieczeństwa jądrowego. Polska ratyfikowała ją w 1995 r., a weszła ona w życie 24 października 1996 r. To właśnie ona zobowiązywała nas, między innymi, do opracowania nowej konwencji dotyczącej bezpieczeństwa w postępowaniu z odpadami promieniotwórczymi. Efektem jest rozpatrywana wspólna konwencja bezpieczeństwa w postępowaniu z wypalonym paliwem jądrowym i bezpieczeństwa w postępowaniu z odpadami promieniotwórczymi.

Senator sprawozdawca podkreślił, że w rozpatrywanej konwencji przyjęto zasady ogólne:

Zgodnie z art. 40 konwencji wejdzie ona w życie w dziewięćdziesiąt dni od daty złożenia dwudziestu pięciu dokumentów ratyfikacji, pod warunkiem że wśród nich będą dokumenty z piętnastu państw eksploatujących siłownie jądrowe. Do dziś ratyfikowało ją jedenaście państw, w tym Niemcy, Czechy i Słowacja. Wśród trzydziestu dziewięciu państw, które podpisały konwencję, są też Ukraina, Rosja i Litwa. Białoruś jej nie podpisała.

Sprawozdanie Komisji Ochrony Środowiska w sprawie rozpatrywanej ustawy przedstawił senator Franciszek Bachleda-Księdzularz. Senator podkreślił, że podczas posiedzenia członkowie komisji mieli wiele pytań do zaproszonych na obrady przedstawicieli rządu i fachowców - zwłaszcza z Państwowej Agencji Atomistyki. Wiele pytań dotyczyło spraw związanych z naszymi sąsiadami. Polska bowiem nie posiada elektrowni atomowej, a kraje ościenne - tak, przy czym niektóre z nich budowane są jeszcze według starych technologii.

Senat w głosowaniu poparł stanowisko komisji i 66 głosami, przy 1 wstrzymującym się, podjął uchwałę o przyjęciu rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

***

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 59. posiedzeniu, 7 października br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. Marszałek Senatu 8 października, zgodnie z art. 55 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała ją do Komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Senator sprawozdawca przypomniała, że Sejm, uchwalając tę ustawę, wyraził zgodę na dokonanie przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikacji konwencji sporządzonej w Nowym Jorku 9 grudnia 1994 r. Polska aktywnie uczestniczyła w przygotowaniu projektu konwencji, była współautorem rezolucji z 6 grudnia 1993 r., w której mówiono o przygotowaniu tej konwencji.

Senator sprawozdawca wskazała, że rozpatrywana konwencja w zasadzie stanowi rozciągnięcie na personel ONZ oraz personel współdziałający reguł ochrony, które są zawarte w już ratyfikowanej przez Polskę konwencji z 14 grudnia 1973 r. o zapobieganiu przestępstwom i karaniu sprawców przestępstw popełnionych na dyplomatach. Formułuje zobowiązanie stron do podjęcia wszelkich środków dla zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa personelowi ONZ i personelowi współdziałającemu, szczególnie przed przestępstwami, które mają charakter terrorystyczny, określonymi w art. 9. Chodzi tu o umyślne dokonanie zabójstwa, uprowadzenia lub innej napaści na osobę albo wolność członków personelu ONZ lub personelu współdziałającego, dokonanie gwałtownej napaści na oficjalną siedzibę, mieszkanie lub środki transportu - jeżeli to mogłoby zagrozić bezpieczeństwu osobistemu lub wolności tych chronionych podmiotów - lub groźbę dokonania napaści w celu zmuszenia do dokonania czynu lub powstrzymania od niego, usiłowanie popełnienia napaści oraz współuczestnictwo w działalności przestępczej. Konwencja zobowiązuje państwa-strony do uznania tych czynów za przestępstwa w ustawodawstwie wewnętrznym (w istocie tak w Polsce już jest).

Ponadto konwencja zobowiązuje do podjęcia środków w celu ustanowienia jurysdykcji za te przestępstwa w takich wypadkach, gdy czyn popełniono na terytorium państwa-strony. Przy tym pojęcie "terytorium" obejmuje również statek lądowy lub powietrzny, gdy przypuszczalny sprawca jest obywatelem państwa-strony. Popełnienie tych przestępstw winno uzasadniać ekstradycję, nawet bez umów jej dotyczących, w sytuacji gdy sprawca przebywa w innych państwach-stronach, na których terenie przestępstwo nie zostało popełnione. I w tym zakresie jest to niewątpliwie rozszerzenie ponad przepisy prawa wewnętrznego i dlatego wymaga wyrażenia zgody na ratyfikację przez parlament.

Konwencja wprowadza zatem zasadę uniwersalności ścigania sprawców czynów terrorystycznych, z zapewnieniem możliwości pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnej. W związku z tym zobowiązuje do podjęcia działań, które nie tylko służą gwarancjom ochrony i zapobieganiu przestępstwom, ale również dają środki zapewniające obecność sprawcy dla celów postępowania karnego i ekstradycji, między innymi poprzez wymianę informacji, zawiadamianie sekretarza generalnego ONZ o zatrzymaniu, a także przez wzajemną pomoc w sprawach karnych, na przykład w uzyskiwaniu posiadanych dowodów dla celów procesowych.

Konwencja przewiduje, że spory dotyczące wykładni lub stosowania konwencji, jeżeli nie będą rozstrzygnięte w drodze rokowań, zostaną przekazane do arbitrażu na wniosek państwa-strony, lub rozpatrzone przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Zapewnia także poszanowanie norm i standardów ochrony praw człowieka. Dotyczy to zarówno chronionego personelu, jak i sprawców przestępstw. Na przykład art. 17 konwencji mówi o sprawiedliwym traktowaniu, o rzetelnym procesie, o pełnej ochronie praw procesowych, o prawie nie tylko do kontaktu z przedstawicielem państwa-strony, którego obywatelem jest sprawca, ale również do widzenia z przedstawicielem tego państwa.

Kończąc swe wystąpienie, senator A. Bogucka-Skowrońska podkreśliła, że konwencja spełnia zadanie zapewnienia ochrony z poszanowaniem wszelkich standardów i z wykorzystaniem instrumentów służących realnej ochronie personelu ONZ i personelu współdziałającego przy wykonywaniu ich funkcji na rzecz społeczności międzynarodowej. Dzieje się tak, gdyż przepisy dotyczące ochrony personelu odnoszą się do wszystkich akcji przeprowadzonych z udziałem tego personelu i personelu współdziałającego. W rezultacie służy to celom organizacji, które zostały powołane do przywracania, utrzymywania i budowania pokoju na świecie.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej przedstawił senator Zbigniew Kulak. Senator sprawozdawca wskazał, że rozpatrywana konwencja, w której opracowaniach aktywny udział brała także Polska, jest odpowiedzią na wzrastające w ostatnich latach zagrożenie personelu uczestniczącego w różnych misjach ONZ. Senator przypomniał zakładników, między innymi dwóch polskich oficerów, obserwatorów z ramienia ONZ, przetrzymywanych w 1995 r. przez tak zwaną armię Karadžicia w Bośni i Hercegowinie w warunkach bezpośrednio zagrażających ich życiu. W ubiegłym roku zginął polski oficer w misji pokojowej w Azji Środkowej, a w Gruzji Polka posiadająca obywatelstwo austriackie.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, za ratyfikacją przez Polskę konwencji przemawia fakt, że nasz kraj od wielu lat bierze aktywny udział w różnego rodzaju operacjach i przedsięwzięciach ONZ, w których uczestniczą nie tylko oddziały wojskowe, lecz także cywilni eksperci. Na Polsce spoczywa również obowiązek wobec społeczności międzynarodowej w zakresie współdziałania w wykonywaniu podstawowych zadań ONZ, jakim jest utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Konwencja w szczególności zobowiązuje państwa do uznania czynów określonych w art. 9 za przestępstwa i odpowiednio surowego karania ich sprawców. Przyjmuje zasadę uniwersalności ścigania sprawców tych czynów, zobowiązuje państwa-strony do ustanowienia swej jurysdykcji wobec takich sprawców, gwarantując, że nie unikną w żadnym razie wymierzenia im sprawiedliwości. Przewiduje ponadto podejmowanie środków praktycznych, w szczególności wzajemną wymianę informacji i udzielanie pomocy. Zawiera szereg przepisów łączących się ze specjalnym statusem personelu ONZ, jak na przykład dotyczących jego identyfikacji, tranzytu oraz poszanowania przez członków tego personelu ustaw i innych przepisów krajowych.

Konwencja spełnia oczekiwania, że jako międzynarodowy instrument prawny przyczynił się do skutecznego zapewnienia ochrony personelu ONZ w trakcie wypełniania przez niego zadań na rzecz społeczności międzynarodowej. Jej ratyfikacja nie pociągnie za sobą dodatkowych obciążeń budżetu państwa oraz wprowadzenia odpowiednich zmian w obowiązującym ustawodawstwie. Przewidziane bowiem w jej art. 9 przestępstwa przeciwko personelowi ONZ są w istocie przestępstwami przeciwko życiu, zdrowiu i wolności i jako takie są też przestępstwami w myśl polskich przepisów prawa karnego.

Senat w głosowaniu przychylił się do stanowiska komisji i 46 głosami, przy 1 wstrzymującym się, podjął uchwałę o przyjęcie rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment