KANCELARIA SENATU

BIURO LEGISLACYJNE

Warszawa, dnia 24 stycznia 2005 r.

Nowelizacja ma na celu określenie sytuacji prawnej parlamentarzysty, który został pozbawiony wolności, co oznacza szerokie rozumienie tego pojęcia, tzn. zatrzymanie, aresztowanie, wykonywanie prawomocnie orzeczonej kary pozbawienia wolności, umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym, a nawet sytuację, o której mowa w art. 189 Kodeksu karnego, czyli pozbawienie parlamentarzysty wolności przez inną osobę. Zgodnie z nowelizacją w czasie pozbawienia wolności poseł lub senator nie wykonuje praw i obowiązków wynikających z ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, natomiast prawa i obowiązki parlamentarzysty wynikające z funkcjonowania i znoszenia jego biura przechodzą na marszałka izby.

Wątpliwości budzi wskazany w ustawie zakres praw i obowiązków, których parlamentarzysta nie wykonuje w czasie pozbawienia wolności. Następuje tu odesłanie do całej ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, co powoduje szereg konsekwencji być może niezamierzonych przez ustawodawcę, a mianowicie:

• w rozdziale dotyczącym warunków wykonywania mandatu ustawa przewiduje obowiązek złożenia oświadczenia o stanie majątkowym i zgłaszania określonych informacji do Rejestru Korzyści, brzmienie art. 5a znosi te obowiązki parlamentarzysty w czasie kiedy jest on pozbawiony wolności, choć, jak się wydaje, nie ma przeszkód faktycznych do ich wykonania, a raczej nie ma uzasadnienia merytorycznego do zwolnienia parlamentarzysty z tych obowiązków;
• w związku z przyjętym w art. 5a sformułowaniem "wykonywanie obowiązków" nie jest jasne, czy wykonywaniem obowiązku jest przestrzeganie zakazów tzw. antykorupcyjnych, a więc, czy nadal te zakazy obowiązują (w zakresie wynikającym z ustawy, gdyż nie zostają uchylone zakazy wynikające bezpośrednio z Konstytucji - art. 107), niemniej jednak można przyjąć interpretację, że w czasie pozbawienia wolności parlamentarzysty nie obowiązuje np. zakaz otrzymywania darowizn przewidziany w art. 33;

• powstają również wątpliwości co do tego, czy w zakres praw, o których mowa w dodawanym art. 5a, wchodzą prawa określone w rozdziale dotyczącym warunków wykonywania mandatu, czyli np. prawo do uposażenia, diety parlamentarnej lub odprawy. Możliwe są tu różne interpretacje. Po pierwsze taka, że pobieranie uposażenia i diety jest wykonywaniem prawa wynikającym z ustawy, więc nie przysługuje w okresie pozbawienia wolności, nie przysługuje również odprawa, jeżeli prawo do niej parlamentarzysta nabyłby w czasie pozbawienia wolności, po drugie możliwe jest przyjęcie, iż warunki wykonywania mandatu nie wchodzą w zakres nowelizacji. Tę drugą interpretację, nie znajdującą jednak do końca odzwierciedlenia w tekście nowelizacji, przyjął Sejm stwierdzając w trakcie drugiego czytania, iż ustawa ta nie dotyczy uposażenia i diety parlamentarnej, które mogą być obniżone przez marszałka izby w oparciu o jej regulamin za nieusprawiedliwioną nieobecność na posiedzeniach.

W związku z powyższymi wątpliwościami proponuję wyraźne ograniczenie zakresu praw i obowiązków, których nie wykonuje parlamentarzysta pozbawiony wolności, do wynikających z rozdziału 1, 3 i 4 ustawy, czyli do tych, których wykonywanie wymaga aktywności, jakiej parlamentarzysta pozbawiony wolności nie jest w stanie podjąć. Pozostawienie ogólnego odesłania zaproponowanego w art. 5a spowoduje konieczność każdorazowej interpretacji ustawy przez prezydium izby, przy czym może to doprowadzić do rozbieżności interpretacyjnych w ramach parlamentu. Dzięki ograniczeniu w taki sposób zakresu "zawieszonych" praw i obowiązków nie będzie konieczności zmiany nieprecyzyjnego sformułowania "czas pozbawienia wolności" w art. 5a.

Kwestia uposażenia parlamentarzysty pozbawionego wolności mogłaby zostać również uregulowana w sposób szczególny, wyłączając w tym zakresie stosowanie regulaminu izby.