VI SPOTKANIE STOWARZYSZENIA SENATÓW EUROPY

Warszawa, 24-25 maja 2004 r.

Odpowiedź na kwestionariusz

 

1. Artykuł 88-4 Konstytucji został włączony do zmodyfikowanej Konstytucji ustawą konstytucyjną z 25 czerwca 1992 r. i zmodyfikowaną ustawą konstytucyjną z 25 stycznia 1999 roku. Przewiduje ona, że rząd przedkłada obowiązkowo Zgromadzeniu Narodowemu i Senatowi projekty lub propozycje aktów prawnych Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej, zawierające postanowienia o charakterze ustawodawczym po ich otrzymaniu od Rady Unii Europejskiej. Obie izby parlamentu mogą przyjmować uchwały w sprawie przedłożonych aktów.

Poza tym, rząd może przedłożyć obu izbom "inne projekty lub propozycje aktów prawnych, jak również wszystkie inne dokumenty pochodzące z instytucji Unii Europejskiej". Chodzi tu o akty, które wprawdzie nie zawierają przepisów natury legislacyjnej, ale uznane są za tak istotne, że parlament powinien zająć wobec nich stanowisko. Obie izby parlamentu mogą również przyjmować uchwały w sprawie tych tekstów.

Tak długo, jak Parlament Europejski był wybierany w wyborach pośrednich przez parlamenty narodowe, były one związane instytucjonalnie z europejską strukturą. Gdy ta więź przestała istnieć, utworzono w każdej z izb, na mocy ustawy z 6 lipca 1979 roku, specyficzną strukturę parlamentarną pod nazwą Delegacja parlamentarna ds. Wspólnot Europejskich w celu śledzenia spraw europejskich, bez uszczerbku dla kompetencji komisji stałych.

Istotny rozwój działalności legislacyjnej Wspólnot Europejskich w następstwie podpisania Jednolitego Aktu Europejskiego spowodował, że parlament podjął decyzję o wzmocnieniu roli delegacji na podstawie ustawy z dnia 10 maja 1990 roku. Liczba członków delegacji oraz sposób funkcjonowania przybliżyły ją do sposobu funkcjonowania komisji stałej.

W konsekwencji wejścia w życie 1 listopada 1993 roku Traktatu z Maastricht, delegacje, na podstawie ustawy z 10 czerwca 1994 roku, zmieniły nazwę odpowiednio na Delegacja Zgromadzenia Narodowego ds. Unii Europejskiej i Delegacja Senatu ds. Unii Europejskiej. Ustawa precyzuje kompetencje delegacji, które zostały rozszerzone na cały zakres działań Unii Europejskiej, w tym również na Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa (WPZiB) oraz współpracę w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Artykuł 73 bis Regulaminu Senatu nakłada na delegację ds. Unii Europejskiej obowiązek systematycznego rozpatrywania wszystkich aktów przedłożonych senatowi w zastosowaniu art. 88-4 Konstytucji. Delegacja dokonuje selekcji pośród licznych tekstów (około 200 rocznie) o niejednakowym znaczeniu. Po zbadaniu tekstu może:

- złożyć propozycję uchwały, na temat której Senat może się wypowiedzieć,

- przyjąć wnioski, które są przekazywane bezpośrednio rządowi,

-może też zdecydować o niepodejmowaniu żadnych działań w sprawie przedstawionego aktu.

2) Kompetencje obu izb w sprawach europejskich są identyczne.

3) a) Senat kontroluje rząd w jego uprawnieniach współtworzenia prawa wspólnotowego na warunkach określonych w art. 88-4 Konstytucji (patrz wyżej). Zgodnie z przepisami tego artykułu Senat może zająć stanowisko w sprawie europejskich projektów legislacyjnych, które uzna za ważne.

b) Delegacja ds. Unii Europejskiej, oraz komisje stałe, których to dotyczy, mogą przesłuchiwać odpowiednich ministrów jak również przedstawicieli instytucji europejskich.

Delegacja ds. Unii Europejskiej przesłuchuje regularnie przede wszystkim ministra ds. Unii Europejskiej. Przesłuchuje również inne osobistości, mające szczególne kompetencje w sprawach europejskich oraz wymienia poglądy z przedstawicielami parlamentów innych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Delegacja wydaje zeszyt pt. Aktualności Delegacji ds. Unii Europejskiej, w którym przedstawia całość swojej pracy, a także raporty informacyjne na tematy wybrane przez delegację. Wszystkie te dokumenty są dostępne w wersji elektronicznej na stronie internetowej Senatu (http://www.senat.fr/europe).

c) Od 1990 roku Senat ma uprawnienia do przeprowadzania debat publicznych i udzielania informacji w sprawach europejskich - procedura zapytań ustnych połączona z debatą na tematy europejskie. Procedura ta pozwala Senatowi na prowadzenie debaty w obecności ministra kompetentnego w danej dziedzinie. W ramach zapytań ustnych prawo zabierania głosu mają: autor pytania, senator reprezentujący Delegację ds. Unii Europejskiej, senator reprezentujący odpowiednią stałą komisję, rząd i przedstawiciele wszystkich grup politycznych.

d) Ustawa z 1990 roku mówi, że do rządu należy informowanie Delegacji ds. Unii Europejskiej obu izb poprzez udostępnienie im wszelkich dokumentów. Delegacja otrzymuje w szczególności wszystkie projekty i propozycje dyrektyw, rozporządzeń i innych aktów Unii Europejskiej zaraz po otrzymaniu ich z Rady Unii Europejskiej. Otrzymuje ona również dokumenty publikowane przez Komisję Europejską pod koniec konsultacji (zielone księgi, białe księgi, komunikaty...). Poza tym rząd powinien informować o bieżącym stanie negocjacji.

e) Decyzja rządu z 1993 roku zapewnia Zgromadzeniu Narodowemu i Senatowi miesięczny termin na wyrażenie opinii o projekcie aktu europejskiego - zastosowanie art. 88-4 Konstytucji. Jeśli wola wypowiedzenia się na temat konkretnego aktu została jasno wyrażona przez parlament, rząd powinien w miarę możliwości sprzeciwić się przyjęciu ostatecznej decyzji na szczeblu unijnym, zanim Zgromadzenie Narodowe i Senat nie wypowiedzą się na temat określonych aktów prawnych. Mechanizm ten nazywany zastrzeżeniem parlamentarnym (zastrzeżeniem rozpatrywania parlamentarnego), nadaje obu izbom odpowiednią rangę w wykonywaniu ich funkcji kontrolnych.

Delegacja Senatu odgrywa w rzeczywistości ogromną rolę w zastosowaniu tej zasady:

- systematycznie rozpatruje projekty aktów prawa Unii Europejskiej w celu dokonania selekcji tych aktów, które wymagają interwencji Senatu,

- pomimo, że prawo złożenia propozycji uchwały przysługuje każdemu senatorowi, większość projektów uchwał składają członkowie delegacji w związku z jej pracami,

Rząd zazwyczaj korzysta z wyników delegacji, czuwając nad przestrzeganiem procedury zastrzeżenia parlamentarnego. Zdarza się jednak czasami, że w przypadku niektórych aktów, rząd, nie chcąc opóźniać ich przyjęcia na szczeblu wspólnotowym, nie dotrzymuje gwarantowanego ustawowo miesięcznego terminu. Może to dotyczyć zwłaszcza:

- aktów o charakterze rozporządzeń, które wymagają pilnego zastosowania a które zostały późno przekazane przez Komisję Europejską,

- aktów handlowych, dotyczących krajów trzecich, które mogłyby źle zinterpretować prośbę o odroczenie decyzji ze strony Francji.

W tych przypadkach rząd zwraca się do Delegacji ds. Unii Europejskiej z pytaniem, czy może wyrazić zgodę na akt wspólnotowy przed upływem miesięcznego terminu przysługującego na rozpatrzenie go. Delegacje są zmuszone - szczególnie w ostatnim okresie prezydencji Rady Unii Europejskiej, kiedy zwykle zapadają decyzje o wszelkich aktach wspólnotowych - do wyrażania opinii w trybie pilnym.

Aby sprostać takim sytuacjom i usunąć z porządku obrad propozycje aktów wspólnotowych mniejszej wagi, delegacja przyjęła procedurę uproszczoną rozpatrywania aktów wspólnotowych (tzw. procedurę pisemną), które, po wstępnym rozpatrzeniu nie wymagają interwencji Senatu. W ramach tej procedury, przewodniczący delegacji przedstawia członkom delegacji pisemnie te akty wspólnotowe, które jego zdaniem nie wymagają interwencji Senatu. Jeśli, po upływie określonego z góry terminu żaden z członków delegacji nie zażąda dyskusji na posiedzeniu delegacji na temat jednego lub kilku przedstawionych aktów, przewodniczący może uznać, że delegacja zdecydowała o niepodejmowaniu działań w sprawie danego aktu. Jeśli zaś, chociaż jeden z członków delegacji zażąda rozpatrzenia któregokolwiek z aktów, zakwalifikowanego do procedury uproszczonej, zostaje on wpisany do porządku obrad najbliższego posiedzenia delegacji.

Taki sposób funkcjonowania pozwala delegacji sprostać sytuacjom pilnym i zajmować się podczas posiedzeń tylko projektami aktów wspólnotowych, uznanych za bardzo ważne.

Senat nie ma wpływu na wybór kandydatów na stanowiska w Unii Europejskiej. Decyzja należy do Prezydenta Republiki i premiera.

Wdrażanie aktów europejskich do krajowego porządku prawnego następuje w trybie zwykłej procedury legislacyjnej.

4) Senat uczestniczy w takim samym stopniu w europejskiej współpracy międzyparlamentarnej, jak Zgromadzenie Narodowe.

5) Przepisy regulujące udział Senatu w sprawach europejskich wydają się być satysfakcjonujące. Mieszczą się one w ramach systemu konstytucyjnego, w którym rola rządu jest jednak przeważająca.

Modyfikacja pewnych przepisów będzie konieczna w przypadku przyjęcia Konstytucji Unii Europejskiej. Niezbędne będzie również przyjęcie pewnych specyficznych rozwiązań, które pozwolą efektywnie wcielić w życie "test subsydiarności" oraz pozwolą na bezpośrednie występowanie parlamentów do Trybunału Sprawiedliwości.