Pragnę zabrać głos, żeby złożyć hołd świętej pamięci Stefanowi Bembińskiemu, senatorowi pierwszej kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. Zmarł na początku tego miesiąca. W tym miesiącu, 9 stycznia, odbył się w Radomiu pogrzeb, w którym wzięli udział przedstawiciele rządu z wiceministrem obrony narodowej, przedstawiciele Senatu i licznie zgromadzeni kombatanci z radomskiego. Samych sztandarów, pocztów sztandarowych było trzydzieści pięć.

Jest to postać wyjątkowa. W okresie okupacji zastępca dowódcy Kedywu Okręgu Kielecko-Radomskiego AK, dowódca oddziałów partyzanckich w północnej części tego okręgu, wsławiony szeregiem akcji. Po wojnie kontynuował działalność, dążąc do obrony prześladowanych wówczas żołnierzy Armii Krajowej i innych organizacji podziemnych. Był zastępcą dowódcy A. Hedy w akcji rozbicia więzienia w Kielcach w lipcu 1945 r., w czasie której uwolniono kilkuset aresztowanych akowców; blokował wtedy oddział radziecki, który stał w Kielcach. Później, 4 września, pod jego dowództwem doszło do odbicia kilkuset więźniów z więzienia w Radomiu. Potem został aresztowany i skazany na karę śmierci.

Przez kilka miesięcy spaliśmy na jednym sienniku, pod jednym kocem, na jednym prześcieradle, bo takie były wówczas warunki, i było to potrzebne, żeby móc się od dotkliwego zimna w jakiś sposób ochronić. Wdzięczny mu jestem do tej chwili, bo gdy wyszedł z więzienia po tych latach, to zanim udał się do domu, pojechał do mojej matki, żeby poinformować o mojej sytuacji. Wówczas, po takich przejściach, był to też wyraz wyjątkowej odwagi.

Swoje oświadczenie kieruję do kolegów senatorów z prawej strony sali, w tym także, a może przede wszystkim, do pani marszałek, wicemarszałka naszej Izby, senatora Chronowskiego oraz do senatora Abramskiego, a jest ono związane z rozszerzoną interpretacją punktu szesnastego porządku dziennego piątego posiedzenia Senatu w dniach 17 i 18 grudnia ubiegłego roku. Ta rozszerzona interpretacja dotyczyła likwidacji jednego ze stanowisk w administracji Senatu pod pretekstem zmiany nazwy Komisji Spraw Zagranicznych i Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych.

Rok temu zostałem zaproszony przez młodzież jednej ze szkół średnich do dyskusji nad tym, czy w polityce można być uczciwym, czy polityk może być porządnym człowiekiem. Przez ponad godzinę przekonywałem, że tak, że jest to w pełni możliwe. Przekonywałem, że nawet po dłuższym okresie bytu politycznego można stanąć przed lustrem i spojrzeć sobie samemu w oczy. Tak uważałem wtedy i taką chciałbym mieć nadzieję także po posiedzeniu Senatu zakończonym 18 grudnia ubiegłego roku. Pozostaje jednak po tym posiedzeniu niesmak. Niesmak odczuwany przez wielu z nas z tak zwanej lewej strony sali, ale także wśród Was, o czym przekonałem się z rozmów kuluarowych po zakończeniu posiedzenia.

Tyle czasu, energii, intelektualnego wysiłku włożyli państwo w pracę nad nowelizacją Regulaminu Senatu na początku obecnej kadencji. Dokonali państwo wielu zmian, czytając treść regulaminu wielokrotnie. Mogę zatem zakładać, że wszystko, co w nim pozostało, oraz wszystko, co do niego dopisano, składa się na dokument bliski ideału, taki, o jakim marzyliście od kilku lat. Nie we wszystkim się zgadzaliśmy, więc tym bardziej piętno autorstwa w wypadku tego dokumentu jest bez wątpienia Wasze.

Udowadniając na podstawie tego dokumentu, w niezbyt eleganckiej formie - innej oczekiwałem po senatorach Rzeczypospolitej, zwłaszcza w rozmowach kuluarowych - że wszystko dzieje się zgodnie z prawem, popełniliście błąd. Błąd natury etycznej i moralnej. Może w jego popełnieniu mają swój udział te same siły, które zgasiły kilka godzin wcześniej blask harcerskiego płomienia pokoju w naszej Izbie. Ale stało się. I pozostanie to na zawsze w zapisach stenograficznych z tego posiedzenia. Doszło bowiem do ewidentnej manipulacji, choć formalnie zgodnej z zapisanym prawem.

Pragnę przypomnieć, że podczas gorącej debaty złożyłem propozycję wyjścia z twarzą ze sprowokowanej sytuacji. Ale triumfalizm, poczucie siły i formalnej bezkarności nie pozwoliły Wam wycofać się z zaproponowanej poprawki do regulaminu. Następnie pan senator Andrzej Chronowski, wicemarszałek wybrany także moim głosem, wykonał bez mrugnięcia okiem "brudną robotę", czyli w formalnej zgodzie z regulaminem świadomie wprowadził w błąd senatorów i doprowadził do zrealizowania założonego scenariusza.

Chciałbym w kilku zdaniach odnieść się do tragicznego wypadku, jaki wydarzył się ostatnio w Słupsku, a także do jego konsekwencji. Niewątpliwie śmierć trzynastoletniego chłopca, który zginął podczas zamieszek w tym mieście, jest wydarzeniem tragicznym. Pytanie, czy musiało dojść do tego wypadku, niestety nie przywróci chłopu życia, ale daje podstawę do refleksji na temat funkcjonowania policji i prawa, a także współczesnego wychowania młodzieży.

Wydarzenia w Słupsku uzmysławiają nam, że policja jest wciąż bezradna w obliczu takich zajść. Co gorsza, jest również nieporadna i nie przygotowana do działania w sytuacjach trudnych do przewidzenia. Naiwnością jest jednak sądzić, że w przyszłości nie dojdzie do podobnych wydarzeń, gdyż kibice i pseudokibice będą istnieli tak długo, jak długo będzie istniał sport. Wobec tego będą musiały egzystować również służby porządkowe, które powinny skutecznie radzić sobie z takimi przypadkami. Nie wyobrażam sobie bowiem sytuacji, w której normalny kibic nie pójdzie na mecz, bo będzie się bał, że przez przypadek zostanie zabity. Myślę, że jest w związku z tym wysoce zasadne, aby zastanowić się głębiej nad funkcjonowaniem naszego wymiaru sprawiedliwości oraz policji i jak najszybciej zweryfikować błędy i niedociągnięcia. Należałoby przede wszystkim zwrócić większą uwagę na wyszkolenie funkcjonariuszy policji oraz na problemy logistyczne w tych służbach.

Druga kwestia związana z wydarzeniami w Słupsku, która wzbudziła moje zaniepokojenie, to stanowisko rządu, a szczególnie wiceministra spraw wewnętrznych i administracji Bogdana Borusewicza, w sprawie mediów. Ze zgrozą zauważyłem, że wiceminister Borusewicz za jedną, z głównych przyczyn eskalacji konfliktu w mieście uznał środki masowego przekazu. W jeszcze większe zdumienie wprawiła mnie wypowiedź pana Borusewicza w Radio "Zet", w której zasugerował, aby zaostrzyć kontrolę nad mediami. Zbulwersowało mnie to, gdyż sam jestem właścicielem Radia "Sto" oraz "Tygodnika Nowego". Wiceminister mówił dalej, że radia regionalne, a następnie ogólnopolskie podgrzewały atmosferę w Słupsku, gdyż relacjonowały na żywo zajścia w mieście. Zaogniły w ten sposób konflikt między mieszkańcami a policją.

Wydaje mi się, że nie wszyscy demokratycznie wybrani politycy rozumieją rolę mediów w demokratycznym społeczeństwie. Środki masowego przekazu są po to, aby rzetelnie informowały społeczeństwo. Nie mogą zatem zatajać części informacji, nawet jeśli są one szokujące bądź tragiczne. Każda taka sytuacja rodzi podejrzenie, że dane radio czy gazeta są sterowane lub poddane cenzurze. A jak wszyscy wiemy, cenzura zaprzecza demokracji.

Chciałbym wyrazić swój niepokój spowodowany chęcią ingerencji rządu w środki masowego przekazu oraz zrzucaniem na media części winy za zamieszki w Słupsku. Tym bardziej że nie jest to pierwsza taka próba. Byliśmy świadkami podobnej podczas katastrofalnej powodzi, która dotknęła południe kraju. Sądzę, że rząd powinien poświęcić więcej uwagi raczej doskonaleniu prawa i polepszaniu warunków życia społeczeństwa, a nie manipulacji mediami. Nie można bowiem zabijać posłańca, który przynosi złe wieści.

Na wstępie chciałbym podziękować panu senatorowi Chrzanowskiemu za mowę pożegnalną nad urną zmarłego byłego senatora ziemi radomskiej Stefana Bembińskiego. To był niezwykły człowiek, zasłużony nie tylko dla województwa, utalentowany dowódca Armii Krajowej. W ostatnim czasie integrował środowiska kombatanckie. I nigdy nie obraził się, mimo tylu przeżyć, na Polskę.

Na podstawie art. 16 ustawy z 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora zwracam się do pana ministra z zapytaniem, czy podległy panu resort lub czy Rada Ministrów podjęła inicjatywę ustawodawczą w zakresie nowelizacji ustawy o zmianie zakresu działania niektórych miast oraz o miejskich strefach usług publicznych z 24 listopada 1995 r.? Od czasu wejścia w życie ustawy podstawowe zastrzeżenia dotyczyły wadliwej konstrukcji algorytmu, ustalającego wielkość wskaźnika U, mającego decydujące znaczenie w wyliczaniu kwoty udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych, przeznaczonych na finansowanie zadań oraz braku źródła finansowania wydatków inwestycyjnych w zakresie przejętych zadań. Dotychczasowe nowelizacje ustawy nie wyeliminowały sygnalizowanych wad.

Przytoczone problemy świadczą, że obowiązujący system finansowania zadań wykonywanych przez gminy na mocy ustawy narusza dyspozycje art. 7 ust. 3 i art. 8 ust. 3 ustawy o samorządzie terytorialnym. Uznając za zasadne wyeliminowanie skutków błędnie planowanych wpływów z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych oraz zwiększenie do 10% kwot wynikających ze wskaźnika U przeznaczonych na udziały inwestycyjne, podzielam pogląd władz samorządowych, że aktualne przepisy wymienionej ustawy są dla nich niesprawiedliwe. Oczekuję od pana ministra informacji w przedmiotowej sprawie.

* * *

Od października 1997 r. w Radomiu wdrażany jest w życie program działań opiekuńczo-wychowawczych w stosunku do osób małoletnich, przebywających na ulicach w Radomiu od godziny 23 do godziny 5 rano, pod umowną nazwą: akcja "Małolat", gdzie celem jest, ogólnie mówiąc, zajęcie się przyczynami poprzez działania profilaktyczno-wychowawcze. Realizatorze programu - rzecznik praw dziecka Komitetu Ochrony Praw Dziecka, Komenda Wojewódzka i Rejonowa Policji, Sąd Rejonowy i Nieletnich, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci i Rodzinny Ośrodek Interwencyjno-Mediacyjny - przyjęli zadania, formy i metody działania. Podjęli współpracę ze szkołami i placówkami opiekuńczo-wychowawczymi. Uzyskali poparcie władz samorządowych, oświatowych, a przede wszystkim samych rodziców.

Sąd Wojewódzki w Radomiu każdorazowo sprawdza legalność umieszczenia nieletniego w Pogotowiu Opiekuńczym lub Policyjnej Izbie Dziecka i nie wnosi zastrzeżeń. Nie wnoszą też tych zastrzeżeń rodzice. Mieszkańcy Radomia odczuwają wzrost poczucia bezpieczeństwa indywidualnego, statystyki policyjne rejestrują o połowę mniej zjawisk kryminogennych i patologicznych wśród młodzieży. Jest to efekt działalności, już od 1994 r. do chwili obecnej, Zespołu do Spraw Zapobiegania Przestępczości Nieletnich przy wojewodzie radomskim, a także szesnastu pełnomocników do spraw młodzieży prezydenta miasta Radomia i burmistrzów miast i gmin.

Ponadto minister sprawiedliwości pani Hanna Suchocka w liście z 23 grudnia 1997 r. do rzecznika praw obywatelskich, przesłanym także do Polskiej Agencji Prasowej, poinformowała, że nikt nie został powołany w Radomiu do reprezentowania instytucji rzecznika praw dziecka. Wobec tego używanie takiej nazwy przez rzecznika w Radomiu nie znajduje uzasadnienia prawnego - napisała pani minister.

Minister sprawiedliwości stwierdziła również, że pejoratywne odczucia budzi samo użycie nazwy: akcja "Małolat", gdyż jest to pojęcie żargonowe, nasuwające niezbyt korzystne skojarzenia. Napisała jeszcze pani minister, że według resortu sprawiedliwości zostały naruszone zasady ochrony danych osobowych poprzez przekazywanie ich tak zwanemu rzecznikowi praw dziecka, przypominając o prawie do poszanowania prywatności. Podanie do publicznej wiadomości informacji nie sprawdzonych obniża wzajemne zaufanie.

Ludzie nas pytają o sens oddolnych inicjatyw. Najważniejsze, że się nie zrażają. Ta akcja jest realizowana już w wielu województwach. Jest zainteresowanie za granicą. Przy wzrastającej agresji części młodych ludzi, niewydolności rodziny i słabej pracy wychowawczej niektórych placówek oświatowo-wychowawczych, braku zorganizowanego czasu wolnego problem ten wymaga rozwiązań systemowych, choćby po to, by nie tyło więcej takich dramatycznych sytuacji, jak w Słupsku i Katowicach, kosztów społecznych i materialnych.

W związku z koniecznością podjęcia tych spraw kompleksowo wnoszę o opracowanie i zatwierdzenie przez Radę Ministrów narodowego programu zapobiegania przestępczości nieletnich. Jednocześnie do ministrów: sprawiedliwości, spraw wewnętrznych i administracji, edukacji narodowej, kieruję pytanie, czy służby legislacyjne tych resortów podjęły pracę nad stosownymi zmianami prawnymi? Z uwagi na społeczne oczekiwania bardzo proszę o pilną odpowiedź. Dobrze byłoby, aby merytoryczna komisja Senatu także zajęła się tą sprawą.

Program działań opiekuńczo-wychowawczych w stosunku do osób małoletnich przebywających na ulicach Radomia w godz. 23.00 - 5.00.

- udzielenie pomocy dziecku i rodzinie w zakresie pedagogicznym, psychologicznym, jak również prawnym;

- niesienie pomocy socjalnej, interwencyjnej dla dziecka i rodziny w trudnej sytuacji życiowej.

Realizatorzy programu:

• Rzecznik Praw Dziecka KOPD;
• Komenda Wojewódzka i Rejonowa Policji;
• Sąd Rodzinny i Nieletnich:
• Komitet Ochrony Praw Dziecka;
• Towarzystwo Przyjaciół Dzieci;
• Rodzinny Ośrodek Interwencyjno-Mediacyjny.

Zadania:

- ustalenie sytuacji rodzinnej dziecka;

- dotarcie do rodziców (opiekunów) dziecka i zaoferowanie pomocy.

- zabezpieczanie dziecka do 13 roku życia w Pogotowiu Opiekuńczym, jeżeli przebywa bez opieki dorosłego opiekuna;

- przesyłanie danych osobowych legitymowanych (zatrzymanych) osób do Biura Rzecznika Praw Dziecka KOPD.

Informacje o osobach małoletnich wykazujących pewne cechy zaniedbania policja przekazuje do Rzecznika Praw Dziecka. Dzieci wraz z rodzicami (opiekunami) są zapraszani do Rodzinnego Ośrodka Interwencyjno-Mediacyjnego. Z osobą małoletnią wywiad przeprowadza Rzecznik Praw Dziecka. Następnie jest ustalana sytuacja dziecka w rodzinie i w środowisku przez specjalistów ośrodka, przy współudziale rodziców (opiekunów). W dalszej kolejności za zgodą rodziców podejmowane są działania mające na celu pomoc dziecku i rodzinie, takie jak:

- udzielenie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży w zakresie:

- opiniowanie sytuacji rodzinnej dziecka;

- udzielenie pomocy socjalnej poprzez poradnictwo, interwencje w instytucjach MOPS, ROP i innych;

• udzielanie porad prawnych.

- TV Polsat, Dami, WOT, Program I TV przygotowują programy na wyżej wymieniony temat.

Podstawa prawna:

Szanowny Panie Profesorze!

Na podstawie art. 80 Konstytucji RP zwracam się z uprzejmą prośbą do Pana Profesora z wnioskiem o pomoc w ochronie moich praw naruszonych przez Panią Hannę Suchocką, ministra sprawiedliwości RP. Pani minister w piśmie z dnia 23 grudnia 1997 r., adresowanym do Rzecznika Praw Obywatelskich, a przesłanym do PAP, stwierdziła, cytuję: "... nikt nie został powołany w Radomiu do reprezentowania instytucji Rzecznika Praw Dziecka. Wobec powyższego używanie takiej nazwy przez Rzecznika w Radomiu nie znajduje uzasadnienia prawnego...". Koniec cytatu. Zostałem mianowany Rzecznikiem Praw Dziecka KOPD (zał.) zgodnie z uchwałą Zarządu Krajowego Komitetu Ochrony Praw Dziecka z dnia 14 maja 1997 r. na podstawie Statutu KOPD art. 12 pkt 2. Od dnia 22 listopada 1997 r. pełnię funkcję pochodzącą z wyboru na V Zjeździe KOPD, a mianowicie wiceprzewodniczącego zarządu Krajowego KOPD. Podanie przez Panią Minister Hannę Suchocką do publicznej wiadomości informacji, że posługuję się tytułem prawnie mi nie przysługującym, powoduje obniżenie stopnia zaufania do pełnionej przeze mnie funkcji przez opinię społeczną.

Natomiast w wypełnianiu moich obowiązków w KOPD zaufanie społeczne jest rzeczą podstawową, tym bardziej, że jest to forma mojej działalności społecznej w ramach stowarzyszenia o nazwie Komitetu Ochrony Praw Dziecka, działającego zgodnie z prawem na terenie całego kraju (42 oddziały). Uważam, że Pani Hanna Suchocka jako minister sprawiedliwości naruszyła wobec mojej osoby art. 30 oraz art. 32 pkt 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, do czego jako wysoki przedstawiciel władzy publicznej nie miała prawa.

Dotyczy ono przestrzegania szeroko pojętej, fundamentalnej zasady konstytucyjnej, wyrażonej w art. 2 Konstytucji, a mówiącej o tym, że Rzeczpospolita jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. W szczególności zaś chodzi mi o praktykę działania urzędów i izb skarbowych w tej części, która wynika z postanowień ustawy z 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, a także z rozporządzenia ministra finansów z 21 grudnia 1995 r. w sprawie wykonywania przepisów tej ustawy.

Intencja zawarta w wymienionych wyżej przepisach jest jasna i w pełni zasadna. Chodzi bowiem o to, aby wyeliminować możliwość fałszowania transakcji handlowych oraz wystawiania dokumentów na transakcje fikcyjne, które później mogą być źródłem zmniejszenia podatku VAT. Jednak metody realizacji tej intencji w praktyce gospodarczej są źródłem wielu nieprawidłowości i krzywdy uczciwych podatników. Podatnik bowiem nie ma żadnej możliwości sprawdzenia, czy dana faktura została wprowadzona do ewidencji sprzedawcy, gdyż nie ma prawa kontroli ani wglądu w księgi handlowe lub rejestr sprzedaży swego kontrahenta. Dokumenty te objęte są bowiem tajemnicą handlową.

W mojej praktyce sprawy te wielokrotnie były przedmiotem różnych skarg i interwencji. Jest w jednej z takich spraw postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 24 października 1997 r., który uchylił decyzję urzędu skarbowego w tego typu sprawie. Uchylił ją, ale skutki i tak zdążyły boleśnie ugodzić podatnika. Jest również wystąpienie w tej sprawie rzecznika praw obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego.

Do wystąpienia z dzisiejszym oświadczeniem zostałem zainspirowany przez uchwałę Suwalskiej Izby Rolniczej oraz środowisko rolnicze województwa suwalskiego. Suwalska Izba Rolnicza protestuje przeciw decyzji ograniczenia budżetu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w 1998 r. o 25% oraz zmniejszenia stawki kredytu na zakup rzeczowych środków do produkcji rolnej z 10 kwintali żyta na 1 ha użytków rolnych w 1997 r. do 6 kwintali odpowiednio w 1998 r.

Przebieg procesów restrukturyzacji rolnictwa i jego otoczenia zależy w głównej mierze od aktywności rolników i podmiotów gospodarczych w podejmowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych. W wielu wypadkach aktywność tę wyzwalały właśnie kredyty preferencyjne. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jest instytucją o charakterze rynkowym, która powołana została w celu przyspieszenia procesów dostosowawczych rolnictwa i jego otoczenia do wymogów gospodarki rynkowej. W ostatnich latach następował ciągły wzrost zainteresowania kredytami w rolnictwie i jego otoczeniu. W okresie od 1994 r. do 1997 r. w samym tylko województwie suwalskim zostało zaopiniowanych pozytywnie ponad cztery tysiące sześćset wniosków o ich udzielenie. Oznacza to, że około 10% ogółu rolników zamierzało inwestować, korzystając z kredytów preferencyjnych.

Zmniejszenie linii kredytowych z trzydziestu pięciu do ośmiu, a przede wszystkim likwidacja linii przeznaczonych na agroturystykę, pożyczek na rozwój małych przedsiębiorstw, linii branżowej trzodziarskiej, na przetwórstwo rolno-spożywcze oraz branżowej drobiarskiej, wpłynie ujemnie na prawidłowy rozwój rolnictwa w województwach mających, podobnie jak suwalskie, charakter rolniczy. Ograniczenie tych linii oraz niedobór własnych środków finansowych u rolników, nadal zbyt wysokie oprocentowanie kredytów bankowych, a także niestabilność sytuacji na rynkach zbytu produktów rolnych - wszystko to w znacznym stopniu ogranicza proces rozwoju naszego i tak słabego rolnictwa.

Innym problemem, który pragnę zasygnalizować, a związanym z włączeniem podatku od środków transportowych do cen paliw, jest brak pełnej rekompensaty w postaci subwencji dla gmin. Dziś nie mogę powiedzieć, ile ten niedobór wynosi, ale są już takie sygnały z wielu gmin. Samorządy czują się oszukane przez rząd. Myślę, że w przededniu debaty nad budżetem należy o tym pamiętać. Jeżeli deklarujemy, że oddajemy władzę samorządom, to pamiętajmy o starej prawdzie, że ten ma władzę, kto ma pieniądze.

Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 30 sierpnia 1991 r. była sześciokrotnie nowelizowana. Po najobszerniejszej piątej, nowelizacji z dnia 20 czerwca 1997 r., z dniem 5 grudnia ubiegłego roku weszła w życie. W dniu 10 grudnia w Senacie ustawa ta została jeszcze raz znowelizowana i nie usuwając licznych sprzeczności, ograniczyła się do przesunięcia terminu przejęcia państwowych szpitali klinicznych przez akademie medyczne na koniec roku 1998. W następstwie tego art. 19 ust. 1 uzyskał brzmienie: "Zobowiązania szpitali klinicznych, które powstały przed dniem ich przejęcia przez państwowe uczelnie medyczne lub państwową uczelnię prowadzącą działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych, pozostają zobowiązaniami Skarbu Państwa".

Art. 5 wspomnianej ustawy brzmi: "Zakład opieki zdrowotnej udziela świadczeń zdrowotnych ogółowi ludności, ludności określonego obszaru lub określonej grupie". Zakres działania szpitali określa art. 38 ust. 2, mówiąc: "tworzy się obwód szpitalny". Stwierdzenie to, jeśli przełożyć je na język zrozumiały dla każdego, odnosi się do ludności zamieszkałej na terenie tak zwanego obwodu zapobiegawczo-leczniczego. Liczba mieszkańców tego obwodu jest podstawą finansowania danego zespołu opieki zdrowotnej.

O ile chodzi o lecznictwo podstawowe, sytuacja jest w miarę klarowna, natomiast w szpitalach, które pochłaniają większą część budżetu zespołów opieki zdrowotnej, przedstawia się to odmiennie i dotyczy pacjentów spoza obwodu szpitalnego. Powstaje zatem dylemat: przyjmować czy nie przyjmować pacjenta? Bo każdy zgłaszający się do leczenia szpitalnego spoza terenu obwodu zapobiegawczo-leczniczego jest niejako intruzem konsumującym środki przeznaczone na leczenie własnych mieszkańców, jest tym, który wpędza ZOZ w długi. A kto ma refundować koszt leczenia osób bezdomnych? Pytanie to pozostaje również bez odpowiedzi.

W przypadkach nagłych zachorowań lub ciężkiego wypadku z zagrożeniem utratą życia nie ma problemu z przyjęciem do szpitala pacjentów spoza rejonu. Gorzej jest z tymi, którzy się chcą leczyć w tym konkretnie szpitalu, a nie ulegli wypadkowi pod jego bramą. W art. 38 ust. 3 omawianej ustawy stwierdza się, że przepis ust. 2 nie może naruszać prawa. Osoby uprawnione do świadczeń w publicznych zakładach opieki zdrowotnej mają prawo do wyboru lekarza lub zakładu opieki zdrowotnej. Uznając prawo do wyboru lekarza i zakładu leczniczego, ustawa nie mówi, jak postąpić, bo z tego wynika, że jak by się nie postąpiło, będzie źle. Ani słowa nie mówi się o tym, kto pokryje koszty leczenia pacjenta spoza rejonu szpitala. To jedna z wielu niespójności tej sprawy.

Problem ten nie istnieje w szpitalach rejonowych czy wojewódzkich, mających referencje pierwszego, drugiego bądź trzeciego poziomu. Świadczone tam usługi są na poziomie, powiedzmy, przeciętnym. Gorzej jest, jeśli świadczone usługi wyrastają ponad przeciętność. Wcale nierzadko dzieje się to w szpitalach rejonowych. Swego czasu w oddziale urazowo-ortopedycznym w Raciborzu, którym kierował nieżyjący już profesor Stanisław Konzal, dokonywano wydłużania kończyn i leczenia dużych ubytków kości długich. Wiem, zresztą spoza kręgów związanych ze służbą zdrowia, jak radzili sobie pacjenci. Po prostu meldowali się w Raciborzu na pobyt i wszystko się zgadzało, poza kasą.

Oddział urazowo-ortopedyczny, którym kieruję, zajmuje się - oprócz tego, do czego jest zobowiązany z racji działania na określonym terenie - leczeniem ciężkich powikłań infekcyjnych po urazach narządu ruchu i zaburzeń wzrostu kości. Tak się składa, że po każdym wystąpieniu na zjazdach naukowych napływają pacjenci praktycznie z całej Polski, z którymi na miejscu nie wiadomo, co robić. Wielu z nich proponowano odjęcie kończyny. Problem skutecznego leczenia tych ludzi istnieje, a liczba tego typu powikłań jest niemała.

W ustawie wiele miejsca zajmują prawa pacjenta. Zgodnie z ustawą pacjentowi przyjętemu do szpitala wszystko się należy, tylko jak to pogodzić z możliwościami kierownika szpitala. Z art. 38 ust. 3 niedwuznacznie wynika, że każdy może się leczyć w takim szpitalu, gdzie otrzyma kwalifikowaną pomoc i gdzie ma nadzieję na odzyskanie pełnej sprawności. Jak to jednak pogodzić z art. 5 i art. 38 ust.2, który przypisuje pacjenta do jednostek ochrony zdrowia działających na terenie jego zamieszkania? Niegdyś tak przypisywano chłopa pańszczyźnianego do ziemi. Byłoby dobrze, gdyby w rozporządzeniach wykonawczych ministra znalazły się wskazówki, jak rozwiązać te i inne dylematy, wiążące się z funkcjonowaniem ustawy.

Nie ma prostych recept na reformę ochrony zdrowia. Może ta ustawa uczyni pierwszy sensowny krok w tym kierunku. Czekamy zatem na jednolity tekst ustawy. Obowiązek jego ogłoszenia spoczywa na ministrze zdrowia, podobnie jak wydanie aktów wykonawczych. Byle byśmy tylko nie czekali zbyt długo. Tak się złożyło, że w lutym ubiegłego roku "Gazeta Lekarska", pismo izb lekarskich, ogłosiła wywiad z rzecznikiem prasowym Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" Piotrem Żakiem, z którym rozmawiali Wojciech Maksymowicz i Andrzej Troszyński. Pan Żak stwierdził wówczas, że AWS jest bardzo jednoznaczna, reformy ubezpieczeń zdrowotnych i emerytalnych stanowią fundament naszego programu, że ponadto mówią nie tylko, jak to zrobić, ale gdzie chcą znaleźć na to pieniądze. Wywiad kończy się pytaniem, czy pozostanie nam jedynie pilnie obserwować, co podczas kampanii wyborczej będzie mówiła AWS i jaki będzie dalszy bieg zdarzeń. No to czekamy. Pan Wojciech Maksymowicz został ministrem zdrowia, a pan Piotr Żak jest posłem.

Każde zmniejszenie planowanych wydatków jest bolesne i trudno wykazać, że tę a nie inną inwestycję należy wyhamować. Przeniesienie środków do rezerwy, a następnie ich uwolnienie nie jest w świetle działania ustawy o zamówieniach publicznych optymalnym rozwiązaniem dla harmonijnego prowadzenia inwestycji. Przyglądając się zmniejszonym wydatkom w części osiemdziesiątej piątej, odnoszę wrażenie, że dokonano cięć finansowych bez głębszej analizy. Na przykład w przypadku budowy szpitala onkologicznego w Kielcach proponuje się zmniejszenie przeznaczonej na to sumy o kwotę 5 milionów zł. Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na to, że jest to budowa Świętokrzyskiego Centrum Onkologii, które służyć będzie nie tylko miastu Kielcom, nie tylko ziemi kieleckiej, ale również innym ościennym województwom, jako jeden z nielicznych w kraju szpitali specjalistycznych. Brak 5 milionów zł nakładu na 1998 r. spowoduje opóźnienie w oddaniu sal operacyjnych i centralnej sterylizacji, co stanowi integralną część szpitala przy przewidywanych do uruchomienia stu osiemdziesięciu łóżkach na koniec 1998 r. Dlatego zwracam się do Wysokiej Izby o rozważenie możliwości uwzględnienia mojej uwagi przy rozpatrywaniu budżetu w najbliższym czasie.

* * *

Oświadczenie drugie kieruję do pana premiera Jerzego Buzka. Sprawa dotyczy decyzji podejmowanych w latach 1988-1996 przez Centralną Komisję Kwalifikacyjną Kadr Naukowych w stosunku do doktora Janusza Jarosińskiego, adiunkta na Politechnice Świętokrzyskiej w Kielcach.

Doktor Janusz Jarosiński w 1987 r. pomyślnie odbył kolokwium habilitacyjne w Akademii Nauk Społecznych, przedstawiając dysertację naukową pt. "Związek zawodowy pracowników kolejowych PRL 1944-1957". Centralna Komisja Kwalifikacyjna Kadr Naukowych odmówiła zatwierdzenia habilitacji, motywując to tym, że wyżej wymieniona rozprawa niczego nie wnosi do rozwoju nauki. Zainteresowany od 1988 r. wielokrotnie zwracał się do najwyższych organów państwa i parlamentarzystów, skąd ciągle otrzymywał podobną w treści odpowiedź. Powodem mojego wniosku do pana premiera jest to, że wyniki badań naukowych doktora Janusza Jarosińskiego potwierdzone zostały po blisko dziesięciu latach przez niektóre ośrodki uniwersyteckie Unii Europejskiej, które opublikowały wyniki badań naukowych w ramach programu TEMPUS, studia w zakresie stosunków pracy.

Wnioski z pracy doktora Janusza Jarosińskiego okazały się przydatne w polskich warunkach w dobie transformacji ustrojowej, w relacjach państwo - pracodawca - związki zawodowe. Praca ta została opublikowana w Polsce pt. "Zbiorowe stosunki pracy w procesie przemian" przez Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. Również publikacje Ambasady Republiki Federalnej Niemiec, skierowane w latach 1996-1997 do polskiego aktywu związkowego w cyklu niemieckie doświadczenia potwierdziły główne tezy pracy doktora Janusza Jarosińskiego, bowiem Związek Zawodowy Kolejarzy w latach 1944-1950 w swojej działalności wzorował się na doświadczeniach niemieckich w zakresie stosunków pracy, relacji państwo - związek zawodowy.

Uważam że skoro wyniki badań naukowych zostały potwierdzone przez ośrodki akademickie Unii Europejskiej, to centralna Komisja Kwalifikacyjna Kadr Naukowych powinna zweryfikować swoje stanowisko w tej sprawie. Tym bardziej, że do przeprowadzonego przewodu habilitacyjnego nie wniesiono zastrzeżeń formalnych, a uczelnię uznano za właściwą do rozpatrzenia wniosku. Tymczasem centralna komisja radzi doktorowi Januszowi Jarosińskiemu pisanie kolejnej rozprawy habilitacyjnej. Jej zdaniem, jeżeli wnioski okażą się właściwe, to z zatwierdzeniem habilitacji nie powinno być problemów.

Postępowanie centralnej komisji rozpatrywał Naczelny Sąd Administracyjny, który w jej działaniach w stosunku do doktora Janusza Jarosińskiego dopatrzył się bałaganu kompetencyjnego i organizacyjnego. Centralna Komisja Kwalifikacyjna Kadr Naukowych uznała, że nie ma podstaw prawnych do wznowienia przewodu habilitacyjnego. Zdumienie może budzić fakt, że po ośmiu latach rozpatrywania wyżej wymienionej sprawy centralna komisja przyznała się do faktu posiadania pozytywnej recenzji swojego eksperta, czemu wcześniej zaprzeczała, wprowadzając w błąd władze państwa i parlamentarzystów, a także radę wydziału.

W ramach tych ostatnich widzę wielką ekspansję zachodnich hipermarketów na nasz rynek. Minusy tego zjawiska są widoczne szczególnie tam, gdzie już zafunkcjonowały te wielkie centra handlowe. Przejawia się to w upadku dotychczasowego handlu, bankructwie rodzimych kupców, wzroście bezrobocia, mniejszej podaży artykułów polskich. Oponenci i krytycy tego zjawiska spotykają się z odpowiedzią, że jest to normalne, bo przecież zdążamy do Unii Europejskiej, w ramach której rynek jest otwarty i nieskrępowany. Tymczasem rzeczywistość jest inna.

Otóż w takich unijnych państwach, jak Hiszpania, Grecja, Portugalia, Belgia czy Francja, obowiązuje w tym zakresie szczególne ustawodawstwo, biorące w ochronę własny rodzimy handel. We Francji, na przykład, żywiołowy rozwój hipermarketów i konieczność ochrony interesów właścicieli małych sklepów stanowiły przesłankę do ustanowienia już w 1973 r. prawa mówiącego, że do budowy dużych obiektów handlowych konieczne jest zezwolenie wydane przez komisję departamentalną w składzie: mer gminy, przedstawiciel publicznego przedsiębiorstwa współpracy między gminami, merowie dwóch najbardziej zaludnionych gmin sąsiedzkich, przedstawiciel izby przemysłowo-handlowej, przedstawiciel izby rzemiosła i przedstawiciel konsumentów z departamentu. Ciało to wszechstronnie analizuje argumenty za i przeciw takiej inwestycji, przygląda się i z pomocą wszelkich technik badawczych, marketingowych przewiduje, jakie skutki dla funkcjonowania drobnego handlu i zatrudnienia zostaną wywołane po uruchomieniu gigantycznego sklepu. Przy czym w inwazji hipermarketów we Francji niekoniecznie chodzi o obcy kapitał.

Jak mi wiadomo, także u nas zaczęto interesować się tą sprawą. W Ministerstwie Gospodarki powstał już nawet nieformalny projekt ustawy o wielkopowierzchniowych obiektach handlowych. O ile wiem, twórcy tego projektu zaproponowali, aby na budowę super- i hipermarketów należało uzyskać zgodę miejscowej rady gminy. Zarząd gminy musiałby zaś przygotować wcześniej analizę skutków utworzenia takiego obiektu i zaopiniować projekt u wojewody, zarządów sąsiednich gmin i - co, moim zdaniem, jest bardzo ważne - przedstawicieli lokalnego biznesu. Rada gminy mogłaby odmówić zgody, jeżeli byłoby to sprzeczne z interesem gminy, szczególnie wtedy, kiedy przewidywany obrót sklepu przekraczałby 20% obrotu podmiotów prowadzących działalność handlową na terenie gminy.

Pragnę zaznaczyć, iż przyjęcie tej ustawy, być może poprawionej, wzbogaconej, nie przeszkadzałoby obecności kapitału zachodniego w naszym kraju, nader łatwo jednak koncerny zagraniczne wchodzą w sferę handlu detalicznego i hurtowego. Śmiem twierdzić, iż w niektórych wypadkach kryje się za tym kapitał spekulacyjny, który ma krociowe zyski nic nie wytwarzając, a tylko obracając towarami przeważnie zagranicznego pochodzenia. Powinniśmy, moim zdaniem, przede wszystkim stwarzać właśnie warunki do lokowania inwestycji produkcyjnych, z zaawansowaną nowoczesną technologią, których wytwory finalne mogłyby być z powodzeniem eksportowane na rynki innych państw. W takich zakładach powstawałyby miejsca pracy dla wysoko wykształconych kadr absolwentów naszych szkół i uczelni.

Największymi odbiorcami złomu w Polsce są następujące huty: Huta Zawiercie, Huta "Ostrowiec" S.A., Huta Lucchini, Elstal Gliwice, w nieco mniejszym stopniu Huta "Częstochowa", Huta Katowice, Huta Sendzimira, Stalowa Wola oraz pozostałe huty. Od kilku lat wszystkie wymienione podmioty gospodarcze notują postoje i związane z tym straty ekonomiczne, czego powodem były występujące niedobory złomu. Deficyt złomu z każdym rokiem ulega zwiększeniu. Za rok 1997 wyniósł około 1 miliona 200 tysięcy ton w skali kraju. Dane te wynikają z oceny przeprowadzonej wspólnie przez Hutniczą Izbę Przemysłowo-Handlową oraz Izbę Przemysłowo-Handlową Gospodarki Złomem. Rok ubiegły zamknął się deficytem złomu w Hucie "Ostrowiec" S.A. rzędu 115 tysięcy ton, przy zapotrzebowaniu wynoszącym około miliona 100 tysięcy ton. Stanowi to brak rzędu 12% w stosunku do pełnego obłożenia możliwości produkcyjnych hut. Należy zaznaczyć, że zarówno Huta "Ostrowiec", jak i inne huty posiadały opłacalne zamówienia.

Funkcjonująca do roku ubiegłego ustawa o ochronie środowiska skutecznie zablokowała import złomu, traktując go nie jako surowiec, ale szkodliwy odpad. Znowelizowana ustawa z 27 czerwca 1997 r. w dalszym ciągu blokowała import złomu z uwagi na brak stosownych rozporządzeń. Jego import, do czasu wydania wyżej wymienionych aktów wykonawczych, wymaga indywidualnych zezwoleń, uzyskiwanych na drodze administracyjnej. Wystąpienia Huty "Ostrowiec", która stara się o import złomu od roku 1993, spotkały się ze zdecydowaną odmową głównego inspektora ochrony środowiska. Ostatnie negatywne stanowisko datuje się na rok 1997. Jednocześnie od roku 1991 następuje systematycznie rosnący eksport złomu, który według szacunkowych danych w roku ubiegłym wyniósł około 700-900 tysięcy ton - eksport oficjalny, chodzi o koncesje, i nieoficjalny, na przykład jako złom w postaci taboru kolejowego, akcesoriów kolejowych i szyn.

Postępujący proces modernizacji polskiego hutnictwa powodował w tym czasie zmniejszenie pozyskiwania złomu, tak zwanego obiegowego, co z kolei wywołało napiętą sytuację na rynku złomowym. W ciągu ostatnich lat polskie hutnictwo czyniło wiele starań - między innymi wystąpiono do kancelarii prezydenta Lecha Wałęsy - by spowodować zrównoważenie popytu i podaży złomu, jednak do chwili obecnej sytuacja ta trwa nadal.

Wszystkie polskie huty na przestrzeni kilku ostatnich lat odnotowały braki w zaopatrzeniu w złom, a związane z tym postoje wyniosły w skali roku od jednego do półtora miesiąca. Taki system pracy, częste postoje z uwagi na brak złomu, czyni wyroby polskiego hutnictwa niekonkurencyjnymi, co w konfrontacji z wyrobami z rynków zewnętrznych może doprowadzić do likwidacji tego sektora gospodarki. Należy zaznaczyć, że w całej polskiej gospodarce zachowany jest stan równowagi między podażą a popytem, a tylko rynek złomowy cechuje wysoki stan nierównowagi. Według ocen, rok 1998 zamknie się deficytem złomu wynoszącym około 1 miliona 600 tysięcy ton.

Panie i Panowie Posłanki i Posłowie! Senatorowie Rzeczypospolitej!

Tragiczne wydarzenia w Słupsku ujawniły wysoki poziom alienacji i frustracji wśród części młodzieży, odkryły ważną, dotychczas lekceważoną lub niedostatecznie dostrzeganą sferę niedostatku w naszym życiu społecznym: niedostatku wychowania, niedostatku wartości moralnych, niedostatku wrażliwości, przede wszystkim zaś niedostatku akceptacji przez młodych ludzi sensu i celu przynależności do społecznej wspólnoty. Ujawniły też, co jest szczególnie dramatyczne, kryzys wypełniania misji wychowawczej przez rodzinę.

Wydarzenia w Słupsku, tak zresztą jak i inne akty przemocy i agresji, w jakich biorą udział młodzi ludzie, potwierdzają nasz od dawna publicznie wyrażany pogląd o konieczności wzmocnienia obecności organizacji powołanych do wychowania. Trzeba, by szkoła, Kościół, wszystkie państwowe, samorządowe i pozarządowe organizacje, a także ruchy i stowarzyszenia mogły koordynować swoje wysiłki w celu pomocy rodzinie odbudowywania jej autorytetu, wspomagania rodziców w wychowaniu, tworzenia pozytywnej alternatywy nie tylko spędzania czasu wolnego, ale sensu życia i działania.

Ponad 90 lat obecności skautingu w świecie i ponad 85 lat obecności harcerstwa wśród polskiej młodzieży pozwala nam stwierdzić, że nasz system wychowawczy oparty na spójności podstawowych wymiarów wychowania: duchowego, społecznego, fizycznego i intelektualnego sprawdził się, stanowiąc, tak w przeszłości jak i obecnie, dla wielu tysięcy kobiet i mężczyzn dobrą podstawę społecznego i obywatelskiego wychowania. Jak ujął to Ojciec św. Jan Paweł II, obecność harcerstwa polega na wychowaniu młodych ludzi do osobistej odpowiedzialności i społecznej dojrzałości.

Dla rzetelnego wypełnienia zadań służby - jako instruktorzy-wychowawcy, ale także jako obywatele i, nierzadko, rodzice - oczekujemy, aby władza publiczna określiła sferę powinności w stosunku do organizacji prowadzących działalność wychowawczą i oświatową na rzecz dzieci i młodzieży. Oczekujemy uregulowań prawnych, określających status stowarzyszeń "pożytku społecznego" oraz zakres obowiązków władzy publicznej w celu stworzenia warunków dla ich skutecznego działania. Obowiązujący system prawny nie posiada bowiem dostatecznych mechanizmów, które naszą pracę mogłyby uczynić skuteczniejszą.

Nie prosimy o wynagrodzenie za trud wychowawcy-instruktora, gdyż jego praca nie ma ceny, zaś z naszego punktu widzenia służba dziecku jest przywilejem i honorem.

Warszawa, dnia 17 stycznia 1998 roku

Podpisano:
Czuwaj!

Naczelnik ZHP

harcmistrz"

Jeśli chodzi o sprawę pierwszą, to od początku jako członek Krajowej Rady Sądownictwa byłam świadkiem działania organów wymiaru sprawiedliwości i stwierdzam, że z formalnego punktu widzenia zrobiono wszystko, co można było zrobić w tak krótkim czasie, działając pod presją tłumu. Trzeba było szybko prowadzić postępowanie i wyjaśniać okoliczności wydarzenia. Oczywiście nie wdaję się w żadną ocenę merytoryczną, bo nie miałam dostępu do akt ani nie chciałam mieć do nich dostępu, ale stwierdzam z całą stanowczością, że odpowiednie organy działały natychmiast, działały w zgodzie z prawem i bezstronnie.

Druga sprawa jest bardziej skomplikowana, bo dotyczy etiologii zamieszek, które zaistniały. I tu, uważam, jest pole do ogromnej dyskusji społecznej na temat stereotypów, które są w naszym społeczeństwie, na temat wartości, których nie ma, na temat wychowania i zagospodarowania czasu młodzieży, spożytkowania jej dynamizmu, w końcu na temat powstających podkultur młodzieżowych, które mają specyficzny sposób wyrażania swoich emocji. Mówię tu też o podkulturze tak zwanych szalikowców, z którą po raz pierwszy spotkałam się właśnie w czasie ostatnich zamieszek.

Chcę powiedzieć, że od pierwszej chwili brałam udział w pracach zespołu kryzysowego, powołanego przez nowo mianowanego wojewodę słupskiego pana Jerzego Kuzyniaka. W zespole tym brał również udział poseł Kazimierz Janiak i praktycznie we trójkę podjęliśmy trud mediacji z anonimowym tłumem, a właściwie z liderami tego tłumu. Pracowaliśmy w ogromnym zespole, w którego skład weszli przedstawiciele kuratorium, nauczyciele, przedstawiciele policji, nawet księża. Wszystkie te osoby podjęły ogromny trud w celu stworzenia ochrony przed konsekwencjami niepokojów społecznych. Trud zorganizowania uczniów w szkole, trud dyskusji na temat odpowiednich środków, odwołania się do uczuć tych ludzi, którzy w poczuciu słusznego protestu stali na ulicach w tej okolicy, gdzie padł Przemek Czaja. Organizowaliśmy tam głośne modlitwy, żeby w jakimś sensie zagospodarować emocje, które się tam budziły, a które mogły znaleźć inne ujście w przypadku rzucenia hasła przez liderów.

Oczywiście od oceny merytorycznej, zawodowej, są odpowiednie organy, są odpowiednie dyskusje. Nie może jednak taka ocena pominąć tej drugiej oceny. Ponieważ byłam świadkiem tych zdarzeń, uważam, że danie świadectwa jest również moim moralnym obowiązkiem. I dlatego tym wszystkim osobom, których działania są w tej chwili powodem różnych politycznych swarów, a którym nikt do tej pory nie podziękował za ciężki trud, jaki podjęły, ja z tego miejsca i wobec ich wszystkich zwierzchników chcę po prostu powiedzieć: dziękuję.

Wszystkie te formy oszczędzania, o których obecnie tak dużo słychać w reklamach i środkach masowego przekazu, miały ułatwić dzieciom start w dorosłe życie, a dorosłym zapewnić wyższe renty. Niestety, za wpłaconą kilka lat temu równowartość jednego lub więcej samochodów zainteresowani otrzymują obecnie rentę miesięczną w wysokości 15 zł. Aktualnie wypłacane polisy posagowe, których wysokość według zawartych umów miała umożliwić zakup mieszkania, nie wystarczają nawet na jeden metr kwadratowy tegoż mieszkania. Jest to, zdaniem zainteresowanych, wynik zaniżenia kwot ubezpieczenia, wstrzymania dalszego opłacania składek i braku waloryzacji. Zmusza to osoby poszkodowane do występowania na podstawie stosownych przepisów do sądu. Niestety, większość poszkodowanych to osoby, których nie stać na wynajęcie adwokata, a same nie znają procedur sądowych. Dlatego są to rzeczywiście osoby poszkodowane. Nie potrafią samodzielnie odzyskać utraconych środków finansowych, które miały im zapewnić lepszą przyszłość.

Polska Partia Socjalistyczna stwierdza, że forsowana przez koalicję AWS-UW koncepcja reformy administracyjnej kraju stanowi zagrożenie dla równomiernego rozwoju regionów. Podział Polski na kilkaset powiatów i kilkanaście dużych województw spowoduje marginalizację wielu dotychczasowych miast wojewódzkich, które stanowią prężne ośrodki rozwoju gospodarczego, społecznego, intelektualnego i kulturalnego oraz aktywności politycznej w terenie.

PPS ma własny program rozwoju samorządności i będzie go propagowała, ale ostateczna decyzja musi należeć do samych zainteresowanych, czyli polskiego społeczeństwa. Dlatego popieramy podjętą przez Polskie Stronnictwo Ludowe inicjatywę zorganizowania referendum i deklarujemy swój udział w akcji zbierania podpisów na rzecz tej formy demokracji bezpośredniej, dopiero bowiem kampania referendalna pozwoli na przeniesienie dyskusji nad modelem polskiej samorządności z kręgu polityków i ekspertów do całego społeczeństwa.

Wpis stosunkowy wynosi obecnie około 8% wartości podmiotu sporu. Oznacza to, że od wniosku o stwierdzenie wykonalności wyroku, wydanego przez krajowy sąd polubowny, należy zapłacić obecnie około 2% wartości sporu. Dotychczas opłata od stwierdzenia wykonalności orzeczenia wydanego przez krajowy sąd polubowny była stała i wynosiła 30 złotych, zaś wpisu stosunkowego pobierano wyłącznie od stwierdzenia wykonalności zagranicznego sądu polubownego. Skalę tej podwyżki obrazuje przykład: przy wartości przedmiotu sporu wynoszącej 100 000 złotych dotychczas wpis sądowy od stwierdzenia wykonalności orzeczenia arbitrażowego, wydanego przez krajowy sąd polubowny, wynosił 30 złotych, obecnie wynosi 1650 złotych. Podwyższenia wpisów nie uzasadnia nakład pracy sądów państwowych związany z wydaniem postanowienia o stwierdzeniu wykonalności orzeczenia sądu polubownego, bowiem postanowienie takie zapada na posiedzeniu niejawnych w składzie jednoosobowym, bez przeprowadzania postępowania rozpoznawczego.

Sądownictwo polubowne w Polsce jest słabo rozwinięte. W zakresie stosunków gospodarczych rozstrzygnięcie sporów poddawane jest arbitrażowi zazwyczaj w kontraktach handlu zagranicznego. Arbitraż gospodarczy natomiast, między krajowymi podmiotami gospodarczymi w zakresie krajowych stosunków handlowych, to zwyczaj, który się dopiero kształtuje. Promowanie sądownictwa polubownego między podmiotami gospodarczymi jest jednym z głównych zadań samorządu gospodarczego i jest realizowane przez izby przemysłowo-handlowe zrzeszone w Krajowej Izbie Gospodarczej.

Liczba spraw rozstrzyganych przez stałe polubowne sądy gospodarcze, działające przy izbach przemysłowo-handlowych, jest stosunkowo mała. W czwartym roku działalności sądu polubownego przy Wielkopolskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej do tego sądu wpłynęło sto dwadzieścia spraw. W ubiegłych latach liczba ta nie przekraczała piętnastu spraw rocznie. Pośród orzeczeń wydawanych przez stałe polubowne sądy gospodarcze niewielki procent orzeczeń kierowany jest do sądów państwowych z wnioskiem o stwierdzenie wykonalności, bowiem w większości wypadków podmioty gospodarcze wykonują orzeczenia sądów polubownych dobrowolnie. Powyższe uwagi uzasadniają tezę, że wpłaty budżetowe z tytułu podniesienia wysokości wpisów do wniosków o stwierdzenie wykonalności orzeczeń sądów polubownych będą znikome, a w budżecie wymiaru sprawiedliwości po prostu niezauważalne. Podniesienie natomiast tych opłat będzie miało bardzo negatywne następstwa dla promocji sądownictwa polubownego jako alternatywy dla rozstrzygania sporów między podmiotami gospodarczymi przez sądy państwowe. Argumentem w promocji arbitrażu gospodarczego wśród przedsiębiorców była zawsze szybkość postępowania oraz niższe koszty postępowania. Decyzja ministra sprawiedliwości powoduje, że argument o niższych kosztach postępowania polubownego traci rację bytu.

Popieranie rozwoju arbitrażu gospodarczego powinno być rozumiane jako element reformy wymiaru sprawiedliwości. Działania izb przemysłowo-handlowych, zmierzające do podniesienia świadomości prawnej przedsiębiorców i zalecanie przez izby oddawania sporów między pomiotami gospodarczymi pod rozstrzygnięcie sądów polubownych, zmierzają bezpośrednio do odciążenia wydziałów gospodarczych sądów państwowych od nadmiaru spraw. Popieranie arbitrażu, to element reformy wymiaru sprawiedliwości, który nic nie kosztuje, nie obciąża budżetu państwa. Dlatego właśnie decyzję ministra sprawiedliwości uznać trzeba za chybioną.

De lege ferenda postulować należy wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywilnego przepisu, który pozwalałby na uznanie wykonalności wyroków stałych sądów polubownych, działających przy izbach gospodarczych, za wykonalne z mocy samego prawa. Sądy polubowne, działające przy izbach gospodarczych, w zakresie swej organizacji i prowadzonej listy arbitrów działają pod nadzorem tych izb, które dbają, aby na listach arbitrów umieszczane były osoby o najwyższych kwalifikacjach zawodowych i moralnych. Każde orzeczenie sądu polubownego, mimo jego natychmiastowej prawomocności, podlega swoistej kontroli przez sąd państwowy, bowiem stronom służy skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego. Co więcej, każde nadające się do egzekucji orzeczenie sądu polubownego wymaga dla przeprowadzenia egzekucji komorniczej uzyskania klauzuli wykonalności nadawanej przez sąd państwowy. Dlatego utrzymywanie instytucji stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego przez sąd państwowy - zwłaszcza wyroku nadającego się do egzekucji - jest nie tylko nieuzasadnione, ale po prostu zbędne. Zmiana przepisów Kodeksu postępowania cywilnego w tym zakresie mogłaby być dokonana w formie odrębnej ustawy nowelizacyjnej bądź przy uchwalaniu pakietu ustaw o samorządzie gospodarczym.