Druk nr 125A

7 października 1998 r.

SENAT

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

IV KADENCJA

SPRAWOZDANIE

KOMISJI PRAW CZŁOWIEKA I PRAWORZĄDNOŚCI

o uchwalonej przez Sejm w dniu 22 września 1998 r.

ustawie o Instytucie Pamięci Narodowej

- Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Marszałek Senatu dnia 25 września 1998 r. skierowała ustawę do Komisji.

Po rozpatrzeniu ustawy na posiedzeniach w dniach 1 i 6 października 1998 r.

- Komisja wnosi:

Wysoki Senat uchwalić raczy załączony projekt uchwały.

Przewodniczący Komisji

Praw Człowieka i Praworządności

(-) Zbigniew Romaszewski

p r o j e k t

U C H W A Ł A

SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia

w sprawie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Senat, po rozpatrzeniu uchwalonej przez Sejm na posiedzeniu w dniu 22 września 1998 r. ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wprowadza do jej tekstu następujące poprawki:

1) w art. 1 w pkt 2 wyrazy "funkcję śledczą w zakresie" zastępuje się wyrazami "tryb postępowania w zakresie ścigania";

2) w art. 2 wyrazy "w związku ze stosowaniem represji lub innych form naruszania praw człowieka wobec jednostek lub grup ludności" zastępuje się wyrazami "polegające na stosowaniu represji lub innych form naruszania praw człowieka wobec jednostek lub grup ludności bądź w związku z ich stosowaniem";

3) w art. 2 po wyrazie "popełnienia" dodaje się wyrazy " , a także stanowiące czyn zabroniony według ogólnych zasad prawa uznanych przez narody cywilizowane";

4) dotychczasową treść art. 2 oznacza się jako ust. 1 i dodaje się ust. 2 w brzmieniu:

"2. Funkcjonariuszem państwa komunistycznego, w rozumieniu ustawy, jest funkcjonariusz publiczny, a także osoba, która podlegała ochronie równej ochronie funkcjonariusza publicznego, w szczególności funkcjonariusz państwowy oraz osoba pełniąca funkcję kierowniczą w organie statutowym partii komunistycznych.";

5) w art. 4 w ust. 1 po wyrazie "ludzkości" dodaje się wyrazy "oraz przestępstw określonych w art. 105 § 2 Kodeksu karnego";

6) w art. 4 w ust. 2 wyrazy "organów powołanych przez ustawę" zastępuje się wyrazami "jednostek organizacyjnych utworzonych ustawą";

7) w art. 4 w ust. 3 wyrazy "określonych w art. 2" zastępuje się wyrazem "komunistycznych";

8) w art. 5 w ust. 1 w pkt 5 wyrazy "instytucje centralne" zastępuje się wyrazami "jednostki organizacyjne";

9) w art. 6 w ust. 2 wyrazy "albo gdy ze względu na stan zdrowia nie jest on w stanie korzystać z przysługujących mu uprawnień wynikających z ustawy, uprawnienia te" zastępuje się wyrazami "jego uprawnienia wynikające z ustawy";

10) w art. 7 wyraz "którym" zastępuje się wyrazem "których";

11) w tytule rozdziału 2 wyraz "organy" zastępuje się wyrazami "jednostki organizacyjne";

12) w art. 8 ust. 3 otrzymuje brzmienie:

"3. Szczegółową organizację Instytutu Pamięci określa statut.";

13) w art. 9 w ust. 2 skreśla się wyrazy "i odpowiada jedynie przed Sejmem Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie";

14) w art. 9 skreśla się ust. 3;

15) w art. 10 w ust. 1 po wyrazie "Polskiej" dodaje się wyrazy " , za zgodą Senatu,";

16) w art. 10 w ust. 1 po wyrazach "Kolegium Instytutu Pamięci" dodaje się wyrazy " , które zgłasza kandydata spoza swego grona";

17) w art. 10 w ust. 3 po wyrazach "30 dni" dodaje się wyrazy "od dnia ogłoszenia konkursu";

18) w art. 11:

a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

"1. Na stanowisko Prezesa Instytutu Pamięci może być powołany obywatel polski wyróżniający się wysokimi walorami moralnymi oraz wiedzą przydatną w pracach Instytutu Pamięci.",

b) dodaje się ust. 1a w brzmieniu:

1a. Na stanowisko Prezesa Instytutu Pamięci nie może być powołana osoba, która pełniła służbę, pracowała lub była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 5, ani też sędzia, który orzekając uchybił godności urzędu sprzeniewierzając się niezawisłości sędziowskiej.";

19) w art. 11 w ust. 5 wyrazy "ust. 1 i 2" zastępuje się wyrazami "ust. 1, 1a, 2 i 4";

20) w art. 13 w pkt 3 oraz w art. 15 w ust. 3 w pkt 3 po wyrazie "przestępstwo" dodaje się wyrazy "umyślne ścigane z urzędu";

21) art. 14 otrzymuje brzmienie:

"Art. 14. Prezes Instytutu Pamięci nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes Instytutu Pamięci nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.";

22) w art. 15 w ust. 1 po wyrazie "Sejm" dodaje się wyrazy "spoza swego grona";

23) w art. 15 w ust. 3 w pkt 3 na końcu przecinek zastępuje się kropką i skreśla się pkt 4;

24) w art. 15 dodaje się ust. 3a w brzmieniu:

"3a. Sejm, na wniosek Kolegium Instytutu Pamięci przyjęty większością 2/3 głosów ustawowego składu Kolegium, może odwołać członka Kolegium Instytutu Pamięci z powodu długotrwałej choroby, ułomności lub upadku sił powodujących trwałą niezdolność do pełnienia obowiązków albo z powodu sprzeniewierzenia się celom ustawy.";

25) w art. 16 dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 i dodaje się ust. 2 w brzmieniu:

"2. Prezes Instytutu Pamięci może powołać nie więcej niż trzech swoich zastępców.";

26) w art. 18 w ust. 2 w pkt 1 wyrazy "narodowi polskiemu" zastępuje się wyrazami "Narodowi Polskiemu";

27) w art. 20 wyrazy "wszystko, o czym powzięli wiadomość w związku z zatrudnieniem w Instytucie Pamięci" zastępuje się wyrazami "sprawy, o których powzięli wiadomość ze względu na stanowisko służbowe, o ile naruszałoby to tajemnicę państwową lub służbową albo dobra osobiste osób trzecich";

28) art. 22 otrzymuje brzmienie:

"Art. 22. Prezes Instytutu Pamięci może, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, zezwolić na ujawnienie wiadomości stanowiącej tajemnicę państwową lub służbową oraz na udostępnienie dokumentów lub materiałów objętych tajemnicą państwową, określonej osobie lub instytucji, jeżeli zachowanie tajemnicy uniemożliwiałoby wykonanie zadań Instytutu Pamięci wskazanych w ustawie.";

29) w art. 23 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Poza innymi zadaniami określonymi w ustawie Kolegium Instytutu Pamięci:
  1. uchwala statut Instytutu Pamięci,
  2. zajmuje stanowisko w sprawie przejęcia do zasobu archiwalnego Instytutu Pamięci dokumentów, o których mowa w art. 1 i oceny ich kompletności,
  3. zatwierdza:
    a) zasady gromadzenia, porządkowania, opracowywania, przechowywania, udostępniania i przekazywania dokumentów,
    b) zasady wglądu w dokumenty i ich publikowania,
    c) zasady ustalania priorytetów w sprawach wniosków poszczególnych kategorii osób i próśb instytucji oraz organów władzy publicznej i innych podmiotów,
  4. ocenia:
  1. politykę ścigania przez Instytut Pamięci przestępstw, o których mowa w art. 1 pkt 1 lit. a,

  2. programy badawcze w zakresie opracowywania działalności organów bezpieczeństwa państwa, a także informowania oraz edukacji społeczeństwa.";

30) w art. 24 w ust. 1 po wyrazie "Sejmowi" dodaje się wyrazy "i Senatowi";

31) w art. 24 dodaje się ust. 1a. w brzmieniu:

"1a. Odrzucenie przez Sejm i Senat informacji, której mowa w ust. 1, większością 2/3 głosów ustawowego składu Sejmu i Senatu powoduje odwołanie Prezesa Instytutu Pamięci.";

32) tytuł rozdziału 3 otrzymuje brzmienie:

"Gromadzenie dokumentów przez Instytut Pamięci";

33) w art. 25 ust. 1 otrzymuje brzmienie:

"1. Nie później niż w terminie 60 dni od dnia utworzenia Instytutu Pamięci organy, o których mowa niżej, są obowiązane do przygotowania do przekazania do zasobu archiwalnego Instytutu Pamięci dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek wytworzonych oraz zgromadzonych przez organy bezpieczeństwa państwa, organy więziennictwa, sądy i prokuratury oraz organy bezpieczeństwa III Rzeszy Niemieckiej i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Obowiązek ten ciąży na:

1) Ministrze Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Szefie Urzędu Ochrony Państwa - co do dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek, a także akt funkcjonariuszy, wytworzonych lub gromadzonych w okresie do dnia 6 czerwca 1990 r.,

2) Ministrze Obrony Narodowej - co do dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek wojskowych organów bezpieczeństwa, a także akt funkcjonariuszy tych służb, wytworzonych lub gromadzonych w okresie do dnia 31 grudnia 1990 r.,

3) Ministrze Sprawiedliwości - co do dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek wytworzonych oraz gromadzonych przez organy więziennictwa do dnia 31 grudnia 1956 r., dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek wytworzonych lub gromadzonych przez wydział ochrony Centralnego Zarządu Zakładów Karnych i podległe mu jednostki w okresie do dnia 31 grudnia 1989 r., a także akt penitencjarnych osób represjonowanych z motywów politycznych osadzonych w zakładach karnych, aresztach śledczych i obozach odosobnienia,

4) prezesach sądów powszechnych i wojskowych - co do akt spraw osób represjonowanych z motywów politycznych,

5) prokuratorach kierujących powszechnymi i wojskowymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury - co do akt spraw, w tym akt podręcznych spraw, o których mowa w pkt 4,

6) dyrektorach: Archiwum Akt Nowych oraz innych archiwów państwowych - co do akt byłej Polskiej Partii Robotniczej oraz byłej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej dotyczących organów bezpieczeństwa państwa, a także akt organów bezpieczeństwa państw okupacyjnych,

7) dyrektorach: Archiwum Akt Nowych oraz innych archiwów państwowych - co do dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek, o których mowa w pkt 1-5, a przechowywanych w tych archiwach; przekazanie ich do Instytutu Pamięci następuje na zasadzie użyczenia.";

34) w art. 25 w ust. 4 skreśla się wyrazy "mu w terminie określonym w ust. 1";

35) w art. 25 w ust. 5 wyrazy "dla siebie kopie części akt" zastępuje się wyrazami "dla potrzeb urzędu kopie akt";

36) w art. 25 ust. 6 otrzymuje brzmienie:

"6. Prezes Instytutu Pamięci wyznacza organom określonym w ust. 1 pkt 1-3 terminy przejęcia dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek, o których mowa w tym przepisie.";

37) w art. 25 dodaje się ust. 7 w brzmieniu:

"7. Prezes Instytutu Pamięci, po porozumieniu z organami określonymi w ust. 1 pkt 4-7, wyznacza termin przejęcia dokumentów, zbiorów danych, rejestrów i kartotek, o których mowa w tym przepisie, w sposób zapewniający ciągłość funkcjonowania zasobu archiwalnego.";

38) w art. 26 wyraz "Archiwum" zastępuje się wyrazami "zasobu archiwalnego";

39) w art. 28 ust. 1 otrzymuje brzmienie:

"1. Każdy kto bez tytułu prawnego posiada dokumenty, zbiory danych, rejestry i kartoteki zawierające informacje z zakresu działania Instytutu Pamięci, jest obowiązany wydać je bezzwłocznie Prezesowi Instytutu Pamięci.";

40) w art. 28 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Właściciel lub osoba mająca inny tytuł prawny do posiadania dokumentów, zbiorów danych, rejestrów bądź kartotek, o których mowa w ust. 1, jest obowiązana do ich udostępnienia Prezesowi Instytutu Pamięci, na jego żądanie, a celu sporządzenia kopii.";

41) w art. 28 w ust. 3 wyraz "poszkodowanym" zastępuje się wyrazem "pokrzywdzonym";

42) w art. 30 w ust. 1 skreśla się wyrazy "przez działalność organów bezpieczeństwa państwa";

43) w art. 30 w ust. 5 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu:

"Pełnomocnikiem nie może być osoba, która była funkcjonariuszem, pracownikiem lub współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, a także osoba, która denuncjowała pokrzywdzonego.";

44) w art. 30 dodaje się ust. 6 w brzmieniu:

"6. Osoba mająca stałe miejsce zamieszkania za granicą może złożyć wniosek osobiście w polskiej placówce konsularnej, przy czym podpis wnioskodawcy uwierzytelnia kierownik tej placówki.";

45) w art. 31 w ust. 1 oraz w art. 35 w ust. 2 wyrazy "zasobach archiwalnych" zastępuje się wyrazem "zasobie archiwalnym";

46) w art. 33 dodaje się ust. 4 w brzmieniu:

"4. Pokrzywdzonemu, na jego żądanie, wydaje się przedmioty, które w momencie utraty stanowiły jego własność lub były w jego posiadaniu, jeżeli znajdują się w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci.";

47) w art. 38 ust. 1 otrzymuje brzmienie:

"1. Funkcjonariusze służb specjalnych upoważnieni przez Szefa Urzędu Ochrony Państwa i w ramach ich zadań ustawowych, po zawiadomieniu Prezesa Instytutu Pamięci, mogą mieć wgląd do danych zawartych w dokumentach gromadzonych przez Instytut Pamięci, w granicach upoważnienia.";

48) w art. 39 w ust. 2 wyraz "archiwum" zastępuje się wyrazami "zasobie archiwalnym";

49) w art. 39 w ust. 3 wyrazy "na wniosek Ministra Obrony Narodowej lub na wniosek Szefa Urzędu Ochrony Państwa" zastępuje się wyrazami "na wniosek Szefa Urzędu Ochrony Państwa lub na wniosek Ministra Obrony Narodowej";

50) w art. 39 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:

"5. Przepis art. 39 nie ogranicza uprawnień sądu w postępowaniu lustracyjnym i Rzecznika Interesu Publicznego.";

51) w art. 45 w ust. 1 wyraz "Komisji" zastępuje się wyrazem "komisji";

52) w art. 45 w ust. 6 wyraz "oddziału" zastępuje się wyrazami "oddziałowej komisji";

53) w art. 51 ust. 1 otrzymuje brzmienie:

"1. Do kolegium prokuratorów oddziałowych komisji stosuje się odpowiednio przepisy o kolegium prokuratury wojewódzkiej, a do zgromadzenia i kolegium prokuratorów Głównej Komisji stosuje się odpowiednio przepisy o zgromadzeniu i kolegium prokuratury apelacyjnej.";

54) skreśla się art. 52;

55) art. 56 otrzymuje brzmienie:

"Art. 56. Kto, publicznie i wbrew faktom, w zamiarze wprowadzenia w błąd, rozpowszechnia informacje zaprzeczające zbrodniom, o którym mowa w art. 1 pkt 1, podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 3. Wyrok podaje się do publicznej wiadomości.";

56) w art. 57 po wyrazie "Osobowych" stawia się przecinek;

57) w art. 58 w pkt 2 skreśla się przecinek po wyrazach "Osobowych" i "Polskiemu";

58) w art. 59 użyty w różnych przypadkach wyraz "archiwum" zastępuje się użytymi w odpowiednim przypadku wyrazami "zasób archiwalny";

59) w art. 59 w pkt 5 w lit. b), w ust. 3 po wyrazie "Sejmu," dodaje się wyrazy "Kancelarii Senatu,";

60) w art. 60 w pkt 2 po wyrazie "Narodowej" dodaje się wyrazy " - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu" oraz wyrazy "narodowi polskiemu" zastępuje się wyrazami "Narodowi Polskiemu";

61) w art. 60 pkt 3 otrzymuje brzmienie:

"3) w art. 23 w ust. 1 wyrazy "delegowanych do Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytutu Pamięci Narodowej" zastępuje się wyrazami "Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu";

62) w art. 62 skreśla się przecinek po wyrazie "Osobowych" i po wyrazie "Polskiemu" oraz dodaje się przecinek przed wyrazem "Instytutu";

63) art. 64 otrzymuje brzmienie:

"Art. 64. Z dniem wejścia w życie ustawy stawia się w stan likwidacji Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytut Pamięci Narodowej. Likwidatora powołuje Minister Sprawiedliwości.";

64) w art. 65 wyrazy "powołuje organy" zastępuje się wyrazami "tworzy jednostki organizacyjne";

65) art. 72 otrzymuje brzmienie:

"Art. 72. W działalności Instytutu Pamięci, określonej w art. 1, dozwolone jest przetwarzanie danych osobowych, o których mowa w art. 6 i art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. Nr 133, poz. 883). Dane te mogą być przetwarzane bez zgody i wiedzy osoby, której dotyczą.";

66) art. 73 otrzymuje brzmienie:

"Art. 73. Traci moc ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytucie Pamięci Narodowej (Dz.U. Nr 21, poz. 98 i z 1991 r. Nr 45, poz. 195).".