Diariusz Senatu RP, spis treści, następny fragment
Rys historyczny
Geneza Senatu sięga czasów obradującej u boku królów piastowskich rady królewskiej. Jej członkowie odgrywali pierwszoplanową rolę na zjazdach generalnych, zwoływanych przez króla głównie w celu uchwalenia podatków. Na zjazdy takie, stanowiące zalążek parlamentu (zwanego w Polsce sejmem), mógł przybyć każdy szlachcic. Sejm obradujący w 1493 roku, uważany za pierwszy Sejm ukształtowanego
parlamentaryzmu polskiego, złożony był z trzech stanów: króla, Senatu i Izby Poselskiej. Izba Poselska i Senat w zasadzie obradowały osobno. W czasie trwania Sejmu spotykały się w sali senatorskiej, by uzgodnić uchwały, zwane konstytucjami. Senat pełnił ponadto funkcję rady królewskiej; senatorowie zbierali się poza sesjami sejmowymi, zwykle w niepełnym składzie, by doradzać królowi w sprawach wojny, polityki zagranicznej i projektów małżeńskich domu królewskiego. O ile posłowie Izby Poselskiej byli wybierani na sejmikach ziemskich przez szlachtę, to w skład Senatu wchodzili dożywotnio mianowani przez króla świeccy i kościelni dostojnicy królestwa.W okresie rozbiorów Senat istniał w Księstwie Warszawskim (1807-1815) i w Królestwie Polskim (1815-1830) jako druga izba Sejmu, posiadającego zresztą ograniczone uprawnienia. Senatorowie byli mianowani przez panujących.
W konstytucji marcowej z 1921 roku, pierwszej konstytucji państwa odrodzonego po długim okresie zaborów, przyjęto dawną zasadę stanowienia prawa przez dwie izby - Sejm i Senat. W okresie dwudziestolecia międzywojennego Senat wybierany był pięciokrotnie. Ostatnie posiedzenie Senatu II Rzeczypospolitej odbyło się 2 września 1939 roku, już po wykroczeniu armii niemieckiej do Polski.
Po wojnie, w PRL, parlament był jednoizbowy. Senat, druga izba parlamentu, został zniesiony na podstawie sfałszowanych wyników referendum przeprowadzonego 30 czerwca 1946 r. Pierwsze z trzech pytań referendum brzmiało: "Czy jesteś za zniesieniem Senatu". Według oficjalnych wyników, "tak" na to pytanie odpowiedziało 68,2% osób. Historycy szacują, że w rzeczywistości przeciwko zniesieniu Senatu było 80% głosujących.
W roku 1989, w wyniku porozumień zawartych przy "okrągłym stole" przywrócono Senat. 7 kwietnia 1989 r., dwa dni po podpisaniu porozumień "okrągłego stołu", Sejm uchwalił nowelizację konstytucji, która objęła naczelne organy państwowe, ustaliła kompetencje Izby Wyższej Parlamentu i sposób wyboru senatorów.
Wybory do Senatu, które odbyły się 4 czerwca 1989 r., były pierwszymi po wojnie całkowicie wolnymi wyborami. Do Sejmu odbyły się wówczas wybory tzw. kontraktowe - tylko o 35% mandatów mogli się swobodnie ubiegać kandydaci zgłoszeni przez grupy obywateli. Pozostałe 75% mandatów zostało z góry rozdzielone między PZPR, stronnictwa sojusznicze i inne ugrupowania rządowe.
Wybory okazały się wielkim zwycięstwem "Solidarności". Do Senatu weszło 99 osób rekomendowanych przez Komitety Obywatelskie "Solidarność". Także w Sejmie przysługujące jej 35% mandatów zdobyła ówczesna strona opozycyjna.
4 lipca 1989 r., otwierając pierwsze posiedzenie odrodzonego Senatu, marszałek senior Stanisław Stomma powiedział:
My, jako naród i państwo średniej wielkości, zależni jesteśmy od faktów, na które nie mamy żadnego wpływu; od gry supermocarstw i układów gospodarczych bardzo twardych, a wiążących. Pomimo to niemała część losów jest w naszym ręku, zależy od nas. I koniec końców my jesteśmy budowniczymi polskiego jutra.
Pokolenia przyszłe będą miały prawo sądzić nas wyjątkowo surowo, bo w naszej trudnej roli dziejowej i złej sytuacji geopolitycznej otrzymaliśmy tym razem wyjątkową szansę: możliwość uporządkowania spraw narodowych na własną modłę i umocnienia naszego wspólnego domu.
Otwieram pierwsze posiedzenie nowego polskiego Senatu.
Marszałek I kadencji Andrzej Stelmachowski po wyborze na tę funkcję powiedział:
Senat został zrodzony, a raczej odrodzony z wielkiego ruchu solidarnościowego; związane są z nim wielkie nadzieje. Obyśmy im sprostali. Obyśmy nigdy nie zapomnieli o naszej służebnej rol
i wobec narodu, wobec Polski.Tak bardzo bym pragnął, byśmy mogli przyczynić się do budowy Polski w pełni niepodległej, a jednocześnie przyjaznej wszystkim sąsiadom, zasobnej - ale i realizującej zasady sprawiedliwości społecznej, energicznie rządzonej, ale jednocześnie zapewniającej wolności obywatelskie. Polski, w której uśmiech przyjazny zacierać będzie smutek i łzy.
Senat pierwszej kadencji został rozwiązany w październiku 1991 roku na mocy decyzji Sejmu o samorozwiązaniu. Druga kadencja również została skrócona na skutek decyzji prezydenta w maju 1993 roku. Trzecia kadencja trwała przewidziane ustawowo cztery lata. Wybory do obecnej, czwartej kadencji odbyły się we wrześniu, a pierwsze posiedzenie Senatu tej kadencji - 21 października 1997 roku.
W I kadencji odbyło się 61 posiedzeń Senatu (razem 90 dni): 34 - jednodniowe, 26 dwudniowych, 1 - czterodniowe.
Odbyło się 871 posiedzeń komisji senackich, w tym najwięcej Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych - 155, Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia - 102, Komisji Gospodarki Narodowej - 94.
Senat I kadencji zgłosił poprawki do 84 spośród 248 ustaw uchwalonych przez Sejm. W 67 wypadkach Sejm przyjął wszystkie lub część poprawek Senatu. Trzy wnioski Senatu o odrzucenie ustawy Sejm przyjął, trzy odrzucił.
Senat wystąpił z 27 inicjatywami ustawodawczymi, z czego 18 projektów Sejm rozpatrzył, 17 przyjął, a 1 odrzucił.
W II kadencji odbyło się 40 posiedzeń Senatu (razem 69 dni): 4 - trzydniowe, 21 - dwudniowych, 15 - jednodniowych. Ogółem izba obradowała 69 dni.
Odbyło się 736 posiedzeń komisji senackich, w tym najwięcej Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych - 170, Komisji Gospodarki Narodowej - 93, Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia - 67, Komisji Praw Człowieka i Praworządności - 66.
Senat II kadencji zgłosił poprawki do 47 spośród 102 ustaw uchwalonych przez Sejm. W 37 przypadkach Sejm przyjął wszystkie lub część poprawek Senatu. Senat przedłożył 7 wniosków o odrzucenie ustaw, 3 zostały przyjęte przez Sejm.
Senat wystąpił z 9 inicjatywami ustawodawczymi, 4 z nich zostały przez Sejm przyjęte.
W III kadencji odbyło się 107 posiedzeń Senatu (razem 183 dni): 2 - pięciodniowe, 1 - czterodniowe, 10 - trzydniowych, 45 - dwudniowych, 49 - jednodniowych.
Komisje senackie zebrały się 2519 razy, w tym najwięcej posiedzeń odbyły: Komisja Inicjatyw i Prac Ustawodawczych - 579, Komisja Praw Człowieka i Praworządności - 282, Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej - 266, Komisja Gospodarki narodowej - 255.
Senat III kadencji zgłosił poprawki do 207 spośród 484 ustaw uchwalonych przez Sejm. W 194 przypadkach Sejm przyjął wszystkie lub część poprawek Senatu. Senat przedłożył 11 wniosków o odrzucenie ustaw, 4 z nich zostały przyjęte przez Sejm.
W okresie tej kadencji Senat pracował nad 40 inicjatywami, z których 16 uchwalił i wniósł do Sejmu. Sejm cztery spośród nich przyjął, cztery odrzucił, a prace nad pozostałymi ośmioma projektami ustaw zostały bądź połączone z pracami nad podobnymi projektami sejmowymi, bądź przerwane w związku z zakończeniem kadencji Senatu.
W IV kadencji odbyło się 36 posiedzeń Senatu (stan na 18.06.1999 r.). Ogółem trwały one 69 dni.
Senat IV kadencji rozpatrzył 186 ustaw, z czego 97 przyjął bez poprawek, a do 86 zgłosił poprawki. Sejm w 26 przypadkach przyjął wszystkie poprawki Senatu, a w 47 - część poprawek.
Senat przedłożył też 3 wnioski o odrzucenie ustawy, z czego dwa zostały przyjęte przez Sejm
Senat IV kadencji wystąpił z 19 inicjatywami legislacyjnymi.
Diariusz Senatu RP, spis treści, następny fragment