Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 17 marca 2000 r. ustawy o zmianie ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw, wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

1. w art. 1 w pkt 6, w art. 7 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
   "1. Wybory zarządza Marszałek Sejmu i wyznacza ich datę na dzień wolny od pracy przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej oraz w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.";
2. w art. 1 w pkt 7, w art. 8c dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
   "4. W wypadku, o którym mowa w ust. 1 lub 3, kadencja urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej kończy się po upływie 5 lat od złożenia przysięgi wobec Zgromadzenia Narodowego. Do czasu objęcia urzędu przez nowego Prezydenta Rzeczypospolitej Marszałek Sejmu wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w trybie i na zasadach określonych w art. 131 ust. 2-4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.";
3. w art. 1 w pkt 14, w art. 16 w ust. 1 skreśla się wyrazy "spośród wyborców danej gminy";
4. w art. 1 w pkt 14, w art. 16 dodaje się ust. 8 w brzmieniu:
   "8. Funkcji przewodniczącego i zastępcy przewodniczącego obwodowej komisji wyborczej nie może pełnić osoba wskazana do składu komisji przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) spośród pracowników samorządowych gminy lub gminnych jednostek organizacyjnych.";
5. w art. 1 w pkt 14, w art. 16 dodaje się ust. 9 w brzmieniu:
   "9. W obwodach głosowania dla wyborców przebywających w zakładach karnych lub aresztach śledczych w skład komisji wchodzi, jako jej członek, osoba wskazana przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) spośród pracowników zakładów karnych lub aresztów śledczych.";
6. w art. 1 w pkt 20, w art. 22 dodaje się ust. 6 w brzmieniu:
   "6. Po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w ust. 5, czynności wymienionych w tym przepisie dokonuje właściwy wojewoda najpóźniej w 42 dniu przed dniem wyborów.";
7. w art. 1 w pkt 38:
   a) w art. 40a w ust. 5 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu:
   "W wypadku uprzedniego złożenia oświadczenia w związku z kandydowaniem na funkcję publiczną lub pełnieniem funkcji publicznej, kandydat informuje na piśmie Państwową Komisję Wyborczą o treści oświadczenia oraz o terminie i miejscu jego złożenia.",
   b) art. 40b otrzymuje brzmienie:
   "Art. 40b. Państwowa Komisja Wyborcza przekazuje niezwłocznie oświadczenie albo informację, o których mowa w art. 40a ust. 5, Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie. Sąd wszczyna postępowanie lustracyjne z urzędu.",
   c) w art. 40d w ust. 1 skreśla się wyrazy ", art. 40b ust. 2";
8. w art. 1 w pkt 38, w art. 40e skreśla się wyrazy ", w zakresie wykonywania zadań wynikających z ustawy,";
9. w art. 1 w pkt 38, w art. 40g w ust. 1 wyrazy "stosowanie jakichkolwiek nacisków zmierzających do wymuszenia podpisów" zastępuje się wyrazami "groźbę, podstęp lub stosowanie jakichkolwiek nacisków zmierzających do uzyskania podpisów";
10. w art. 1 w pkt 38, w art. 40g dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
    "3. Zabrania się udzielania wynagrodzenia pieniężnego w zamian za złożenie podpisu pod zgłoszeniem kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej.";
11. w art. 1 w pkt 41 w lit. a) w pierwszym tiret po wyrazach "art. 40 ust. 3," dodaje się wyrazy "z uwzględnieniem art. 42 ust. 3-5,";
12. w art. 1 w pkt 45 w lit. b) po wyrazie "nazwisk" dodaje się wyrazy "i imion";
13. w art. 1 w pkt 48:
    a) w lit. a) po wyrazach "ust. 1" dodaje się wyrazy "oraz wyrazy "między godziną 6.00 a 20.00" zastępuje się wyrazami "między godziną 6.00 a 22.00"",
    b) w lit. b) wyrazy "między godziną 6.00 a 20.00" zastępuje się wyrazami "między godziną 6.00 a 22.00";
14. w art. 1 pkt 68 otrzymuje brzmienie:
    "68) w art. 72 w ust. 3 wyrazy "podmiotom zgłaszającym kandydatów" zastępuje się wyrazem "komitetom";";
15. w art. 1 w pkt 70 w lit. b) wyrazy "miało wpływ" zastępuje się wyrazami "mogło wywrzeć lub wywarło wpływ";
16. w art. 1 dodaje się pkt 70a w brzmieniu:
    "70a) w art. 76 w ust. 2 wyrazy "w 20 dniu po dniu wyborów" zastępuje się wyrazami "w 30 dniu po podaniu wyniku wyborów do wiadomości publicznej przez Państwową Komisję Wyborczą";";
17. w art. 1 pkt 73 otrzymuje brzmienie:
    "73) w art. 77 w ust. 1 wyrazy "36 godzin" zastępuje się wyrazami "24 godziny";";
18. w art. 1 w pkt 74 w lit. c):
    a) w zdaniu wstępnym po wyrazach "ust. 3" dodaje się wyrazy "i 4",
    b) po ust. 3 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:
    "4. Zabrania się podawania oraz dostarczania, w ramach kampanii wyborczej na rzecz kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej, napojów alkoholowych nieodpłatnie lub po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia.";
19. w art. 1 w pkt 76, w art. 79 w ust. 8 po wyrazie "ogłoszeniowych" dodaje się wyrazy "umieszczonych z naruszeniem przepisów ust. 1-5 lub";
20. w art. 1 w pkt 76, w art. 80 w ust. 1 w pkt 5 i 6 wyrazy "50 000 złotych" zastępuje się wyrazami "10 000 złotych";
21. w art. 1 w pkt 78, w art. 83:
    a) w ust. 1 po wyrazach "rozpowszechniają nieodpłatnie" dodaje się wyrazy "w programach ogólnokrajowych",
    b) w ust. 2 wyrazy "Nieodpłatne audycje wyborcze rozpowszechniane są wyłącznie w programach ogólnokrajowych, a ich łączny czas wynosi" zastępuje się wyrazami "Łączny czas rozpowszechniania nieodpłatnie audycji wyborczych wynosi",
    c) w ust. 3 wyraz "nieodpłatnych" zastępuje się wyrazem "nieodpłatnie";
22. w art. 1 w pkt 78, w art. 83 dodaje się ust. 10 w brzmieniu:
    "10. W okresie, o którym mowa w ust. 1 i 9, łączny czas nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej pełniącego jednocześnie funkcję naczelnego organu państwowego oraz jego wystąpień w programach publicznej radiofonii i telewizji na podstawie art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz.U. z 1993 r. Nr 7, poz. 34, z 1995 r. Nr 66, poz. 335 i Nr 142, poz. 701, z 1996 r. Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 121, poz. 770 oraz z 1999 r. Nr 90, poz. 999) nie może przekroczyć przysługującego każdemu kandydatowi czasu nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych.";
23. w art. 1 w pkt 79, w art. 83a:
    a) w ust. 1 wyrazy "odpłatnych audycji" zastępuje się wyrazami "rozpowszechniania odpłatnie audycji wyborczych",
    b) w ust. 5 wyraz "odpłatnych" zastępuje się wyrazem "odpłatnie";
24. w art. 1 w pkt 81, w art. 84d wyrazy "20 000 000 złotych" zastępuje się wyrazami "12 000 000 złotych";
25. w art. 1 w pkt 82 w lit. b), w ust. 4 po wyrazie "oraz" dodaje się wyrazy "pochodzące od anonimowych ofiarodawców";
26. w art. 1 w pkt 82 w lit. b), w ust. 8 wyraz "wydatków" zastępuje się wyrazami "dochodów i wydatków";
27. w art. 1 w pkt 83, w art. 86 w ust. 1 w pkt 3 i 4 wyrazy "związków komunalnych" zastępuje się wyrazami "związków jednostek samorządu terytorialnego" oraz wyrazy "komunalnych osób prawnych" zastępuje się wyrazami "samorządowych osób prawnych";
28. w art. 1 w pkt 83, w art. 86 w ust. 1 w pkt 3 na końcu dodaje się wyrazy "a także z budżetu stowarzyszeń i innych zrzeszeń jednostek samorządu terytorialnego,";
29. w art. 1 w pkt 83, w art. 86 w ust. 1 w pkt 4 po wyrazach "osób prawnych" dodaje się wyrazy ", a także z udziałem stowarzyszeń i innych zrzeszeń jednostek samorządu terytorialnego";
30. w art. 1 w pkt 83, w art. 86 w ust. 1 w pkt 4 oraz w ust. 2 w pkt 5 skreśla się wyrazy
    "- z wyłączeniem spółek publicznych";
31. w art. 1 w pkt 83, w art. 86 w ust. 1 kropkę na końcu pkt 5 zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 6 w brzmieniu:
    "6) od podmiotów zależnych, w rozumieniu przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, od podmiotów wymienionych w pkt 2-5.";
32. w art. 1 w pkt 84, w art. 87b wyrazy "80%" zastępuje się wyrazami "50%";
33. w art. 1 w pkt 84, dodaje się art. 87b¹ w brzmieniu:
    "Art. 87b¹. Wydatki komitetu ze środków pochodzących od osób prawnych, z wyłączeniem partii politycznych, nie mogą przekraczać 60% limitu, o którym mowa w art. 84d.";
34. w art. 1 w pkt 84, dodaje się art. 87b² w brzmieniu:
    "Art. 87b². Wydatki komitetu ze środków pochodzących od anonimowych ofiarodawców ze zbiórek publicznych, w rozumieniu przepisów o zbiórkach publicznych, nie mogą przekraczać 10% limitu, o którym mowa w art. 84d.";
35. w art. 1 w pkt 84, w art. 87c wyrazy "art. 85 ust. 5-7 i art. 86" zastępuje się wyrazami "art. 85 ust. 2, 3 i 5-7, art. 86, art. 87d, art. 88e pkt 1 i 3 oraz art. 88f pkt 2";
36. w art. 1 w pkt 84, w art. 87d w ust. 1 po wyrazach "zakazów określonych w" dodaje się wyrazy "art. 84d,";
37. w art. 1 w pkt 84, w art. 87d w ust. 1 wyraz "lub" zastępuje się przecinkiem oraz po wyrazach "art. 87b" dodaje się wyrazy ", art. 87b¹";
38. w art. 1 w pkt 84, w art. 87d w ust. 1 po wyrazach "art. 87b¹" dodaje się wyrazy ", art. 87b²";
39. w art. 1 w pkt 84, w art. 87e skreśla się ust. 3;
40. w art. 1 w pkt 84, w art. 87h:
    a) dodaje się pkt 1a w brzmieniu:
    "1a) po bezskutecznym upływie terminu do wniesienia skargi, o której mowa w art. 87g ust. 1 albo",
    b) w pkt 2 skreśla się wyrazy ", uwzględniającego skargę na postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej w przedmiocie odrzucenia sprawozdania";
41. w art. 1 w pkt 85, w art. 88 w ust. 5 wyrazy "przepisy budżetowe" zastępuje się wyrazami "przepisy o finansach publicznych";
42. w art. 1 w pkt 86, w art. 88a wyrazy "ust. 1 lub 2" zastępuje się wyrazami "ust. 1, 2 lub 3";
43. w art. 1 w pkt 86, dodaje się art. 88d¹ w brzmieniu:
    "Art. 88d¹. Kto podaje lub dostarcza, w ramach kampanii wyborczej na rzecz kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej, napoje alkoholowe z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 78 ust. 4, podlega karze grzywny.";
44. w art. 1 w pkt 86, w art. 88f na końcu pkt 2 dodaje się przecinek i dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
    "3) wydatkuje środki komitetu z naruszeniem limitu określonego w art. 87b¹,^";
45. w art. 1 w pkt 86, w art. 88f dodaje się pkt 4 w brzmieniu:
    "4) wydatkuje środki komitetu z naruszeniem limitu określonego w art. 87b^2";
46. w art. 1 w pkt 86, w art. 88g w pkt 1 po wyrazach "innego komitetu" dodaje się wyrazy "wbrew zakazowi określonemu w art. 87a ust. 1";
47. w art. 1 w pkt 86, w art. 88h w ust. 1 w pkt 1 wyrazy "na cele charytatywne" zastępuje się wyrazami "instytucji charytatywnej";
48. w art. 1 w pkt 86, w art. 88j po wyrazach "w art. 88b" dodaje się wyrazy ", art. 88d¹ ";
49. skreśla się art. 4.

U Z A S A D N I E N I E

Rozpatrując ustawę nowelizującą ustawę o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektóre inne ustawy, Senat dostrzegł, iż Marszałek Sejmu stosując się do zmienionego przepisu art. 7 ust. 1 nie jest w stanie wyznaczyć daty wyborów na dzień przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów, czego wymaga art. 128 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis Konstytucji nakłada na Marszałka Sejmu obowiązek wyznaczenia daty wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów - zarówno w sytuacji, w której dotychczasowy Prezydent sprawuje swój urząd, jak i w wypadku opróżnienia urzędu wskutek jednej z przyczyn wymienionych w art. 131 ust. 2 Konstytucji. Art. 7 ust. 1 ustawy w brzmieniu uchwalonym przez Sejm zobowiązuje Marszałka Sejmu do zarządzenia wyborów nie wcześniej niż na 7 miesięcy i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, co w połączeniu z konstytucyjnym wymogiem dotyczącym daty wyborów powoduje wydłużenie - znacznie powyżej 60 dni - okresu od dnia zarządzenia wyborów do dnia wyborów. Z tych względów Senat wprowadził poprawkę nr 1.

Wobec nieuregulowania w Konstytucji materii, o której mowa w poprawce nr 2, Senat zdecydował się na wprowadzenie do ustawy niesprzecznej z art. 131 Konstytucji zasady, zgodnie z którą w wypadku ponownego zarządzenia wyborów z powodu tego, że w pierwszej lub w drugiej turze głosowanie miałoby być przeprowadzone tylko na jednego kandydata albo z powodu braku kandydatów - Marszałek Sejmu wykonywałby obowiązki Prezydenta do czasu objęcia urzędu przez nowo wybranego Prezydenta.

Senat uznał, iż do lepszej pracy obwodowych komisji wyborczych przyczynią się dwie zasady dodane w art. 16 w poprawce 4 i 5. Uzasadnione jest także obciążenie właściwego wojewody obowiązkiem utworzenia obwodów głosowania w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych, jeżeli we właściwym czasie nie dopełni tego obowiązku rada gminy (poprawka nr 6).

Senat dostrzegł, iż w dodawanym do ustawy art. 40b ust. 2 pominięto osoby, które składały oświadczenia lustracyjne na podstawie art. 40 ustawy o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne - w związku z pełnieniem funkcji publicznej w dniu wejścia w życie tej ustawy. W poprawce nr 7 Senat zobowiązał także te osoby do złożenia właściwej informacji Państwowej Komisji Wyborczej i rozszerzył jednocześnie zakres tej informacji o treść oświadczenia lustracyjnego oraz termin i miejsce jego złożenia.

Senat uznał za konieczne wprowadzenie zakazu udzielania wynagrodzenia pieniężnego w zamian za złożenie podpisu pod zgłoszeniem kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej, którego naruszenie będzie przestępstwem zagrożonym grzywną (poprawki nr 10 i 42).

Bardzo istotne jest, zdaniem Senatu, pozostawienie w ustawie dotychczasowej przesłanki wniesienia do Sądu Najwyższego protestu wyborczego - polegającej na naruszeniu przepisów ustawy lub popełnieniu przestępstwa przeciwko wyborom, które mogło wywrzeć wpływ na wynik wyborów (poprawki nr 14 i 15). Zmiana dokonana przez Sejm nałożyła na trzyosobowy skład Sądu Najwyższego obowiązek orzeczenia, czy stwierdzone naruszenie prawa miało wpływ na wynik wyborów. Poszczególne uchybienia w obwodowych lub okręgowych komisjach wyborczych nie mają z reguły wpływu na wynik wyborów, dopiero ich suma może mieć wpływ na wynik wyborów - co stwierdza Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu wszystkich protestów.

W związku z tym, iż nowelizacja przewiduje, odmiennie niż dotychczas, że nadanie protestu w polskim urzędzie pocztowym albo złożenie protestu właściwemu konsulowi lub kapitanowi statku - jest równoznaczne z wniesieniem go do Sądu Najwyższego, Senat postanowił przesunąć ostateczny termin podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały rozstrzygającej o ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej z 20 dnia po dniu wyborów na 30 dzień po podaniu wyniku wyborów do wiadomości publicznej (poprawka nr 16). Zdaniem Senatu umożliwi to rzetelne rozpoznanie protestów wyborczych.

Senat zdecydował się na wprowadzenie zakazu podawania oraz dostarczania, w ramach kampanii wyborczej na rzecz kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej, napojów alkoholowych nieodpłatnie lub po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia. Naruszenie zakazu będzie wykroczeniem zagrożonym karą grzywny (poprawki nr 18, 43 i 48).

Bardzo ważne jest, zdaniem Senatu, zapewnienie równych szans w wyborach wszystkim kandydatom, wówczas gdy kandydują osoby pełniące funkcje naczelnych organów państwowych: Prezydenta Rzeczypospolitej, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu lub Prezesa Rady Ministrów. Osoby te mają bowiem prawo do wystąpień w programach publicznej radiofonii i telewizji na podstawie art. 22 ust. 2 ustawy o radiofonii i telewizji, z którego mogą korzystać także w okresie kampanii wyborczej. Ponieważ inni kandydaci takiego uprawnienia nie mają, a samo występowanie zwłaszcza w telewizji w okresie kampanii wyborczej ma duży wpływ na wyborców, Senat wprowadził poprawkę nr 22.

Senat uznał za zbyt wysoki ogólny limit wydatków komitetów wyborczych w wysokości 20 mln zł i obniżył go, w poprawce nr 24, do 12 mln zł, kierując się przekonaniem, iż wynik wyborów powinien w jak największym stopniu odzwierciedlać wolę wyborców a w jak najmniejszym - być uzależnionym od wysokości wydatków, jakie ponoszą komitety wyborcze. Z podobnych względów Senat zmniejszył, w poprawce nr 32, do 50% ogólnego limitu wydatków - maksymalną kwotę wydatków komitetu wyborczego na kampanię wyborczą prowadzoną w formach i na zasadach właściwych dla reklamy. Senat wprowadził także limit wydatków komitetu wyborczego ze środków pochodzących od osób prawnych, z wyłączeniem partii politycznych - w wysokości 60% ogólnego limitu wydatków. Wydatki przekraczające limit będą podlegały przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa, a wydatkowanie środków z naruszeniem limitu będzie przestępstwem zagrożonym grzywną (poprawki nr 33, 37 i 44).

Senat uznał za niepełny katalog podmiotów, które nie mogą przekazywać środków finansowych komitetom wyborczym oraz podmiotów, od których komitety wyborcze nie mogą przyjmować środków finansowych. Uzupełnienie tego katalogu stanowią poprawki nr 27, 28, 29, 30 i 31.

Informacja o treści przepisów, o której mowa w dodawanym art. 87c, powinna, zdaniem Senatu, obejmować także przepisy art. 85 ust. 2 i 3 - dotyczące pochodzenia wyłącznie z zysku środków finansowych przekazywanych przez osoby prawne, przepis art. 87d - dotyczący przepadku korzyści majątkowych przekazanych z naruszeniem prawa na rzecz Skarbu Państwa oraz przepisy karne zawarte w art. 88e pkt 1 i 3 oraz w art. 88f pkt 2. Osoby zamierzające wesprzeć finansowo komitet wyborczy powinny być poinformowane o wszystkich zakazach, jakie się z tym wiążą, a nie tylko o niektórych oraz o sankcjach, jakie grożą za naruszenie tych zakazów (poprawka nr 35).

W poprawce nr 49 Senat skreślił przepis nowelizujący art. 26 ustawy o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne. Senat uznał za konieczne utrzymanie mocy obowiązującej art. 26 w dotychczasowym brzmieniu, które zapewnia, iż orzeczenia Sądu Lustracyjnego dotyczące kandydatów na Prezydenta Rzeczypospolitej będą wydane przed dniem wyborów. Zmiana wprowadzona przez Sejm uniezależnia termin wydania orzeczenia przez Sąd od dnia wyborów, co tworzy możliwość wydania prawomocnego orzeczenia przez Sąd Lustracyjny dopiero po wyborach.